Τα σημάδια του Δεκέμβρη 1944 στην Αθήνα του 2007

Από τον σκύλο της Βάλια Κάλντα (σύνδεσμοι στα σχόλια):

 

Τρίτη, 13 Μαρτίου 2007

Σαράγεβο; Γκρόζνι; Βαγδάτη; Όχι, Αθήνα 2007!

Παράθυρα γαζωμένα από τις σφαίρες. Εδώ, επάνω και κάτω, οι σφαίρες έπεφταν με μικρή γωνία ως προς τον τοίχο και εξοστρακίζονταν. Φαίνεται σαν να ρίχνονταν από εκεί που είναι σήμερα η αμερικάνικη πρεσβεία.

Εδώ, 62 χρόνια μετά τα Δεκεμβριανά, φαίνεται ότι οι βολές ήταν σχετικά ευθείες και όχι όλες από ντουφέκι. Στην ακριβώς από πάνω φωτογραφία φαίνονται μερικές μεγάλες τρύπες.

Αυτές οι εικόνες, πάνω και κάτω, είναι από τη δεύτερη σειρά των σπιτιών σε σχέση με την Αλεξάνδρας. Η απόσταση των σημαδιών από τα παράθυρα μαρτυρεί ότι οι βολές γίνονταν από μεγάλη απόσταση. Κάπου από το Λυκαβηττό, πιθανώς.

Τα Προσφυγικά γλύτωσαν από το Χρόνο και τον Πόλεμο για να πέσουν θύματα του Τσιμέντου και των Λαμόγιων; Ή θα την γλιτώσουν χάρη στην ευαισθησία ορισμένων παιδιών;

*

Τετάρτη, 14 Μαρτίου 2007

Άλλο ένα ερείπιο-γραβιέρα.

Ως συνέχεια των διάτρητων από σφαίρες Προσφυγικών, μια παλιότερη (1980) φωτογραφία του πύργου του Αιγινήτειου, γωνία Παπαδιαμαντοπούλου και Διον. Αιγινήτου. Το βορεινό παράθυρο, που βλέπετε κάτω σε μεγέθυνση, κοιτάει κατευθείαν (σήμερα μεσολαβούν πολυκατοικίες) στα Προσφυγικά. Δεδομένης, όμως, της σχετικής γειτνίασής του με Καισαριανή και Ιλύσια (το ’44 λέγονταν «Κουπόνια») μάλλον ήταν προκεχωρημένο φυλάκιο του ΕΛΑΣ. Στη δεκαετία του ’80, ο πύργος σοβαντίστηκε και οι τρύπες από τις σφαίρες μπαλώθηκαν. Φοβάμαι πως ό,τι έχει μείνει από τη δράση του ως μετερίζι είναι μια κακοτραβηγμένη φωτογραφία κι ένα αμήχανο σχόλιο. Τα δικά μου…
ΥΓ στο λινκ προς το google.maps, που θα βρείτε στη λέξη «Αιγινήτειο», ο πύργος διακρίνεται στο χαμηλότερο (νοτιότερο) σημείο του κεραμοσκεπούς οικοδομικού τετραγώνου.

*

Σάββατο, 17 Μαΐου 2008

Περνώντας ξυστά από την ιστορία

Πριν κάτι μήνες στην κατειλημμένη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης πρόσεξα κάτι σφυροδρέπανα, ψηλά στους τοίχους. Παρά το σαφώς παλιομοδίτικο στιλ τους, υπέθεσα ότι τα είχε ζωγραφίσει κατά τη μεταπολίτευση κάνας αριστερός μανάβης (χασάπηδες δεν έχουμε!) και δεν έδωσα σημασία.

Το ένα, στο δυτικό τοίχο.

Και το άλλο στον ανατολικό τοίχο.

Σήμερα, όμως, διαβάζω στο «Εθνος» ότι πρόκειται για δύο (προφανώς τα τελευταία) από τα 10.000 σφυροδρέπανα που είχαν ζωγραφίσει το Νοέμβριο του ’44 τα μέλη του ΚΚΕ, για να τιμήσουν τα 26 χρόνια του κόμματός τους. Όπως θα διαβάσετε παρακάτω, η γιορτή έγινε με ομιλία στο Σύνταγμα του Γιώργη Σιάντου, στις 19 Νοεμβρίου 1944. Και ότι οι «καταληψίες» έφεραν συντηρητές και τα αποκατέστησαν. Διότι αν είχαμε αφήσει την Αγορά στον κυρ-Νικήτα, θα την είχε κάνει πάρκινγκ ή σούπερ μάρκετ!

*

Η διάσωση των συμβόλων

Στον τοίχο της Δημοτικής Αγοράς στην Κυψέλη εντοπίστηκαν καλυμμένα με ασβέστη δύο ζωγραφισμένα σύμβολα. Ειδικός ανέλαβε την αποκατάστασή τους

• ΕΘΝΟΣ, 17/5/2008

Εδώ και τρία χρόνια η παλιά Δημοτική Αγορά της Κυψέλης βρίσκεται υπό κατάληψη. Το κομψό νεοκλασικό κτίριο της οδού Φωκίωνος Νέγρη είχε αντιμετωπίσει άμεσα τον κίνδυνο του αφανισμού: της κατεδάφισής του και της ανέγερσης στο ίδιο σημείο ενός τσιμεντένιου όγκου, που θα χρησίμευε για γκαράζ αυτοκινήτων και εμπορικό κέντρο.

Ηταν αρχές του 2005. Πολλοί κάτοικοι της παλιάς αστικής αθηναϊκής συνοικίας αναστατώθηκαν. Ευαίσθητοι σε θέματα πολεοδομικής αισθητικής, πήραν την υπόθεση στα χέρια τους. Κατέλαβαν τους χώρους της αγοράς και τους έσωσαν.

Επεισαν τη δημοτική Αρχή να ακολουθήσει την πρωτοβουλία τους. Ανάγκασαν το υπουργείο Πολιτισμού να εκδώσει απόφαση με την οποία χαρακτήριζε το οικοδόμημα διατηρητέο μνημείο.

Η αγορά, που είχε κλείσει και ερημώσει εδώ και χρόνια, ξανάρχισε να λειτουργεί. Λειτουργεί όχι σαν τόπος πώλησης εμπορευμάτων, αλλά σαν ένα είδος πολιτιστικού κέντρου.

Σωτήρες
Το κτίριο δεν βρισκόταν σε καλή κατάσταση. Ούτε τώρα βρίσκεται. Το συντηρούν εκ των ενόντων οι ιδιώτες σωτήρες του. Το υπουργείο Πολιτισμού από τότε που το χαρακτήρισε διατηρητέο δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον για τη διάσωση, ανάδειξη και συντήρησή του.

Στους ξασπρισμένους εσωτερικούς τοίχους της άλλοτε πολυσύχναστης αγοράς τα μέλη της Επιτροπής Κατάληψης διέκριναν αχνές φιγούρες από δύο σφυροδρέπανα, που τα χρόνια του διωγμού των κομμουνιστών είχαν σκεπαστεί με παχιά στρώματα ασβέστη. Τουλάχιστον 60 χρόνια ήταν κρυμμένα, αφού από το 1947 το ΚΚΕ τέθηκε εκτός νόμου.

Από την περασμένη Δευτέρα ο συντηρητής Δημήτρης Μαργαριτός έπιασε δουλειά. Ανέλαβε να σώσει τα ζωγραφισμένα εμβλήματα. Τα θεωρεί σύμβολα που γράφτηκαν στον τοίχο σε μια δραματική καμπή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Μ αυτή την έννοια είναι άρρηκτα δεμένα με τη Δημοτική Αγορά, την Κυψέλη και την πόλη της Αθήνας γενικότερα.

ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΜΕ ΑΥΣΤΗΡΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΤΡΟΠΟ
Με χειρουργικό νυστέρι η αποκάλυψη

Η συντήρηση των δύο ευρημάτων γίνεται με αυστηρά επιστημονικό τρόπο. Την έχει αναλάβει ο Δημήτρης Μαργαριτός, γιος του Αναστάσιου Μαργαριτού, του πιο γνωστού συντηρητή στην Ελλάδα.

Περιγράφει στο «Εθνος» τη μέθοδο που εφαρμόζει:

«Είναι δύσκολη δουλειά. Για το ζωγράφισμα είχε χρησιμοποιηθεί σκόνη με κάποιο συνθετικό υλικό. Αργότερα καλύφθηκαν με ασβέστη και το συνθετικό υλικό χάθηκε. Ετσι στην αποκάλυψή τους χρειάζεται μεγάλη προσοχή, για να αποφευχθούν καταστροφές που θα είναι ανεπανόρθωτες. Τα καταφέραμε».

Ο Δ. Μαργαριτός στην πολύωρη δουλειά του πάνω στις δύο εμβληματικές παραστάσεις χρησιμοποίησε χειρουργικό νυστέρι. Οι παραστάσεις αποκαλύφθηκαν. Ενισχύθηκαν με ρητίνη μη διαλυτή. Πάνω τους επικολλήθηκε γάζα. Μ αυτό τον τρόπο θα γίνει δυνατή η απόσπασή τους από τον τοίχο, ο οποίος θα ενισχυθεί για να δεχτεί πάλι τις απεικονίσεις.

Ο ίδιος προσθέτει ότι τα σφυροδρέπανα θα συντηρηθούν, θα μπουν σε νέο υποστήριγμα, θα τοποθετηθούν σε ταμπλό και έτσι θα επανέλθουν με ασφάλεια στην αρχική τους θέση.

Το υπουργείο Πολιτισμού έχει ενημερωθεί για τα ευρήματα. Στους ανθρώπους της Αγοράς επικράτησε η άποψη πως θα καθυστερούσε να κινηθεί, πράγμα που θα δημιουργούσε κινδύνους. Ετσι λειτούργησαν με αυτενέργεια.

«Το 1944 με αντάρτικο τρόπο ενεργούσαν. Αντάρτικα ας πορευτούμε κι εμείς». Ετσι είπε ο Δ. Μαργαριτός στη Μαρίνα Βήχου.

Στο ένα από τα δύο σφυροδρέπανα χαρακτηριστικές είναι οι φαρδιές πινελιές. Στο άλλο έχει τρέξει λίγο το κόκκινο χρώμα και μοιάζει με αίμα που ρέει.

Υπολογίζεται ότι τέλος Μαϊου με αρχές Ιουνίου θα έχουν επανέλθει στις αρχικές τους θέσεις.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1944
Ζωγράφισαν 10.000 σφυροδρέπανα

Από τους ανθρώπους που πρωτοστάτησαν στην προσπάθεια είναι η Μαρίνα Βήχου. Πρόκειται για διαμερισματική σύμβουλο της παράταξης «Ανοιχτή Πόλη» και συνεργάτιδα του Αλέξη Τσίπρα. Είναι δημοσιογράφος και υπήρξε ανταποκρίτρια του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων και της Ελληνικής Υπηρεσίας του BBC στην Αλβανία και στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Εχει σπουδάσει πολιτικές επιστήμες στην Αθήνα και στο Εσεξ της Αγγλίας.

Η Μαρίνα Βήχου εξηγεί: «Τα δύο σφυροδρέπανα πρέπει να ζωγραφίστηκαν τον Νοέμβριο του 1944, δηλαδή έναν μήνα μετά την απελευθέρωση της πρωτεύουσας από τον ναζιστικό ζυγό. Τότε γιορτάστηκαν από το ΚΚΕ τα 26 χρόνια από την ίδρυση του κόμματος. Η Κομματική Οργάνωση Αθήνας έδωσε εντολή να γεμίσουν οι τοίχοι της πόλης με 10.000 σφυροδρέπανα.

Πάνω από το σφυρί και το δρεπάνι υπάρχει ένα αστέρι με ακτίνες γύρω γύρω. Εκείνη την εποχή χρησιμοποιούνταν και το αστέρι ως κομματικό έμβλημα». Πράγματι η γιορτή για τα 26χρονα του ΚΚΕ πραγματοποιήθηκε στην πλατεία Συντάγματος στις 19 Νοεμβρίου 1944, με ομιλητή τον τότε γραμματέα του κόμματος Γιώργη Σιάντο και τη συμμετοχή 250.000 λαού. Η Αθήνα ήταν γεμάτη από κόκκινα σφυροδρέπανα. Υστερα από λίγες μέρες έμελλε οι ζωγραφιές αυτές να αποτελέσουν βασικό χαρακτηριστικό του περιβάλλοντος, όπου εκτυλίχθηκαν οι φονικές μάχες του Δεκέμβρη.

Στους δρόμους της Κυψέλης και του γειτονικού Γκύζη ήταν ιδιαίτερα σκληρές οι μάχες. Διακρίθηκαν τα τμήματα που παρέταξε ο φοιτητικός λόχος του ΕΛΑΣ, λόρδος Μπάιρον.

Εμβλημα από το 1889

Το σφυροδρέπανο είναι χιαστό σύμπλεγμα σφυριού και δρεπανιού, που συμβολίζει τη συμμαχία της εργατικής τάξης με την αγροτιά. Αποτελεί έμβλημα του κομμουνιστικού κινήματος. Η εμβληματική απεικόνιση του σφυριού με το δρεπάνι πρωτοεμφανίστηκε στο Παρίσι το 1889 από τα κόμματα της Δεύτερης Διεθνούς. Εκείνη την εποχή δεν είχαν ακόμα τοποθετηθεί το ένα πάνω στο άλλο στη μορφή που είναι γνωστά σήμερα.

Η ημερομηνία γέννησης του συμβόλου με το δρεπάνι και το σφυρί διασταυρωμένα πρέπει να τοποθετηθεί χρονολογικά αργότερα, λίγο πριν από την έκρηξη της επανάστασης των μπολσεβίκων στη Ρωσία το 1917.

Κανένα έγγραφο δεν αποκαλύπτει τον άνθρωπο που το επινόησε. Από το 1917 και μετά το σφυροδρέπανο αποτέλεσε σύμβολο της κομμουνιστικής ιδεολογίας. Εγινε σημαία της Σοβιετικής Ενωσης. Η υποστολή της από τον ιστό του Κρεμλίνου της Μόσχας συνέβη στις 31 Δεκεμβρίου 1991 με την ανατροπή του σοβιετικού καθεστώτος.

ΘΟΔΩΡΗΣ ΡΟΥΜΠΑΝΗΣ