Του Σάκη Μουμτζή
Συγγραφέα
Ηταν Πέμπτη βράδυ της 8ης Ιουλίου 1965 και ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου έτρωγε στο Καστρί με τον γιό του Ανδρέα και την νύφη του Μαργαρίτα, όταν κατά τις 21.30 ακούστηκε η μοτοσυκλέτα του αγγελιοφόρου με την πρώτη ανακτορική επιστολή. Ο πρωθυπουργός, όπως αφηγείται ο Ανδρέας Παπανδρέου μεταγενέστερα, δεν πίστευε σε αυτά που διάβαζε. Ηταν μια επιθετική επιστολή του Βασιλιά που ουσιαστικά κατηγορούσε τον πρωθυπουργό για ανάμιξη σε συνωμοσία κατά του Πολιτεύματος.Συντάκτες αυτής της επιστολής –που σηματοδοτούσε και επισήμως την ρήξη μεταξύ των δύο ανδρών- ήταν οι Κ.Χοϊδάς και Π.Πιπινέλης, που ήταν σύμβουλοι των Ανακτόρων.
Ο Γ.Παπανδρέου το ίδιο βράδυ συνέταξε την απαντητική επιστολή του στην οποία έθεσε την ιστορική διακύβευση που αποτέλεσε και το σύνθημα των μετέπειτα αγώνων. «Συμφώνως προς το Πολίτευμα της Βασιλευομένης Δημοκρατίας ο Βασιλεύς βασιλεύει και ο λαός κυβερνά δια της νομίμου κυβερνήσεως.» Αλλά πώς έφτασαν τα γεγονότα σε αυτό το σημείο; Ποια ήταν η αιτία της σύγκρουσης;
Το κεντρικό ζήτημα ήταν ο έλεγχος του στρατεύματος, καθώς μέσα στο 1965 στους κόλπους του είχε αποκαλυφθεί η ύπαρξη της οργάνωσης ΑΣΠΙΔΑ που συγκρότησαν κατώτεροι αξιωματικοί και την ύπαρξη της οποίας γνώριζε ο Α.Παπανδρέου.Η αποκάλυψη της προκάλεσε αναταραχή στο στράτευμα εντός του οποίου κυριαρχούσε μία άλλη στρατιωτική οργάνωση ο ΙΔΕΑ με καταβολές στα χρόνια του Εμφυλίου πολέμου.Συγχρόνως εντός του Ιουνίου 1965 έγινε γνωστό πως αριστεροί φαντάροι προέβησαν σε πράξεις δολιοφθοράς στον Έβρο. Πολύ γρήγορα αποκαλύφθηκε η σκευωρία και ο σκευωρός, που δεν ήταν άλλος από τον μετέπειτα δικτάτορα Γ.Παπαδόπουλο.
Ετσι, κατέστη αναγκαία για την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου η αποστρατεία του αρχηγού του ΓΕΣ Ι.Γεννηματά τον οποίον κατηγορούσαν τα στελέχη της Ενώσεως Κέντρου και οι προσκείμενες σε αυτήν εφημερίδες, πως είχε ανάμιξη στις εκλογές του 1961, τις επονομαζόμενες εκλογές της βίας και της νοθείας.Τον Ι.Γεννηματά όμως στήριζε ο υπουργός Εθνικής Αμύνης της κυβέρνησης του Γ.Παπανδρέου, ο Πέτρος Γαρουφαλιάς και τα Ανάκτορα. Ο Π.Γαρουφαλιάς ήταν πιστός προσωπικός και πολιτικός φίλος του Γ.Παπανδρέου από την δεκαετία του 20.Μάλιστα για δεκαπέντε περίπου χρόνια μετά την Απελευθέρωση, μαζί με τον Θεμιστοκλή Τσάτσο και τον Λουκή Ακρίτα αποτελούσαν τους «τρείς σωματοφύλακες του».Διαχώρισε την θέση του το 1961, καθώς διαφώνησε με τις αντιβασιλικές αιχμές του ανένδοτου αγώνα.Ο Γ.Παπανδρέου βρήκε στο πρόσωπο του την χρυσή τομή γι΄αυτό το τόσο κρίσιμο υπουργείο, γιατί ο Γαρουφαλιάς απολάμβανε τόσο την δική του εμπιστοσύνη όσο και των Ανακτόρων.
Ομως σοβαρά προβλήματα για τον πρωθυπουργό υπήρχαν και στην συνοχή της κοινοβουλευτικής του ομάδας, καθώς η Ενωση Κέντρου ήταν ουσιαστικά η συνένωση οκτώ κομμάτων που έγινε τον Σεπτέμβριο του 1961, μία συνένωση που υπάκουε στις ανάγκες του μετεμφυλιακού πολιτικού πλαισίου, να υπάρχει δηλαδή απέναντι στην εθνικόφρονα κυβέρνηση και μία εθνικόφρων αντιπολίτευση.Οι εκλογές του 1956 που έσπασαν την πολιτική απομόνωση της Αριστεράς, μόλις εφτά χρόνια από την λήξη του Εμφυλίου πολέμου και οι εκλογές του 1958 που την ανέδειξαν σε αξιωματική αντιπολίτευση, κατέστησαν αναγκαία την αναδιάταξη των αποκαλούμενων εθνικών πολιτικών δυνάμεων.Ο πρωταγωνιστικός ρόλος της Αριστεράς στην Ελλάδα, σε συνθήκες Ψυχρού Πολέμου, δεν ήταν αποδεκτός τόσο από το πλέγμα των εγχώριων συμφερόντων όσο και από τον συμμαχικό παράγοντα που επιτηρούσε και ρύθμιζε, κατά περίσταση, τις εξελίξεις.Ετσι η ένωση των διάσπαρτων κεντρώων δυνάμεων υπό τους Γεώργιο Παπανδρέου και Σοφοκλή Βενιζέλο δεν άργησε να μετατοπίσει τον πολιτικό άξονα προς τον μεσαίο χώρο με εισροές τόσο από την Δεξιά όσο και από την Αριστερά.
Πάντως η Ενωση Κέντρου παρά την συγκολλητική ουσία της εξουσίας, παρέμεινε ένα ετερόκλιτο κόμμα που η ενότητα του δεν ήταν δεδομένη.Αυτή η κατάσταση επιτάθηκε από την παρουσία του Α.Παπανδρέου που προσπαθούσε να εκφράσει τα πιο ριζοσπαστικά στελέχη του κόμματος, προκαλώντας όμως την αντισυσπείρωση των συντηρητικών βουλευτών της Ενωσης Κέντρου,που εκφραζόταν μέσα απο την παραδοσιακή κεντρώα εφημερίδα «Ελευθερία» του Πάνου Κόκκα.
Στην κρίσιμη λοιπόν στιγμή του ελέγχου του στρατεύματος όλες αυτές οι αντιθέσεις ήρθαν στην επιφάνεια.Ο υπουργός Αμύνης Π.Γαρουφαλιάς αρνήθηκε να αποστρατεύσει τον Ι.Γεννηματά και όταν ο πρωθυπουργός ζήτησε την παραίτηση του-στα τέλη Ιουνίου 1965- αυτός αρνήθηκε.Τότε ο Γ.Παπανδρέου έστειλε στα Ανάκτορα το διάταγμα της αντικατάστασης του υπουργού και συγχρόνως διαμήνυσε στον Βασιλιά –μέσω του Κ.Χοϊδά- πως αυτός θα αναλάβει το επίμαχο υπουργείο.Ο Βασιλιάς επικαλούμενος την εμπλοκή του Α.Παπανδρέου στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ που βρισκόταν στο ανακριτικό στάδιο, ζήτησε στην δεύτερη επιστολή του ( 11/7/1965), από τον πρωθυπουργό να ορίσει άλλο στέλεχος του κόμματος του στο υπουργείο Εθνικής Αμύνης.
Την Κυριακη 11 Ιουλίου 1965 ο Γ.Παπανδρέου συναντάται στην Κέρκυρα με τον Βασιλιά Κωνσταντίνο για να τον συγχαρεί για την γέννηση της κόρης του.Εξερχόμενος ο πρωθυπουργός δήλωσε πως « υπάρχει πλήρης αρμονία απόψεων επί του τρόπου λειτουργίας του πολιτεύματος της Βασιλευομένης Δημοκρατίας.»
Στις 13 Ιουλίου ο Γ.Παπανδρέου συγκαλεί την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος που διαγράφει ομόφωνα τον Π.Γαρουφαλιά, ενώ το βράδυ της ίδιας μέρας καλεί στο Καστρί τον Κ.Χοϊδά και του επαναεπιβεβαιώνει την πρόθεση του να αναλάβει το υπουργείο Εθνικής Αμύνης.Την ίδια μέρα έχουμε την παρέμβαση της ΕΔΑ που διαβλέποντας πού οδηγούνται τα πράγματα ζητεί από τον πρωθυπουργό να μην παραιτηθεί η κυβέρνηση του.
Στις 14 Ιουλιου 1965 ο Κ.Χοϊδάς επιδίδει στον Γ.Παπανδρέου την τρίτη βασιλική επιστολή στην οποία κάνει αποδεκτή την αντικατάσταση του Π.Γαρουφαλιά, αλλά συγχρόνως διατυπώνει-εκ νέου- την αντίθεση του στην ανάληψη του υπουργείου από τον πρωθυπουργό της χώρας.Αυτήν την νύχτα τον επισκέπτονται στο Καστρί προβεβλημένα στελέχη της Ενωσης Κέντρου και του ζητούν να παραμείνει στην πρωθυπουργία, επικαλούμενα τον κίνδυνο της δικτατορίας. Ο Γ.Παπανδρέου έχει να επιλέξει τον προσωπικό εξευτελισμό του ή την έντιμη αποχώρηση από την εξουσία.Και επιλέγει την παραίτηση του, όπως σημειώνει στην δεύτερη επιστολή του προς τον Βασιλιά Κωνσταντίνο με την σημαδιακή ημερομηνία 15 Ιουλίου 1965. Γράφει: «Είναι η υπεράσπισις της προσωπικής μου τιμής και της τιμής της Δημοκρατίας.Δύναμαι να παύσω να είμαι πρωθυπουργός.Δεν αποτελεί ούτε πολιτικήν, ούτε ηθικήν μείωσιν.Αλλά δεν δέχομαι να είμαι εξηυτελισμένος πρωθυπουργός.»
Στις 7 το απόγευμα της 15ης Ιουλίου 1965 ο Γ.Παπανδρέου επισκέπτεται τον Βασιλιά στα Ανάκτορα και του υποβάλει προφορικά την παραίτηση του.Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος χωρίς να περιμένει την έγγραφη υποβολή της παραίτησης ορκίζει πρωθυπουργό – ώρα 8 μ.μ– τον Γ.Νόβα, λίγο αργότερα υπουργό Δημοσίας Τάξεως τον ναύαρχο Ι.Τούμπα και αμέσως μετά τον Στ.Κωστόπουλο υπουργό Εξωτερικών.Στις 16 Ιουλίου συμπληρώνεται το υπουργικό συμβούλιο από στελέχη που αποστάτησαν από την Ενωση Κέντρου, ενώ η Αθήνα συγκλονίζεται από διαδηλώσεις.
Ετσι συντελέσθηκε η πτώση της κυβέρνησης του Γ.Παπανδρέου, με τους ιστορικούς να ασχολούνται με πληθώρα ερωτημάτων. Γιατί ο πρωθυπουργός ενώ γνώριζε τον δυσμενή συσχετισμό των δυνάμεων, επέλεξε την σύγκρουση; Γιατί άφησε να δημοσιοποιηθεί η διαφωνία του με τον Βασιλιά καθιστώντας έτσι αναπόφευκτη την ρήξη, καθώς καμία πλευρά δεν μπορούσε πλέον να υποχωρήσει για λόγους γοήτρου; Πόσο συνέβαλε σε αυτήν του την απόφαση η ανάμιξη του γιού του Α.Παπανδρέου στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ; Για ποιο λόγο ευθύς εξ αρχής δεν συναντήθηκε με τον Βασιλιά Κωνσταντίνο, αλλά συνομιλούσαν μέσω του Κ.Χοϊδά, που είχε σημαντικό μερίδιο ευθύνης για την τροπή που πήραν τα πράγματα; Γιατί υπαναχώρησε από την αρχική συμφωνία με τον Βασιλιά για τον αντιστράτηγο ε.α Δ.Παπανικολόπουλο,ως διάδοχο του Π.Γαρουφαλιά στο υπουργείο Εθνικής Αμύνης;
Οι ευθύνες των Ανακτόρων για τα Ιουλιανά είναι αυταπόδεικτες κι έχουν αναλυθεί εξαντλητικά.Ομως και οι ευθύνες του Γεωργίου Παπανδρέου είναι σημαντικές, τόσο για τα γεγονότα που προηγήθηκαν της 15ης Ιουλίου, όσο κυρίως για τα όσα επακολούθησαν, όταν και πρόταξε το προσωπικό του γόητρο αδιαφορώντας για την ενότητα του κόμματος του και την κατασίγαση των παθών.
Θα μπορούσαν να διατυπωθούν και πολλά άλλα ερωτήματα που κινούνται στον χώρο των πολιτικών χειρισμών και των κινήσεων τακτικής των δύο πλευρών.Το βασικό όμως ερώτημα είναι, αν ήταν δυνατόν, στις δεδομένες συνθήκες-εσωτερικές και διεθνείς- μία κυβέρνηση του Κέντρου να ασκήσει πλήρη έλεγχο στο στράτευμα.Ή αν αποφεύγονταν η μοιραία σύγκρουση την 15η Ιουλίου 1965, μήπως αυτή θα συνέβαινε αργότερα γιά κάποια άλλη αφορμή;
Η βαθύτερη γενεσιουργός αιτία των Ιουλιανών βρίσκεται στο γεγονός πως το μετεμφυλιακό πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της γενιάς που δεν είχε βιώσει τις δραματικές συνέπειες του Εμφυλίου πολέμου.Της γενιάς που γεννήθηκε στην δεκαετία του 40 και ως εκ τούτου δεν πρωταγωνίστησε στην Εμφύλια διαμάχη.Αυτή η γενιά-που εισήλθε δυναμικά στην πολιτική σκηνή από τις αρχές της δεκαετίας του 60- ζητούσε πλήρεις δημοκρατικές ελευθερίες, χωρίς διακρίσεις και περιορισμούς, κάτι που θα διαρρήγνυε όμως την συνοχή του καθεστώτος που οικοδομήθηκε με το τέλος του Εμφυλίου πολέμου.Ενα καθεστώς που εξασφάλιζε την ένταξη μας στον Δυτικό κόσμο, το πολίτευμα της Βασιλευομένης Δημοκρατίας και το οικονομικό σύστημα του καπιταλισμού υπό κρατική εποπτεία.Οπισθοφυλακή αυτού του καθεστώτος ήταν ο στρατός , που επιτηρούσε και ήλεγχε μακρόθεν.
Ακόμα και η παραμικρή διασάλευση αυτών των σταθερών του μετεμφυλιακού πολιτικού συστήματος δεν ήταν αποδεκτή από τα κέντρα εξουσίας τόσο στην Ελλάδα όσο και στις ΗΠΑ.Επί πλέον υποστηριζόταν και από ένα σημαντικό τμήμα του Ελληνικού λαού, καθώς η συντηρητική παράταξη συνολικά εξέφραζε, κατ΄ελάχιστον, το 40% του εκλογικού σώματος.Η πόλωση ήταν πλήρης, με αβέβαιη την αναμέτρηση.Ομως ο συνολικός συσχετισμός των δυνάμεων το 1965, ήταν συντριπτικά σε βάρος αυτών που επιζητούσαν έναν επανακαθορισμό των πολιτικών προτεραιοτήτων.Που ζητούσαν περισσότερες ελευθερίες.
Τα κέντρα εξουσίας απεχθάνονται την αβεβαιότητα και την αστάθεια και πάντοτε επεμβαίνουν για να καλύψουν τυχόν κενά και ρήγματα.Αυτό το υποεκτίμησε ο Γεώργιος Παπανδρέου, ενώ υπερεκτίμησε την αποτελεσματικότητα των δυνάμεων που μπορούσε να κινητοποιήσει ένας νέος «ανένδοτος αγώνας.» Ετσι,οδηγήθηκε σε μία οδυνηρή σύγκρουση.
Γι΄αυτό το κείμενο συμβουλεύτηκα τα παρακάτω βιβλία.
1.Πότης Παρασκευόπουλος, Μαρτυρία 1963-1967, εκδ.Διάλογος, 1974.
2.Σπύρος Λιναρδάτος, Από τον Εμφύλιο στη Χούντα 1964-1967, εκδ.Παπαζήση, 1989
3.Ηλίας Νικολακόπουλος , Η καχεκτική δημοκρατία, εκδ.Πατάκη, 2014.
4.Γιάννης Στεφανίδης, Η δημοκρατία δυσχερής; Περιοδικό Μνήμων, τεύχος 29.
5.Ε-Ιστορικά, Ενωσις-Κέντρου 1961-1967, 28 Ιουλίου 2005.
Σημειώσεις για τον Εμφύλιο 
Πέρα από την πολιτική διάσταση των Ιουλιανών, υπάρχει η θεσμική. Δηλαδή, το ισχύον τότε Σύνταγμα, που ψηφίσθηκε το 1952 επί κυβερνήσεως Πλαστήρα, Καρτάλη, κλπ, το οποίο ανέφερε:
Άρθρον 26
Η εκτελεστική εξουσία ανήκει εις τον Βασιλέαν, ενεργείται δε δια των παρ’ αυτού διοριζομένων υπευθύνων υπουργών.
Άρθρο 31
Ο Βασιλεύς διορίζει και παύει τους Υπουργούς αυτού.
Και ΠΟΥΘΕΝΑ δεν αναφέρει ότι ο πρωθυπουργός έχει οποιαδήποτε ευθύνη διορισμού υπουργών. Η δε εκτελεστική εξουσία, σύμφωνα με το Σύνταγμα εκείνο, ασκείται από τον Βασιλιά. Είτε μας αρέσει σήμερα ή όχι.
Τα περί «βασιλευομένης δημοκρατίας» του δημαγωγού είναι ακριβώς αυτό: δημαγωγίες. Γιατί το θεσμικό θέμα είναι ξεκάθαρο. Δηλαδή της νομιμότητας.
(http://www.et.gr/images/stories/eidika_themata/a_1_1952.pdf)
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
«Ο εμφύλιος, εν πρώτοις, ματαίωσε τον συνταγματικό εκσυγχρονισμό της χώρας. Εξαιτίας του η Ελλάδα δεν κατάφερε να απαλλαγεί από μια μοναρχία, συνυπαίτια αν όχι κυρίως υπαίτια για την κατάλυση του Συντάγματος πριν από τον πόλεμο. Επιπλέον, αντίθετα με τις περισσότερες δυτικοευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα δεν μπόρεσε να αποκτήσει νέο Σύνταγμα ούτε, το κυριότερο, να ενσωματώσει στους θεσμούς της το πνεύμα της εθνικής αντίστασης, με την απελευθερωτική δυναμική που αυτό ενέκλειε για μια μεταπολεμική κοινωνία διαφορετική, πιο δίκαιη και πιο δημοκρατική.
Είτε επρόκειτο για τα κοινωνικά δικαιώματα και τον νέο ρόλο του κράτους που εμπλούτισαν, με κανόνες και αρχές, τα περισσότερα μεταπολεμικά Συντάγματα της Ευρώπης είτε για τις πολιτικές ελευθερίες, την αυτοδιοίκηση και τη θέση των κομμάτων, η Βουλή του 1946-1949 κώφευσε, διότι είχε άλλες προτεραιότητες.
Δεν μπόρεσε μα ούτε και θέλησε να κάνει τομές. Με αποτέλεσμα το Σύνταγμα του 1952 να μην αποτελέσει αφετηρία για ένα καινούργιο ξεκίνημα αλλά αυταρχική εκδοχή ενός ξεπερασμένου συνταγματικού προτύπου» Ν.Κ. Αλιβιζάτος https://greekcivilwar.wordpress.com/2017/02/25/gcw-973/
ΥΓ. Κύριε Κωνσταντινίδη, ευχαριστούμε για το πολύ ενδιαφέρον σχόλιο!
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
«Τα περί «βασιλευομένης δημοκρατίας» του δημαγωγού είναι ακριβώς αυτό: δημαγωγίες.»
Στην φούρια σας να αθωώσετε τον ανόητο και επαρμένο βασιλιά της εποχής των Ιουλιανών από τις τεράστιες ευθύνες του για το πολιτικό χάος που προέκυψε, χαρακτηρίζετε «δημαγωγό» το τότε νόμιμα εκλεγμένο πρωθυπουργό επειδή αποκαλούσε το πολιτικό σύστημα της εποχής «βασιλευομένη δημοκρατία». Εαν όμως είχατε κάνει και τον κόπο να διαβάσετε το Σύνταγμα του 1952, που εσείς ο ίδιος παραπέμπετε προς αυτό, πολύ εύκολα θα είχατε διπαπιστώσει ότι το Άρθρο 21 σαφώς ορίζει ότι:
«Το Πολίτευμα της Ελλάδος είναι Βασιλευομένη Δημοκρατία.»
Οπότε ο χαρακτηρισμός του πολιτικού συστήματος που είχε τότε η χώρα ως «βασιλευομένης δημοκρατίας» από τον τότε εκλεγμένο πρωθυπουργό είναι απολύτως σωστός, ενω ο δικός σας ότι επειδή το χαρακτήριζε έτσι είναι «δημαγωγός», το απολύτως αντίθετο.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Στο βιβλιο (πρακτικα συμποσιου) Απο τον Ανενδοτο στη Δικτακτορια ο επιτιμος λεει:
«Ο τεως Βασιλιας ειχε και τυπικα και ουσιαστικα αδικο οταν αρνειτο το δικαιωμα στον Γ Παπανδρεου το δικαιωμα να αναλαβει ο ιδιος το Υπουργειο Εθνικης Αμυνης.»
Για το συνταγμα του 52 υπαρχουν κ αλλες αποψεις αναφερει ο Βενιζελος το συνταγματολογο Φαιδων Βεγλερη:
«Η ελλειπτικη διατυπωση των κανονων του τοτε συνταγματος που ρυθμιζαν το διορισμο και την παυση του πρωθυπουργου και της κυβερνησης, κατεστη το πεδιο μιας ερμηνευτικης συγκρουσης, που λειτουργησε ως προσχημα αλλα και ως παραγοντας πολλαπλασιασμου, διαχυσης και οξυνσης της πολιτικης κρισης. Η επιστημη, οπως εκφραστηκε με εγκυρο τροπο εκεινη την εποχη, αγωνιστηκε να πεισει για το αυτονοητο: πως μια λακωνικη στη διατυπωση της διαταξη που οριζε οτι ο βασιλιας διοριζει και παυει τους υπουργους του-αυτο ελεγε ολο κι ολο το αρθρο 31 του τοτε συνταγματος-, δεν ερμηνευεται γραμματικα, αλλα υπο το πρισμα της δημοκρατικης αρχης και της κοινοβουλευτικης αρχης, δηλαδη μεσα στο πνευμα των οργανωτικων βασεων του πολιτευματος»
Αποσπασμα Απο τον Ανενδοτο στη Δικτακτορια, κεφαλαιο Η συνταγματικη διασταση της κρισης του 1965.
Τελος παντων δεν ειμαι φυσικα νομικος, συνταγματολογος και δεν γνωριζω αν εχει δικιο.
Παρανομη ηταν σιγουρα η ορκωμοσια Νοβα πριν ο Παπανδρεου υποβαλει την παραιτηση του γραπτως.
«Ο αρχηγός του κράτους διέθετε πράγματι το δικαίωμα κατά το Σύνταγμα του 1952 να διορίζει και να παύει τους υπουργούς αλλά στην άσκηση του προνομίου του δεσμευόταν από την κοινοβουλευτική αρχή, δηλαδή τη δεδηλωμένη πλειοψηφία της Βουλής. Αυτό δεν απέκλειε ασφαλώς την εκδήλωση διαφωνίας με την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Η διαφωνία αυτή όμως μπορούσε να επιλυθεί είτε με συναινετική λύση από την υπάρχουσα Βουλή είτε με προσφυγή στις κάλπες. Η ανάθεση τριών εντολών σχηματισμού κυβέρνησης, παρά τη θέληση του αρχηγού της Ενωσης Κέντρου, συνιστούσε ασφαλώς καταχρηστική άσκηση του συνταγματικού προνομίου του αρχηγού του κράτους και αποσκοπούσε στην αλλοίωση του συσχετισμού των κοινοβουλευτικών δυνάμεων.»
Απο αρθρο του Ριζα
http://www.kathimerini.gr/883400/article/epikairothta/ellada/ioyliana-kai-apostasia
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Κ. Τσάτσος Λογοδοσία μιας ζωής:
««Ο θάνατος του Παύλου στάθηκε ένα πλήγμα και για τον τόπο και για τη δυναστεία. Ήταν ένας απλός και τίμιος στη σκέψη άνθρωπος, γεμάτος καλές προθέσεις, με μεγάλη αρχοντιά και φυσική ευγένεια. Αλλά η Φρειδερίκη τον επηρέαζε αποφασιστικά και τον παρέσυρε σε ολισθήματα, που μόνος του δεν θα είχε κάνει ποτέ. Ο θάνατός του ήταν μια εθνική απώλεια, γιατί ο γιος, σχεδόν παιδί, ήταν ακόμη πιο υποταγμένος στη μάνα του. Η Φρειδερίκη ήταν προφανώς η δυνατώτερη, και στη σκέψη και τη βούληση, από όλη την οικογένεια. Ήταν πολύ έξυπνη στα μικρά και στα μεγάλα άκριτη. Χωρίς λογικά να το παραδέχεται, στο υποσυνείδητό της κρατούσε η πεποίθηση ότι τα βασιλικά γένη είναι ένα είδος ζωϊκού βασιλείου διαφορετικό από τους υπόλοιπους θνητούς. Και αυτή η πεποίθηση δεν κρυβόταν πάντα, όπως θα έπρεπε. Είχε σφοδρές επιθυμίες και ενθουσιασμούς που γρήγορα εξανεμίζονταν. […].
Της Φρειδερίκης άρεσε η πολιτική δράση. Μάλλωνε με τον Παπάγο. Είχε εγκάρδιες φιλίες με τον Σοφοκλή Βενιζέλο. Από το 1955 ως το 1958 υποστήριζε τον Καραμανλή και από το 1958 ως το 1964 τον υπέσκαπτε ώσπου να τον εξοντώση. Ύστερα, εγκολπώθηκε τον Γεώργιο Παπανδρέου, όταν στην αρχή της έκανε μερικά χατήρια για να κερδίση την εύνοιά της. Αλλά το 1965, επηρεασμένη από πρόσωπα πολιτικώς ασήμαντα, ευλόγησε την γνωστή αποστασία που με την ακαταστασία που δημιούργησε οδήγησε στη δικτατορία. Όχι όμως σε αυτήν που ήθελε, αυτήν με τους αντιστρατήγους, αλλά στη δικτατορία των συνταγματαρχών που δεν ήθελε και επιχείρησε με ένα ηλίθια οργανωμένο κίνημα να ανατρέψη. Νόμιζε ίσως πως, απαλλαγμένη από τον Καραμανλή και τον Παπανδρέου, θα μπορούσε να κυβερνήση αυτή με δικούς της ανθρώπους. Για όλα αυτά τα μασκαριλίκια δεν φταίει μόνο η Φρειδερίκη αλλά ένα άθλιο περιβάλλον και ένα μέρος του πολιτικού κόσμου. Λιγώτερο από όλους φταίει ο Κωνσταντίνος, ένας 25χρονος άπειρος και αμόρφωτος νέος. Η Ελληνική Δυναστεία δεν θα κατέρρεε αν δεν έκανε αλυσιδωτά λάθη που οφείλονταν κυρίως στη Φρειδερίκη, που δεν κατόρθωσε ποτέ να έχη μια γενικώτερη εποπτεία. Δρούσε στο βρόντο, χωρίς να βλέπη ποτέ τις συνέπειες της δραστηριότητάς της.
Η τελευταία στροφή της προς την ινδική φιλοσοφία δείχνει ότι δεν είχε καταλάβει τίποτα από Ευρώπη, και τίποτα από Ελλάδα, και αμφιβάλλω αν προχώρησε ουσιαστικά στο μυστικό βάθος της ινδικής φιλοσοφίας. Με την αποχώρηση του Καραμανλή και τον θάνατο του Παύλου, που ήταν συνετός και δημοκρατικός, ο νέος βασιλεύς, και προπαντός η μητέρα του, έκαναν το μοιραίο λάθος, μόλις πέρασαν οι μήνες του μέλιτος με τον Γ. Παπανδρέου, να διεκδικήσουν έναν ενεργότερο ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις, ρόλο που δεν τους άρμοζε. Αυτή η συμπεριφορά ταίριαζε στο βασιλικό περιβάλλον. Έτσι, από την άνοιξη του 1965 άρχισαν να διαφαίνονται τα σημεία όπου θα ξεσπούσε η ρήξη μεταξύ Παλατιού και Κυβερνήσεως. Στην Ελλάδα τα κόμματα δεν ανατρέπονται από τις αντιπολιτεύσεις τα κόμματα αυτοδιαλύονται. Έτσι έγινε με το κόμμα των Φιλελευθέρων, έτσι με το Λαϊκό, έτσι και με την Ένωση Κέντρου. Το Παλάτι, επιδιώκοντας περισσότερες αρμοδιότητες στον στρατιωτικό τομέα, επωφελήθηκε από τις ρωγμές που ήδη είχαν παρουσιασθή μέσα στο κυβερνών κόμμα, επενέβη κατά τρόπο αντιδημοκρατικό και προκάλεσε την κρίση του Ιουνίου 1965. Αν ήταν πιο συνετή και υπομονετική, θα άφηνε, χωρίς αυτή να αναμιχθή, τον Παπανδρέου να καταρρεύση μόνος, ίσως και σε ένα εξάμηνο. Βιάσθηκε και ηρωοποίησε τον Παπανδρέου. Και ενώ, αν διαλυόταν ο Παπανδρέου από μόνος του, την ευθύνη της διάλυσης θα είχαν μόνο όσοι επιδίωκαν τη δημιουργία ενός νέου πολιτικού κινήματος, με όσα έπραξε το Παλάτι έμπλεξε τον Βασιλέα, χωρίς λόγο, σε αυτή την υπόθεση και με το μπλέξιμο αυτό υπόγραψε την καταδίκη του για ένα μεγάλο τμήμα της κοινής γνώμης.»
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Πολύ σωστή η παρατήρηση του Σωτήρη Ριζά, που παρατίθεται στο πρώτο σχόλιο.
Από την άλλη όμως, οι εκτιμήσεις του Τσάτσου – ότι δηλαδή ο Κωνσταντίνος δεν έφερε ευθύνη για το πολιτικό χάος που είχε προκύψει τότε αλλά όλα τα φορτώνει στην πλάτη της μητέρας του, βασίλισσας Φρειδερίκης – είναι σε σημαντικό βαθμό εσφαλμένες. Διαβάζοντας κανείς τα αμερικάνικα αρχεία της εποχής θα σχηματίσει μία πολύ διαφορετική εικόνα για τον Κωνσταντίνο, απείχε πολύ από το να είναι το άβουλο πιόνι, το υποχείριο της μάνας του, όπως τον παρουσιάζει ο Τσάτσος. Δεν το συζητάμε, ήταν άπειρος και ανόητος, σαφώς όμως ήταν και κουτοπόνηρος, και πάντως είχε μία πολύ πιο ενεργητική στάση απέναντι στα πράγματα, δεν είναι τόσο άβουλος οσο τον παρουσιάζει ο Τσάτσος.
Τα υπόλοιπα που λέει ο Τσάτσος, ότι τάχα θα διαλύονταν η ΕΚ μέσα σε ένα εξάμηνο αν δεν υπήρχε η βασιλική παρέμβαση τον ιούλιο του ’65, ανήκουν στην σφαίρα της φαντασίας. Ο Τσάτσος μάλλον έπαιρνε τις επιθυμίες του για πραγματικότητα.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!