Μετάφραση: Βαγγέλης Καργούδης
Από το βιβλίο του Τζορτζ Όργουελ «Φόρος Τιμής στην Καταλωνία»
«ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΠΑΡΤΣΕΛΟΝΑ…»
Ήταν τέλη Δεκέμβρη του 1936, λιγότερο από 7 μήνες από τότε που άρχισα γράφω, και είναι ακόμα για μένα, μια περίοδος, που μου αντιστάθηκε, πριν αρχίσει να ξεμακραίνει. Τα γεγονότα που ακολούθησαν, αυτή την αίσθηση, κατάφεραν να την κάνουν να σβήσει πολύ πιο δυνατά, απ’ ότι, ας πούμε, τα γεγονότα του 1935, ή (με αλλιώτικο βέβαια τρόπο), ακόμα και αυτά του 1905!
Έφτασα στην Ισπανία με μια κάποια θέληση να γράψω άρθρα για εφημερίδες, αλλά σχεδόν αμέσως, κατατάχτηκα στην Πολιτοφυλακή! Γιατί εκείνες τις μέρες, και σε μια τέτοια ατμόσφαιρα, φάνταζε σαν, το απολύτως αυτονόητο, το πιο λογικό πράγμα που θα μπορούσε να κάνει κανείς!
Οι Αναρχικοί, εξακολουθούσαν να διατηρούν έναν μάλλον φανταστικό έλεγχο στην Καταλονία, και η Επανάσταση εξακολουθούσε να προχωράει μέσα από μια ιδιότυπη γενική έξαψη. Σε κάποιον πάντως που θα ήταν παρών από την αρχή των γεγονότων, φαινόταν, από τον Δεκέμβρη κιόλας ή τον Γενάρη, πως η Επαναστατική περίοδος, είχε ήδη τελειώσει. Αλλά για κάποιον που ερχόταν κατ’ ευθείαν από την Αγγλία, το θέαμα της Βαρκελώνης, ήταν σίγουρα κάτι το τρομακτικό και κατακλυσμιαίο!
Για μένα άλλωστε, ήταν και η πρώτη φορά που βρισκόμουν σε μια πόλη, όπου τα χαλινάρια τα κρατούσε η εργατική τάξη. Πρακτικά μιλώντας, όλα τα κτίρια, οποιουδήποτε μεγέθους, είχαν καταληφθεί από τους εργάτες, που είχαν βέβαια «φορέσει» τις κόκκινες σημαίες, ή και τις μαυρο-κόκκινες, των Αναρχικών. Σε όλους, μα όλους τους τοίχους της πόλης, υπήρχαν ζωγραφισμένα σφυροδρέπανα και εμβλήματα των επαναστατικών κομμάτων. Σχεδόν κάθε εκκλησία είχε συληθεί, και οι εικόνες καίγονταν. Άλλες εκκλησίες, εδώ κι’ εκεί, είχαν κατεδαφιστεί συστηματικά από ομάδες εργατών.
Σε κάθε κατάστημα, σε κάθε καφενείο, έβλεπες πινακίδες που έλεγαν πως το κατάστημα αυτό, είχε κολλεκτιβοποιηθεί! Ακόμα και παράγκες τσαγκάρικες είχαν κολλεκτιβοποιηθεί, και είχαν βαφτεί κοκκινόμαυρες! Οι σερβιτόροι σε κοιτούσαν ίσια στα μάτια, και σου φέρονταν σαν ίσος σε ίσο.
Ενώ κάποιες μορφές της γλώσσας κάπως πιο επίσημες, είχαν προσωρινά εξαφανιστεί. Κανείς δεν αποκαλούσε πια τον άλλον «κύριε» ή «Δον», όλοι αποκαλούσαν ο ένας τον άλλο «σύντροφε», και αντί για «καλημέρα», όλοι χαιρετιόντουσαν με το «γειά».
Το να δίνεις ή να ζητάς και να παίρνεις φιλοδώρημα, ήταν πια απαγορευμένο, και με νόμο μάλιστα, από τον καιρό του Πρίμο ντε Ριβέρα.
Η πρώτη δική μου εμπειρία γι’ αυτό, υπήρξε μια «διάλεξη» που μου έκανε ένας διευθυντής ξενοδοχείου, όταν προσπάθησα να δώσω φιλοδώρημα στο παιδί του ασανσέρ. Δεν υπήρχαν καθόλου ιδιωτικά αυτοκίνητα πλέον, και τα τραμ, τα ταξί, & τα άλλα μέσα μεταφοράς, είχαν, όλα βαφτεί κόκκινα και μαύρα. Παντού έβλεπες επαναστατικές αφίσες, που έλαμπαν με τα καθαρά κόκκινα και μπλε τους χρώματα, κάνοντας τις λίγες διαφημίσεις που είχαν απομείνει, να φαίνονται σαν λασπωμένες μουτζούρες!
Κάτω στο Ράμπλας, στην άδεια κεντρική οδική αρτηρία, όπου το πλήθος σχημάτιζε ποτάμια, βαδίζοντας ολημερίς πάνω-κάτω, τα μεγάφωνα, μετέδιδαν συνέχεια επαναστατικά τραγούδια! Κι’ αυτό, συνεχιζόταν όλη τη μέρα, αλλά και αργά τη νύχτα.
Και αυτό ακριβώς το θέαμα του πλήθους, ήταν το πιο αλλόκοτο πράγμα απ’ όλα. Και για να το πούμε έξω απ’ τα δόντια, μιλάμε για μια πόλη, στην οποία, οι πλουσιότερες τάξεις, έδειχνε πως είχαν πλέον σταματήσει να υπάρχουν! Και εκτός από έναν μικρό αριθμό γυναικών και ξένων, δεν υπήρχε κανείς, που να μπορείς να πεις πως ήταν καλοντυμένος. Στην πραγματικότητα, όλοι πλέον φορούσαν ρούχα της εργατικής τάξης, ή εκείνες τις μπλε φόρμες, ή και ρούχα-στολές της Πολιτοφυλακής.
Όλα αυτά πάντως, ήταν και αλλόκοτα, αλλά και συγκινητικά.
Υπήρχαν φυσικά, πολλά απ’ αυτά, που δεν τα καταλάβαινα. Ακόμα και πολλά, που μπορείς να πεις, πως δε μου άρεσαν καν. Αλλά σίγουρα, ήταν πράγματα, για τα οποία, δεν μπορούσες, παρά να αναγνωρίσεις πως άξιζε κάποιος να παλέψει γι’ αυτά!
Τελικά, πίστεψα πως τα πράγματα ήταν έτσι ακριβώς πως έδειχναν. Ότι αυτό που έβλεπα, ήταν όντως ένα Εργατικό Κράτος. Ότι όλη η Αστική τάξη, η μπουρζουαζία, είτε είχε τραπεί σε φυγή, είτε είχε σκοτωθεί στις μάχες, είτε, τέλος πάντων, είχε εθελοντικά προσχωρήσει στην πλευρά των εργατών.
Απλά, φαίνεται, πως καθόλου δεν είχα πάρει χαμπάρι, πως πλήθη ολόκληρα από αστούς, που μάλιστα έδειχναν να ξέρουν πολύ καλά τι έκαναν, «παρίσταναν τον ψόφιο κοριό», μεταμφιεσμένοι σε εργάτες μέχρι να περάσει η μπόρα.
Μαζί με όλα αυτά ανάκατα στην ατμόσφαιρα, πλανιόταν, βέβαια, και κάτι από το σατανικό πνεύμα του Πολέμου.
Η πόλη, είχε πάρει μια εικόνα αποστεωμένη, βρώμικη & ανοικοκύρευτη. Οι δρόμοι και τα κτίρια, φανερά ασυντήρητα. Οι ίδιοι αυτοί οι ασυντήρητοι δρόμοι της πόλης, όλοι οι δρόμοι, για το φόβο των αεροπορικών επιδρομών, ήταν ελάχιστα φωτισμένοι, και για να λέμε την αλήθεια, θεοσκότεινοι. Ενώ τα μαγαζιά, ήταν κουρελιάρικα τα πιο πολλά, και στην καλύτερη περίπτωση, με μισοάδεια τα ράφια λίγα, τα καλύτερα.
Το κρέας, ήταν, φυσικά, σπάνιο. Ενώ το γάλα, πρακτικά, ήταν ένα πολύ δύσκολο έπαθλο. Υπήρχε απλά, ένα είδος «περίπου κάρβουνου», λίγη ζάχαρη και πετρέλαιο, και ελάχιστο, από ένα είδος ψωμιού.
Ακόμα κι’ αυτή την περίοδο, οι ουρές για την προμήθεια ψωμιού, συχνά, πάντα σχεδόν, εκτείνονταν σε πολλές εκατοντάδες γυάρδες.
Και έτσι όμως, ακόμα και τώρα, απ’ ότι μπορούσε πολύ εύκολα να καταλάβει κάποιος, οι πολίτες, ήταν και ευχαριστημένοι(!), και γεμάτοι ελπίδες! Στο κάτω-κάτω, η ανεργία ήταν μηδενική, και το κόστος της ζωής, μπορούσε ακόμα να διατηρείται σε πραγματικά χαμηλότατα επίπεδα.
Μπορούσες να δεις, ελάχιστους μόνο φανερά πάμφτωχους ανθρώπους. Ενώ δεν υπήρχαν και καθόλου σχεδόν ζητιάνοι, εκτός από τους τσιγγάνους.
Πάνω απ’ όλα όμως, έβλεπες μια σταθερή πίστη στην Επανάσταση και στο Μέλλον, ένα διάχυτο αίσθημα, ότι είχες κιόλας μεταφερθεί σε μια περιοχή Ισότητας & Ελευθερίας. Τα ανθρώπινα πλάσματα, προσπαθούσαν πάνω απ’ όλα να συμπεριφέρονται σαν τέτοια, σαν ανθρώπινα πλάσματα δηλαδή. Κι’ όχι σαν απλά εξαρτήματα σε μια τερατώδη καπιταλιστική Μηχανή. Στα κουρεία, είχαν αναρτήσει πινακίδες με αναρχικό περιεχόμενο (οι περισσότεροι κουρείς ήταν Αναρχικοί), που εξηγούσαν ευγενικά, πως όλοι οι μπαρμπέρηδες, είχαν πλέον σταματήσει να είναι σκλάβοι!
Στους δρόμους, έδιναν χρώμα φανταχτερές, φωτεινές αφίσες, που καλούσαν τις πουτάνες, να σταματήσουν πλέον να είναι πουτάνες.
Για οποιονδήποτε όμως προερχόταν από τον «ξινό», σκληρό & αλαζονικό πολιτισμό των «αγγλόφωνων φυλών», αυτή η λογοτεχνική εκζήτηση με την οποία «όλοι αυτοί οι ιδεαλιστές Ισπανοί» προσλάμβαναν τα χιλιοειπωμένα συνθήματα της Επανάστασης, ήταν, κάτι απλά «αξιοθρήνητο»!
Ήταν τέτοιοι οι καιροί, που επαναστατικές μπαλάντες του πιο απλοϊκού τύπου, όλες, μα όλες, για την «προλεταριακή αδερφοσύνη» ή για την «κακοήθεια του Μουσολίνι», πουλιόταν όλες στους δρόμους, για μερικά σαντίμια η κάθε μια.
Όχι λίγες φορές μάλιστα, έβλεπα ανθρώπους, μέλη της Πολιτοφυλακής, φανερά χωρίς καμιά σχέση «με λογοτεχνίες και τέτοια», να αγοράζουν μια απ’ αυτές τις μπαλάντες, να τις απαγγέλλουν με κόπο στο δρόμο, και αμέσως μετά, να τις τραγουδούν(!), αφού τις είχαν «ταιριάξει» σε έναν γνωστό, πετυχημένο σκοπό (μελωδία) της εποχής…
Πηγή: Ο Όργουελ στον Ισπανικό Εμφύλιο | Η καλύβα ψηλά στο βουνό
Σημειώσεις για τον Εμφύλιο 
«Σχεδόν κάθε εκκλησία είχε συληθεί, και οι εικόνες καίγονταν. Άλλες εκκλησίες, εδώ κι’ εκεί, είχαν κατεδαφιστεί συστηματικά από ομάδες εργατών»
Να μια βασική διαφορά με τον ελληνικό εμφύλιο (1943-49): δεν είναι γνωστή (σε μένα τουλάχιστον) ούτε μία περίπτωση που να κατεδαφίστηκε ή να βανδαλίστηκε έστω κάποια εκκλησία ή οι πιστοί να υπέστησαν κάποιου είδους πίεση.
*
Το κείμενο του Όργουελ καταφέρνει μέσα σε ελάχιστες παραγράφους να αναβιώσει το κλίμα και την ατμόσφαιρα στην επαναστατημένη Μπαρτσελόνα (αυτό θα πει ΑΠΙΣΤΕΥΤΟ ταλέντο…)
Βέβαια, είναι ολοφάνερα (από την περιγραφή του Όργουελ) τα αδιέξοδα: κρυμμένοι αστοί (οι δικοί μας «αντιδραστικοί») που υπονομεύουν την Επανάσταση, κολεκτιβοποίηση των… καφενείων, επαναστατικός ηθικισμός κλπ. Αλλά όλα αυτά, περί των εκφράσεων της αναρχικής Επανάστασης, είναι μια μεγάλη συζήτηση…
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
(Από τα σχόλια στην ανάρτηση της καλύβας)
Δύστροπη Πραγματικότητα
Το κειμενάκι του Βαγγέλη είναι ένα απόσπασμα από το πρώτο κεφάλαιο του καλύτερου ίσως βιβλίου του Οργουελλ, το Φόρος Τιμής στην Καταλωνία, στο οποίο περιγράφει τις εμπειρίες του ως μαχητή με τις εργατικές πολιτοφυλακές ενάντια στους φασίστες του Φράνκο με ένα εξαιρετικά γλαφυρό τρόπο.
Περιγράφει επίσης και τις απίστευτες ίντριγκες του κομμουνιστικού κόμματος Ισπανίας στην προσπάθειά του να αποκτήσει την ηγεμονία των αντιφασιστικών δυναμεων.* Προσπάθειες οι οποίες συνέβαλλάν, ως ένα βαθμό, και στην ήττα των αντιφασιστικών δυνάμεων.
Πάνο εαν αυτές οι λίγες παράγραφοι από το απόσπασμα που μετέφρασε ο Βαγγέλης σε βάλανε στο κλίμα και την ατμόσφαιρα της επαναστατημένης Ισπανίας τότε σου προτείνω ανεπιφύλακτα, εαν δεν έχεις αυτό το βιβλίο, να το αγοράσεις. Πίστεψέ με δεν θα απογοητευθείς,😉 ο Οργουελ είναι μάστορας στο να κάνει τον αναγνώστη να νομίζει πως βρίσκεται και αυτός, εκεί, μαζί του, βιώνοντας τις ίδιες εμπειρίες με αυτόν.
*Οι αντιφασιστικές δυνάμεις στην Ισπανία συμπεριελάμβαναν μία γκάμα πολιτικών απόψεων πολύ ευρύτερων από τις αντίστοιχες δικές μας κατα την περίοδο της κατοχής. Εκτός από τους πιστούς στην γραμμή της Μόσχας κομμουνιστές λάβαν μέρος και αναρχικοί, τροτσκιστές, απλοί δημοκράτες, και σοσιαλδημοκράτες. Όλες αυτές οι πολιτικές δυνάμεις δεν ήταν δυνάμεις ευρισκόμενες στο περιθώριο του πολιτικού συστήματος αλλά, αντίθετα, δυνάμεις που είχαν πολυαριθμους οπαδούς και σημαντική κοινωνικο-πολιτική επιρροή στην τότε ισπανική κοινωνία.
—
δεξιος
Δεν ηταν ομως μονο οι «αστοι» απεναντι.
http://en.wikipedia.org/wiki/Spanish_general_election,_1936
Εκλογες λιγους μηνες πριν την εναρξη του εμφυλιου :
Λαικο Μετωπο 48%, Εθνικο Μετωπο 46,5%, Κεντρο 5,4%.
http://en.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_Calvo_Sotelo
Ο δε αρχηγος του Εθνικου Μετωπου δολοφονηθηκε 5 μερες πριν την εναρξη του πολεμου.
—
Αγγελής
Νομίζω αν θυμαμαι καλα απο το «Πεθαίνοντας στην Καταλωνία» του Όργουελ ο ίδιος είχε στρατευτεί με το πλευρό του POUM…των τροτσκιστών της εποχής εκείνης!!!
Ωραία πράγματα για τον ισπανικό εμφύλιο διάβασα στο ομότιτλο βιβλίο του Beevor, ο οποίος αν και δεν εχω διαβάσει αλλα ιστορικα του βιβλιά κάνει φοβερή δουλειά!!! Αναφέρει μαλιστα και για τον τυχοδιωκτισμό που χαρακτήριζε τον Αντρέ Μαλρό (πηγε να φαει λεφτα), ο οποίος ειχε συστρατευτεί με το πλευρο των κομμουνιστων!
Δεν ειμαι σιγουρος αλλα νομιζω πως στο ιδιο βιβλιο αναφερει και τις εκτελεσεις πολλων ρωσων οι οποιοι γυρισαν μετα τον εμφυλιο πισω στη Ρωσια, εχοντας δει στην πραξη την αυτοδιαχειρηση και την αυτοτοργανωση κλπ! Το καθεστως του Σταλινισμου δεν τους αφησε να παρουν ανασα και πολλοι εκτελεστηκαν στο γυρισμο!!!
Επισης υπηρξαν και ελληνες που συμμετειχαν στον ισπανικο εμφυλιο αλλα δεν γνωριζω πολλα!!! Οποιος ξερει ας παραθεσει…ειναι ενδιαφερον κομματι ιστοριας αγνωστο σε πολλους ελληνες!!!
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Ο Εμφύλιος στην Ισπανία δεν τελείωσε ακόμα…
Απριλίου 14, 2010 )
(Από το ΒΗΜΑ)
Σε δύο στρατόπεδα έχει χωριστεί η Ισπανία σχετικά με την άσκηση ποινικής δίωξης εις βάρος του δικαστή Μπαλτάσαρ Γκαρθόν, ο οποίος προσπάθησε να ερευνήσει υποθέσεις αγνοουμένων στη διάρκεια του Εμφυλίου και της δικτατορίας του Φράνκο.
Τα κόμματα της Αριστεράς έχουν ταχθεί στο πλευρό του Γκαρθόν, ασκώντας κριτική στα μέλη του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
Το δεξιό Λαϊκό Κόμμα (ΡΡ) κατηγόρησε την Αριστερά ότι υπονομεύει τη δημοκρατία πιέζοντας το Ανώτατο Δικαστήριο να εγκαταλείψει την υπόθεση.
Ο δικαστής εκτιμά ότι τουλάχιστον 100 χιλιάδες πολίτες δολοφονήθηκαν από το καθεστώς του Φράνκο, ωστόσο, η έρευνα δεν φαίνεται να προχωρά κάτω από την πίεση της δικαστικής εξουσίας, αλλά και αρκετών πολιτικών.
Το Ανώτατο Δικαστήριο υποστηρίζει ότι ο Γκαρθόν αγνόησε την Αμνηστία που χορηγήθηκε το 1977 για τα εγκλήματα.
Η επικείμενη δίκη του Γκαρθόν βασίζεται σε προσφυγές που κατέθεσαν δύο οργανώσεις της Ακρας Δεξιάς και το κόμμα των Φαλαγγιτών.
Την Τρίτη πραγματοποιήθηκε στη Μαδρίτη εκδήλωση συμπαράστασης στον δικαστή με τη συμμετοχή χιλίων ατόμων.
Διάσημες προσωπικότητες του καλλιτεχνικού κόσμου της Ισπανίας έχουν ταχθεί επίσης στο πλευρό του δικαστή.
Ανάμεσά τους και ο κινηματογραφιστής Πέδρο Αλμοδόβαρ, ο οποίος δήλωσε πως η Ισπανία έχει ένα «ηθικό χρέος» απέναντι στα θύματα του Φράνκο, δεκάδες χιλιάδες από τα οποία παραμένουν θαμμένα σε ομαδικούς τάφους.
«Αν οι Φαλαγγίτες καταφέρουν να παραπέμψουν σε δίκη τον Γκαρθόν θα είναι σαν να νίκησε πάλι ο Φράνκο» είπε.
Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=2&artId=325673&dt=14/04/2010#ixzz0l5smyU8A
(ποστ της καλύβας: https://panosz.wordpress.com/2010/04/14/civil_war-51/ )
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Τι μου θύμισες τώρα… 🙂 Καταπληκτικό βιβλίο!
Και με σεβασμό στα γεγονότα. Με την έννοια ότι ο Όργουελ δεν προσπαθεί να αποκρύψει από τον αναγνώστη τα λάθη, τις παραλείψεις, ακόμα και τα εγκλήματα της πλευράς που υποστήριζε και με την οποία στρατεύθηκε*, που ήταν αυτή των ρεπουμπλικάνων.
* Στράτευση που οδήγησε και στον σοβαρό τραυματισμό του από σφαίρα στον λαιμό, από καθαρή τύχη την γλύτωσε και δεν σκοτώθηκε.
Κατά σύμπτωση αυτές τις μέρες διαβάζω το βιβλίο ενός ισπανού ιστορικού για την εποχή μετά τον εμφύλιο, με την έμφαση να δίνεται στις 2 πρώτες δεκαετίες μετά το τέλος του ισπανικού εμφυλίου – μία περίοδος που δεν της έχει δοθεί η ίδια προσοχή οσο σε αυτή που ξεκινάει από τα πρώτα εμφανή δημοκρατικά σκιρτήματα, στα τέλη της δεκαετίας του ’60, και φτάνει μέχρι την μεταβαση σε ένα δημοκρατικο πολιτικό καθεστώς, στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Είναι όμως η μελέτη αυτών των 2 πρώτων μετεμφυλιακών δεκαετιών που καταδεικνύει την σκληρότητα και την κοινωνική αναισθησία της δικτατορίας του Φράνκο. Και ενω είχα διαβάσει αρκετά εδω και εκεί ποτέ δεν είχα συνειδητοποιήσει το μέγεθος της βαναυσότητας και της τραχύτητας του φρανκικού καθεστώτος. Πολύ σημαντικός παράγοντας για αυτή την πολύ κακή κατάσταση ήταν, πέρα από την ανελέητη καταστολή οποιοδήποτε θα μπορούσε να θεωρηθεί πολιτικός αντίπαλος του καθεστώτος, και η επιβολή της οικονομικής πολιτικής της λεγόμενης «Αυτάρκειας», μία οικονομική πολιτική που είχε οδηγήσει σε μία κλειστή οικονομία, σχεδόν ολοκληρωτικά αποκομμένη από την την διεθνή οικονομία, και η οποία πολιτική, για οσο καιρό εφαρμόζονταν, κατέστησε αδύνατη την προοπτική ανάπτυξης της ισπανικής οικονομίας. Έτσι όμως έγινε αδύνατη και η έξοδος από την γενικευμένη φτώχεια που επικρατούσε, με αποτέλεσμα να χρεαστεί να περάσουν περίπου 25 χρόνια μετά το τέλος του εμφυλίου ώστε να αρχίσει επιτέλους να εξέρχεται η Ισπανία από αυτή την πολύ εκτεταμένη φτώχεια στην οποία την είχε καταδικάσει προηγουμένως το φρανκικό καθεστώς με την αποτυχημένη πολιτική της Αυτάρκειας που είχε επιβάλλει. Επιπλέον επειδή οι όποιες διαμαρτυρίες εκ μέρους της κοινωνίας ενάντια στην οικονομική πολιτική της Αυτάρκειας ήταν ολοκληρωτικά απαγορευμένες, αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι άκρως αρνητικές συνέπειες αυτής της πολιτικής να καταστούν πολύ χειρότερες (εφόσον δεν μπορούσε να υπάρξει κανένας αποτελεσματικός έλεγχος τους από την κοινωνία).
ΥΓ. Για όποιον ενδιαφέρεται, από μη-ισπανούς ιστορικούς πολύ καλή δουλειά πάνω στην Ισπανία έχουν κάνει οι ιστορικοί Stanley Payne και Paul Preston. Το βιβλίο στο οποίο αναφέρθηκα παραπάνω είναι το Fear and Progress του ισπανού ιστορικού Antonio Cazorla Sanchez, επίσης πολύ καλό (και πολύ εμπεριστατωμένο).
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Νικηττημένοι: Ογδόντα χρόνια από την έναρξη του Ισπανικού Εμφυλίου
Παρασκευή, 15 Ιουλίου, 2016
του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου *
Ο στρατηγός Φρανθίσκο Φράνκο (1892-1975) είχε δώσει «δείγματα γραφής» αρκετά νωρίτερα: Το φθινόπωρο του 1934 είχε καταπνίξει την κοινωνική επανάσταση στην Αστούριας, μια περιοχή με έντονη βιομηχανική δραστηριότητα και, φυσικά, κοινωνικές αντιθέσεις. Όταν, λοιπόν, τον Φεβρουάριο του 1936, το Λαϊκό Μέτωπο (ο συνασπισμός των κυριότερων αριστερών κομμάτων της Ισπανίας) κερδίζει τις εκλογές, φροντίζει να τον απομακρύνει από την ιβηρική χερσόνησο, στέλνοντάς τον στα Κανάρια νησιά.
Πέντε μήνες αργότερα, όμως, τον Ιούλιο του 1936, ο Φράνκο επανέρχεται: Μαζί με τους στρατηγούς Χοσέ Σανχούρχο και Εμίλιο Μόλα, τίθεται επικεφαλής του στρατιωτικού πραξικοπήματος που ξεκίνησε στο Μαρόκο (περιοχές του οποίου αποτελούσαν ισπανικό προτεκτοράτο εκείνη την εποχή) και σάρωσε κατά την επόμενη τριετία τις τύχες και τις ζωές ενός έθνους.
Εφέτος συμπληρώνονται 80 χρόνια από την έναρξη του ισπανικού εμφυλίου πολέμου, που διαίρεσε επί δεκαετίες τη χώρα και άφησε πάνω από μισό εκατομμύριο νεκρούς. Η πλειονότητα των σύγχρονων Ισπανών, φυσικά και δεν τον έζησε, βίωσε όμως τις συνέπειες του φρανκικού καθεστώτος που εξέπνευσε, μαζί με τον κύριο εκφραστή του, τον Νοέμβριο του 1975. Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα άρχισε (και θα κρατήσει για πολύ ακόμα) μια προσπάθεια, άλλοτε ψύχραιμη και ιδεολογικά ουδέτερη, άλλοτε, τις περισσότερες φορές, θερμόαιμη και ιδεολογικά φορτισμένη, ανάλυσης και εξήγησης του αδελφοκτόνου πολέμου από μελετητές όλου του κόσμου (ας θυμηθούμε το βιβλίο του Δημήτρη Παλαιολογόπουλου, Έλληνες αντιφασίστες εθελοντές στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο που εξέδωσαν οι εκδόσεις Φιλιππότη το 1986).
Η προσπάθεια αυτή, όπως είναι φυσικό, έχει λάβει διαστάσεις εκδοτικής χιονοστιβάδας στην Ισπανία κατά τα τελευταία χρόνια: Οι Ισπανοί, όλο και πιο απελευθερωμένοι από το μακροχρόνιο πένθος, αναλύουν αυτή την τραυματική εμπειρία από κάθε πλευρά και υπό κάθε ιδεολογικό πρίσμα. Υπάρχουν μελετητές που επιδιώκουν να απενοχοποιήσουν τον Φράνκο (παρουσιάζοντάς τον ως αυταρχικό αλλά όχι απολυταρχικό) και να καταδείξουν την αναγκαιότητα του πραξικοπήματός του, όπως, για παράδειγμα, ο πρώην κομμουνιστής και νυν ένθερμος υποστηρικτής των ενεργειών του Φράνκο, Πίο Μόα. Τα πιο σημαντικά έργα του είναι τα «Los mitos de la Guerra Civil» [Οι μύθοι του Εμφυλίου Πολέμου] του 2003 και «Cr?menes de la Guerra Civil» [Εγκλήματα του Εμφυλίου Πολέμου] του 2004, βιβλίο στο οποίο προσπαθεί να δώσει απάντηση στο ερώτημα αν η αδελφοκτόνος σύρραξη προέκυψε λόγω της φασιστικής απειλής ή λόγω του κινδύνου των επαναστατών, αριστερών και αναρχικών. Βιβλία σαν τα προαναφερθέντα προκάλεσαν, το 2013, την απάντηση δεκάδων σημαντικών ιστορικών από όλον τον κόσμο («Los mitos del 18 de julio» [Οι μύθοι της 18ης Ιουλίου], επιμέλεια Άνχελ Βίνιας), οι οποίοι κατήγγειλαν ότι στις μέρες μας «οι παλιοί μύθοι περί του φρανκικού καθεστώτος έχουν αντικατασταθεί από έναν δεξιό ρεβιζιονισμό που δυσφημεί τη Republica και νομιμοποιεί το στρατιωτικό πραξικόπημα».
Δεν έχουν λείψει, από την άλλη, αντιθέτως τα τελευταία χρόνια όλο και πολλαπλασιάζονται, ψύχραιμες φωνές χωρίς παραταξιακά κλισέ και εύκολες ετικέτες. Ξεχωρίζουμε το βιβλίο του ιστορικού Ενρίκε Μοραδιέγιος «1936. Los mitos de la Guerra Civil» [1936. Οι μύθοι του εμφυλίου πολέμου], ένα από τα πρώτα βιβλία, εκδόθηκε το 2004, που αντιμετωπίζει τον εν λόγω πόλεμο ως «ένα βαθύ σχίσμα ακραίας βίας στη συμβίωση μιας κοινωνίας που τη διαπερνούσαν πολλαπλές γραμμές εσωτερικής διάσπασης» και, κατά δεύτερο λόγο, το πιο πρόσφατο «La Guerra Civil contada a los j?venes» [Η αφήγηση του εμφυλίου πολέμου στους νέους], μόλις του 2015, του γνωστότατου μυθιστοριογράφου Αρτούρο Πέρεθ Ρεβέρτε ο οποίος αποτολμά να αφηγηθεί τον πόλεμο σε ανθρώπους που δεν έζησαν καν τη δικτατορία «ώστε να μην επαναληφθεί η τραγωδία ποτέ ξανά».
Θα κλείσουμε αυτή τη σύντομη αναδρομή σε βιβλία τα οποία αναφέρονται στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο με ένα μυθιστόρημα (που μπορεί να είναι και συλλογή διηγημάτων): Το 2004, ένας κάποιος Αλμπέρτο Μέντεθ, υπάλληλος σε εκδοτικό οίκο, ετών 63, έγραψε μια συλλογή τεσσάρων διηγημάτων με εσωτερική σύνδεση (εξ ου και τα περί μυθιστορήματος) υπό τον τίτλο «Los girasoles ciegos» [ελληνική έκδοση: «Τα τυφλά ηλιοτρόπια», Πάπυρος, 2008]. Ήταν μόλις το πρώτο του βιβλίο (και το τελευταίο, αφού πέθανε έξι μήνες μετά την έκδοσή του). Το μυθιστόρημα αφηγείται, με λόγο συγκινητικό, τέσσερις ιστορίες «ήττας» και απώλειας, με πρωταγωνιστές τόσο εκείνους που θεωρήθηκαν ιστορικά ηττημένοι όσο και εκείνους που θεωρήθηκαν νικητές, και δεν είναι υπερβολή αν πούμε ότι, σε μια χώρα στην οποία έχουν γραφτεί, μόνο μεταξύ 1989 και 2011, 181 μυθιστορήματα περί του εμφυλίου, το έργο αυτό άλλαξε για πάντα τις ετικέτες που συνόδευαν, ήδη από το 1939, τα δύο μέρη της ρήξης.
Οι Ισπανοί, τα τελευταία χρόνια, προσπαθούν με θάρρος να καταλάβουν και να αποδεχτούν τη σκοτεινή πλευρά του εαυτού τους που τούς οδήγησε στην αλληλοεξόντωση, και το κάνουν με τρόπο πλουραλιστικό και αξιοθαύμαστο: Αναθεωρώντας ετικέτες, μύθους, ιστορικά ψεύδη. Ογδόντα χρόνια μετά.
* Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Ιταλικής Φιλολογίας του Α.Π.Θ. στο γνωστικό αντικείμενο «Εφαρμοσμένη Μεταφρασεολογία», και ειδικό αντικείμενο «Ισπανική Λογοτεχνία». Διδάσκει επίσης Ισπανική Λογοτεχνία στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Έχει μεταφράσει στα ελληνικά έργα των Μ. ντε Ουναμούνο, Φ. Γκαρθία Λόρκα, Ε. Σάμπατο, Μ. Αλτολαγκίρε, Μ. Βάθκεθ Μονταλμπάν, Χ. Γιαμαθάρες κ.ά. Έχει συγγράψει το ελληνοϊσπανικό και ισπανοελληνικό «Γλωσσάριο αθλητικών όρων» (Εκδόσεις Πατάκης, 2007), την ανθολογία ισπανόφωνου μικροδιηγήματος «Mini71cuentos» (Εκδόσεις Μιχάλη Σιδέρη, 2012) και την «(Α)πειθαρχία των λέξεων. Κείμενα για τη λογοτεχνική μετάφραση και την ισπανόφωνη λογοτεχνία» (Εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2014).
http://www.amna.gr/article/119490/Nikittimenoi:-Ogdonta-chronia-apo-tin-enarxi-tou-Ispanikou-Emfuliou
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
ειναι λυπηρο απο καθεδρας να προβαλεται η εξισωση της φασιστικης βιας με τον αγωνα του ισπανικου λαου εναντια στην αδικια και την καταπιεση. ο αγωνας του ισπανικου λαου ξεκινησε μετα το πραξικοπημα εναντια στη νομιμα εκλεγμενη Δημοκρατικη Κυβερνηση και ειχε παγκοσμια απηχηση και τη συμπαρασταση ξενων που εκαναν δικο τους αυτον τον αγωνα θυσιαζωντας και τη ζωη τους ακομη! η ανθρωπωτητα ολη τοτε κρατησε την αναπνοη της απο συγκινηση και θαυμασμο! Γνωριζεις τι σημαινει αντιδικτατορικος αγωνας κ-ε καθηγητα! και θα επρεπε να εισαι πιο σεμνος ‘αν οχι να ντρεπεσαι γιαυτα που λες και τον διδακτικο σου ρολο. ΚΑΤΑΝΟΩ τις ιδεολογικες αποκλισεις ταξικης τοποθετησης. η συγκαλυψης ας μην γινεται με τοσο χονδροειδη τροπο στο ρολο που εχεις αναλαβει’ εκουσιως η ακουσιως.εκτιθεσαι οταν μιλας για τη σκοτεινη πλευρα του Εαυτου σαν την αιτια που τους οδηγησε στην ΑΛΛΗΛΟΕΞΩΝΤΩΣΗ! Ο ΦΑΣΙΣΜΟς μονο δεν εξωντωθηκε.επανερχεται στην Ευρωπη με σβαστικες και συνθηματα! Ντροπη Κε καθηγητα!
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Ο Petros Papakalos
(φ/μπ, 17/7/2016)
Si me quieres escribir
Όπως έγραφε πρόσφατα ο Γάλλος ιστορικός Ζαν Λοπέζ *, τέσσερις εμφύλιοι σημάδεψαν την Ιστορία της Ευρώπης κατά τον 20ό αιώνα. Ο δικός μας, ο εμφύλιος πόλεμος του 1944 (1943, σύμφωνα με ορισμένους)-1949. Ο πλέον πρόσφατος, ο Γιουγκοσλαβικός του 1991-1995, για τον οποίο αρκετοί θα αμφισβητήσουν τον χαρακτηρισμό του εμφυλίου. Ο σημαντικότερος όσον αφορά τις συνέπειες για την παγκόσμια Ιστορία, ο Ρωσικός του 1918-1921. Κι αυτός που χαράχθηκε βαθύτερα στη συλλογική μνήμη και το φαντασιακό της Ευρώπης, ο Ισπανικός Εμφύλιος του 1936-1939.
Ο Ισπανικός Εμφύλιος ξεχωρίζει λόγω της έντασής του, της χρήσης όλων των διαθέσιμων την εποχή εκείνη όπλων, την αγριότητά του, τον φανατισμό που διέκρινε τις αντιπαρατιθέμενες παρατάξεις, την εμπλοκή πολλών ευρωπαϊκών, κι όχι μόνο χωρών, είτε με τη μορφή επίσημης κρατικής παρέμβασης προς στήριξη ενός εκ των εμπολέμων (φασιστική Ιταλία και ναζιστική Γερμανία για τους εθνικιστές, κομμουνιστική ΕΣΣΔ για τους δημοκρατικούς) είτε της εθελοντικής συμμετοχής ιδιωτών και πολιτικών οργανώσεων. Από πολλές απόψεις, ήταν η γενική πρόβα για τη φριχτή παγκόσμια σύρραξη που θα ακολουθούσε.
Ο Ισπανικός Εμφύλιος ξεχωρίζει, τέλος, επειδή αποτέλεσε την πηγή έμπνευσης για αρκετά σημαντικά λογοτεχνικά έργα και εν γένει έργα τέχνης: από το «Για Ποιον Χτυπά η Καμπάνα» του Χέμινγουέυ και την «Ελπίδα» του Μαλρώ ως τα «Μεγάλα Νεκροταφεία κάτω απ’ το Φεγγάρι» του Μπερνανός και τον «Φόρο Τιμής στην Καταλωνία» του Όργουελλ, χωρίς να ξεχνούμε την «Γκερνίκα» του Πικάσσο ή τις φωτογραφίες του Ρόμπερτ Κάπα και της Γκέρντα Τάρο.
Στις 17 Ιουλίου 1936, εκδηλώνεται στο Ισπανικό Μαρόκο το πραξικόπημα των στρατηγών Σανχούρχο, Φράνκο, Μόλα, Κέιπο δε Γιάνο κι άλλων κατά της νεοπαγούς Ισπανικής Δημοκρατίας. Την επομένη εξαπλώνεται στο έδαφος της μητροπολιτικής Ισπανίας.
Κατά κανόνα, η επιτυχία ή η αποτυχία ενός πραξικοπήματος είναι υπόθεση ωρών ή έστω λίγων ημερών, Στην περίπτωση της Ισπανίας το πραξικόπημα θα εξελιχθεί σε έναν εμφύλιο που επρόκειτο να κρατήσει σχεδόν τρία χρόνια. Η αδυναμία των δύο πλευρών να καταγάγουν μια γρήγορη νίκη, η συμβολή του εξωτερικού παράγοντα, η σχεδόν απίστευτη ικανότητα της Δημοκρατίας να αντισταθεί μέχρι το τέλος ενάντια σε έναν υπέρτερο στρατιωτικά αντίπαλο και η τακτική του ίδιου του Φράνκο (που από την ταχεία επικράτηση προτιμούσε τη συστηματική εκκαθάριση των εδαφών από τα εχθρικά για αυτόν «αντεθνικά» στοιχεία) ήταν μερικοί από τους παράγοντες που συνέβαλαν στην εξέλιξη αυτή.
Στρατιωτικά αδύναμη, υποχρεωμένη να συγκροτήσει στράτευμα σχεδόν από το μηδέν, αποτελούμενη από εντελώς ανομοιογενή πολιτικά υλικά, σπαρασσόμενη από εσωτερικές έριδες, η Δημοκρατία είχε μία ουσιαστική ελπίδα για την τελική επικράτηση: την προσθήκη στη σοβιετική βοήθεια κι εκείνης των μεγάλων δημοκρατιών της Δύσης. Η Γαλλία, όμως, στην οποία κυβερνούσε το 1936 το Λαϊκό Μέτωπο του Λεόν Μπλουμ, υπήρξε τραγικά διστακτική. Έπειτα παρασύρθηκε με ευκολία από τις απόψεις της Βρετανίας. Μιας Βρετανίας που κράτησε στάση τυπικής ουδετερότητας η οποία, στην ουσία, ήταν εξαιρετικά ευνοϊκή για τον «σταυροφόρο που ήρθε από το Μαρόκο», τον Φρανθίσκο Φράνκο.
* Guerres & Histoire, τεύχος αριθ. 31, Ιούνιος 2016, σελ. 3 και 32-51.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
http://tvxs.gr/news/eyropi-eop/barkeloni-katestrepsan-agalma-toy-diktatora-franko-fotobinteo?utm_source=newsletterDaily&utm_medium=newsletterDaily20161027&utm_term=emailDaily20161027&utm_campaign=newsletter
Μου αρέσει!Μου αρέσει!