«ΤΑ ΝΕΑ», 6-7 Αυγούστου 2005, σελ. 34 και 47 στο ένθετο ΒΙΒΛΙΟΔΡΟΜΕΙΟ
Ο καθηγητής Christoph Schminck-Gustavus καταγγέλλει ανακρίβειες σχετικά με τη δράση του γραμματέα του KKE στο Nταχάου
«Έκανε λάθη αλλά δεν πρόδωσε ο Nίκος Zαχαριάδης»
ΠΟIA AKPIBΩΣ HTAN H ΣTAΣH TΟY NIKΟY ZAXAPIAΔH ΣTΟ NTAXAΟY; YΠHPΞE Ή ΟXI ΔIEPMHNEAΣ TΩN NAZI; EIXAN BAΣH ΟI KATHΓΟPIEΣ TΟY MAPKΟY BAΦEIAΔH ΠΟY TΟN BAPYNAN; ΣE AYTA TA EPΩTHMATA AΠANTA Ο ΓEPMANΟΣ IΣTΟPIKΟΣ CΗRΙSΤΟΡΗ SCΗΜΙΝCΚ-GUSΤΑVUS ΠΟY EΓPAΨE MIA ΣXETIKH MEΛETH AΦΟY ΣYNANTHΣE ΣYΓKPATΟYMENΟYΣ TΟY EΛΛHNA KΟMMΟYNIΣTH KAI ΣHMEPA ΠAPΟYΣIAZEI ΣTΟ «BIBΛIΟΔPΟMIΟ» TA ΠAPAΣKHNIA THΣ EPEYNAΣ TΟY
ΕΛΕΝΗ ΤΟΡΟΣΗ
O καθηγητής Christoph Schminck-Gustavus, ο Χριστόφορος, όπως τον λένε οι φίλοι του, διδάσκει Ιστορία του Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Βρέμης και ειδικεύεται στην άνοδο και την πτώση του Γ’ Ράιχ. Ειδικότερα ασχολείται με τις θηριωδίες των ναζί στην Ιταλία και την Ελλάδα και μάλιστα κατά την εποχή της γερμανικής κατοχής στην Ήπειρο. Βρέθηκε εκεί πριν από περίπου είκοσι πέντε χρόνια καλεσμένος από Έλληνα φοιτητή του και έμεινε σχεδόν τρία χρόνια μαθαίνοντας τα ελληνικά, που τα μιλάει πολύ καλά όπως και τα ιταλικά.
Τα ηθικά προβλήματα δικαίου και η στάση νομικών, δικαστών και εισαγγελέων κατά την περίοδο του Γ’ Ράιχ απασχόλησαν τον Christoph Schminck-Gustavus από πολύ νωρίς. Ως νεαρός νομικός βρέθηκε στη Φρανκφούρτη την εποχή που γινόταν εκεί η δίκη για τα εγκλήματα του Auschwitz. «Ήταν αναπόφευκτο να αναρωτηθώ τι στάση θα κρατούσα ο ίδιος αν βρισκόμουν στη θέση αυτών των νομικών, οι οποίοι ήταν μάλιστα από τους σημαντικότερους στυλοβάτες του ναζιστικού καθεστώτος. Θα συνεργαζόμουν ή θα αντιστεκόμουν; Αυτό το συνειδησιακό ερώτημα με απασχόλησε πολύ ως νεαρό επιστήμονα και με απασχολεί μέχρι σήμερα».
Πώς φτάσατε στον Νίκο Ζαχαριάδη και στην έρευνα για τους Έλληνες κρατουμένους στο Νταχάου;
«H ενασχόλησή μου με τα θέματα αυτά άρχισε από τότε που γνώρισα την Ήπειρο. Έμαθα γεγονότα που ήταν εντελώς άγνωστα στην πατρίδα μου, δηλαδή τις ανήκουστες πράξεις των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων στα ορεινά χωριά, στους Ασπράγγελους, στους Λιγκιάδες, που κάηκαν ολοσχερώς, αλλά και τα σχετικά με τη μεταφορά και την εξόντωση των Εβραίων από τα Γιάννινα στο Auschwitz. Συγκέντρωσα τότε τετρακόσιες πενήντα σελίδες έρευνας εκ των οποίων μόνο το κεφάλαιο για το Νταχάου δημοσιεύτηκε στο βιβλίο αυτό. Οι υπόλοιπες έρευνες πρόκειται προσεχώς να κυκλοφορήσουν επίσης σε βιβλίο από τον γιαννιώτικο Εκδοτικό Οίκο Ισνάφι».
Πόσοι ήταν οι Έλληνες που πέρασαν από το Νταχάου; Ήταν καλύτερες οι συνθήκες εκεί σε σχέση με άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης;
«Από το Νταχάου πέρασαν σχετικά λίγοι Έλληνες σε σύγκριση με τα άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Περί τους διακόσιους. Οι συνθήκες ζωής των κρατουμένων ήταν φριχτές: εξόντωση μέσω εργασίας. Επιζούσαν μόνο οι δυνατότεροι καθώς και όσοι έβρισκαν υποστήριξη από οργανωμένους συγκρατούμενούς τους. Δεν ευνοούνταν συγκεκριμένες εθνικότητες, αλλά οι Εβραίοι και οι Ρώσοι μπολσεβίκοι είχαν τη χειρότερη μοίρα. Στα Γιάννινα συνάντησα το 1989 έναν από τους Έλληνες κρατουμένους στο Νταχάου, τον Δημήτρη Σωτηριάδη, ο οποίος μου μίλησε για την επιβίωσή του σε αυτό το στρατόπεδο συγκέντρωσης και για τον Νίκο Ζαχαριάδη. Την απομαγνητοφώνηση της μαρτυρίας αυτής την παραχώρησα στο αρχείο του Μουσείου του Νταχάου. Αργότερα ολοκλήρωσα την έρευνά μου και με άλλες μαρτυρίες για τον Ζαχαριάδη, γιατί τελικά σε αυτόν επικεντρώθηκε η προσοχή μου. Έχουν γραφτεί αμέτρητες σελίδες γι’ αυτόν. H δική μου έρευνα για τη στάση του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης αποτελεί μόνο μια μικρή ψηφίδα στο μεγάλο ιστορικό μωσαϊκό. Το συμπέρασμά μου πάντως, από τις έρευνές μου, είναι ότι ο Ζαχαριάδης δεν είχε προδοτική στάση στο Νταχάου».
Πώς καταλήξατε σε αυτό το συμπέρασμα;
«Διαπίστωσα πως είναι πολύ λίγα τα ηγετικά πρόσωπα για τα οποία διχάζονται τόσο βαθιά οι απόψεις. Για πολλούς ο Ζαχαριάδης υπήρξε πραγματικός επαναστάτης, για άλλους ένας άνθρωπος που οδήγησε την Ελλάδα στον Εμφύλιο και την καταστροφή. Πάντως όταν επέστρεψε το ’45 από το Νταχάου στην Ελλάδα έγινε δεκτός με ενθουσιώδη συλλαλητήρια και με αγωνιστική ετοιμότητα. Όταν ο Εμφύλιος αρχίζει να διχάζει τη χώρα, πολλά ορεινά χωριά στην Ήπειρο μετονομάζουν την κεντρική τους πλατεία σε «Πλατεία Ζαχαριάδη». Αναρωτήθηκα ποιος ήταν αυτός ο άνθρωπος, ποιον ρόλο έπαιξε στο Νταχάου και γιατί τον κατηγόρησαν για συνεργάτη των ναζί. Ήθελα να βρω την αλήθεια αλλά άρχισε για μένα μια δύσκολη πορεία. Αποφάσισα να συναντήσω τον Μάρκο Βαφειάδη, τον δεύτερο τότε ισχυρό άνδρα στο κόμμα μετά τον Ζαχαριάδη. Στον Εμφύλιο ήταν ένας από τους πλέον έμπιστους συντρόφους του. Αργότερα εξελίχθηκε σε υπ’ αριθμόν ένα εχθρό του. Ο Βαφειάδης δέχτηκε να μου παραχωρήσει μια συνέντευξη ενώ ήταν πολύ άρρωστος. Λίγες εβδομάδες αργότερα πέθανε. Στη συζήτησή μας ήταν κατηγορηματικός. Ήταν ακλόνητη η άποψή του για την προδοτική στάση του Ζαχαριάδη. Με παρέπεμψε στα βιβλία του και στα βιβλία άλλων. Μου φαινόταν πολύ αναστατωμένος όσο μου τα έλεγε όλα αυτά, σαν να του ήταν πολύ σπουδαίο να τον πιστέψω».
Εσείς όμως δεν αρκεστήκατε σε όσα σας είπε ο καπετάν Μάρκος. Πώς εξηγείτε τελικά όλες αυτές τις κατηγορίες ότι ο Ζαχαριάδης ήταν συνεργάτης των Γερμανών στο Νταχάου και μάλιστα διερμηνέας τους;
«Όσα συνέβησαν τότε ανάβουν ακόμα και σήμερα τα αίματα στην Ελλάδα. Ο Μάρκος Βαφειάδης ήταν απόλυτος. Εγώ όμως ήθελα να είμαι σίγουρος για τη στάση του Ζαχαριάδη στο Νταχάου. Πήγα στη Ρώμη και βρήκα τον Ιταλό Τζοβάνι Μελοντία, συγκρατούμενο του Ζαχαριάδη από την αρχή της κράτησής τους στο Νταχάου, δηλαδή από το 1941. Μου έδωσε μία πολύ λεπτομερή εικόνα του στρατοπέδου και της στάσης του Ζαχαριάδη. Δεν του φάνηκε, είπε, σε καμία περίπτωση συνεργάτης των Γερμανών, αλλά ένας πολύ γενναίος άνθρωπος που βοηθούσε τους συγκρατούμενούς του. Γιατί να τον κατηγορήσουν τόσο πολύ; Όπως μου ανέφερε και ο Μελοντία, ο Ζαχαριάδης ήταν ιδεολογικά πολύ φανατικός και αυτό του προκάλεσε συγκρούσεις με τους άλλους Έλληνες στο στρατόπεδο. Ο Μελοντία μού έδωσε συγκεκριμένες πληροφορίες για την παράνομη μυστική διοίκηση του στρατοπέδου με την οποία ήταν σε επαφή ο Ζαχαριάδης. Γι’ αυτό είχε πολλούς εχθρούς μεταξύ των Ελλήνων στο Νταχάου. Επειδή ήθελε να παίζει τον αρχηγό, να δίνει γραμμή για το τι πρέπει να γίνει. Ήταν ένας σεκταριστής που πίστευε τυφλά στον μεγάλο Στάλιν και στις ντιρεκτίβες του κόμματος. Όπως και πολλούς άλλους συντρόφους του την εποχή εκείνη δεν τον απασχολούσαν οι δημοκρατικές διαδικασίες. Εξάλλου ήταν αρκετά μεγαλύτερος από τους περισσότερους συγκρατούμενούς του και ήθελε να υπογραμμίζει πως αυτός ξέρει τα πάντα και μπορεί να καθοδηγεί. H στάση του αυτή ήταν για πολλούς ανυπόφορη, μια και όλοι εκεί κοιτούσαν να επιζήσουν».
Αργήσατε πάντως να κλείσετε το κεφάλαιο Ζαχαριάδη. Συνεχίσατε για αρκετόν καιρό ακόμα τις έρευνές σας.
«Ναι, διότι οι κατηγορίες του Μάρκου Βαφειάδη δεν σταμάτησαν να με απασχολούν και στο μεταξύ μεταφέρθηκε η σορός του Ζαχαριάδη στην Ελλάδα. Έτσι προχώρησα σε περισσότερες συνομιλίες με κατήγορούς του και μη, τόσο στην Αθήνα όσο και στην Ήπειρο, από τις οποίες τελικά φάνηκε η παραποίηση των γεγονότων. Είπαν ότι ήταν διερμηνέας των Γερμανών. Μα αυτός δεν μιλούσε καθόλου καλά τα γερμανικά. Βρήκα κάποιον γέροντα στα Τρίκαλα τον οποίο πολλά βιβλία αναφέρουν ως βασικό μάρτυρα για την προδοτική στάση του Ζαχαριάδη. Δημοσιεύουν μάλιστα επιστολή του. Ο γέροντας όμως, ο Κοσμάς Τζίφος, ήταν αναλφάβητος και αποκλείεται να είχε γράψει επιστολή. Ούτε καν την υπογραφή του δεν αναγνώρισε. Μου είπε τα τελείως αντίθετα. Δεν ήξερε καν ότι έχει χρησιμοποιηθεί το όνομά του σε βιβλία. Τα ψεύδη για να αποδειχθεί ότι ο Ζαχαριάδης ήταν προδότης και συνεργάτης των ναζί είναι πολλά. Κατέληξα στο συμπέρασμα πως μπορεί να έκανε φοβερά λάθη στις πολιτικές του αποφάσεις με τραγικά αποτελέσματα για την Ελλάδα, πράκτορας όμως και συνεργάτης των Γερμανών στο Νταχάου δεν ήταν».
Από το Νταχάου στη Σιβηρία
O Νίκος Ζαχαριάδης, εκπαιδευμένος στη Μόσχα, επιστρέφει παράνομος στην Ελλάδα και αναλαμβάνει το 1931 γραμματέας της K.E. του KKE. Αμέσως μετά την επιβολή της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά, τον Αύγουστο του 1936, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται στην Κέρκυρα. Την άνοιξη του ’41, όταν η Βέρμαχτ εισβάλλει στην Ελλάδα, οι Γερμανοί μαθαίνουν ποιον έχουν φυλακισμένο στην Κέρκυρα και τον μεταφέρουν στο Νταχάου, όπου φθάνει τις 30 Νοεμβρίου του 1941. Μένει στο στρατόπεδο μέχρι την απελευθέρωση. Τον Μάιο του ’45 επιστρέφει στην Ελλάδα και διαφεύγει στη συνέχεια στη Σοβιετική Ένωση. Αργότερα πέφτει σε δυσμένεια και εξορίζεται στη Σιβηρία από όπου κάνει για χρόνια απεγνωσμένες προσπάθειες να σπάσει την απομόνωσή του. Αυτοκτονεί το 1973, η σορός του μεταφέρεται δεκαοκτώ χρόνια αργότερα στην Αθήνα και ενταφιάζεται στο A’ Νεκροταφείο Αθηνών.
«Ανάμεσα στις κατηγορίες που διατυπώθηκαν εναντίον του Ζαχαριάδη είναι πως δεν πείνασε, γιατί όταν επέστρεψε στην Ελλάδα έδινε την εντύπωση καλοθρεμμένου ανθρώπου», γράφει ο Schminck-Gustavus. «Αυτό όμως δεν αποδεικνύει τίποτα για τις συνθήκες κράτησης στο Νταχάου, αφού είναι γνωστό από πολλές αφηγήσεις πρώην κρατουμένων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ότι όταν επέστρεψαν στις πατρίδες τους κανείς δεν πίστευε ότι είχαν υποφέρει από πείνα στο στρατόπεδο, γιατί τα σώματά τους κατά τις εβδομάδες μετά την απελευθέρωση είχαν παχύνει με αφύσικα γρήγορο ρυθμό, ώστε να δίνουν την εντύπωση »καλοταϊσμένων» ανθρώπων».
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ
«Το μόνο που ξέρω σίγουρα είναι ότι ο Ζαχαριάδης εργαζόταν στο ξυλουργείο», αναφέρει ο συγκρατούμενός του, Τζοβάνι Μελοντία. «Στο πρώτο διάστημα, όταν τον βλέπαμε ακόμη συχνά, μας έδινε πολλές καλές συμβουλές… Μας έλεγε: »Μη σκεφτείτε να αρνηθείτε να εργαστείτε. Σαμποτάζ, ναι! Αν έχετε το θάρρος. Αλλά σε καμία περίπτωση άρνηση εργασίας». Και αυτή η συμβουλή του ήταν σωστή. H άρνηση εργασίας θα μπορούσε να κοστίσει τη ζωή σε πολλούς». (Απόσπασμα)
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΘΗΚΑΝ 215 ΕΛΛΗΝΕΣ
«Αμέσως μετά την απελευθέρωση», σημειώνει ο Schminck-Gustavus, «οι Έλληνες του στρατοπέδου είχαν εκδώσει… δελτίο ανακοινώσεων για την πληροφόρηση των συμπατριωτών τους. Ξεφυλλίζω τα φωτοαντίγραφα. Τα δύο πρώτα φύλλα φέρουν τον τίτλο »Οδυσσέας»… Είναι χειρόγραφα αφού δεν υπήρχε στο στρατόπεδο γραφομηχανή με ελληνικούς χαρακτήρες. Το κύριο άρθρο του πρώτου φύλλου τιτλοφορείται: »Τιμή και δόξα στους Αμερικανούς». Αναφέρει ότι ανάμεσα στους απελευθερωμένους βρίσκονταν 215 Έλληνες και ότι σε όλο το στρατόπεδο κείτονταν ακόμη πτώματα. Αναφέρεται και το όνομα του Ζαχαριάδη. Είχε πάει στο Μόναχο και είχε αναφέρει επιστρέφοντας ότι ο γερμανικός άμαχος πληθυσμός λεηλατούσε τα καταστήματα». (Απόσπασμα από το βιβλίο).
Σημειώσεις για τον Εμφύλιο 
Με το Νίκο Ζαχαριάδη στο Νταχάου (Μαρτυρία Β. Παπανίκου)
http://anasintaxi.blogspot.gr/2011/05/blog-post_11.html
Σε προηγούμενο φύλλο της “Ανασύνταξης” δώσαμε στη δημοσιότητα τη μαρτυρία του γερμανού κομμουνιστή, κρατούμενου στο Νταχάου, Οσκαρ Χίνκελ για το Νίκο Ζαχαριάδη. Αναδημοσιεύουμε τη μαρτυρία-αποσπάσματα απ’ το βιβλίο του Βαγγέλη Παπανίκου «Ο Νίκος Ζαχαριάδης στο Νταχάου». Περιττό να σημειώσουμε εδώ πως δε μας αφορούν οι πολιτικές κρίσεις και τοποθετήσεις του που είναι διαμετρικά αντίθετες απ’ τις δικές μας.
* * *
«Περνάμε τη σιδερένια πόρτα κι αντικρίζουμε έναν τεράστιο χώρο. Προχωράμε. Μας σταματάνε μπροστά από ένα κτήριο. Κάτι λένε μεταξύ τους, κι ο Es-Es μπαίνει μέσα. Σε λίγο βγαίνει παρέα μ’ έναν άλλο, που στο χέρι φοράει ένα κόκκινο περιβραχιόνιο. Κάτι λένε μεταξύ τους και ο Es-Es αναχωρεί μαζί με τους άλλους ομοίους του της συνοδείας.
Μένουμε μόνοι στη γραμμή όπως μας είχαν βάλλει. Κοιτάζουμε γύρω μας και αναρωτιόμαστε τι να’ ναι τάχα εδώ που μας φέρανε. Γύρω-γύρω ένας τεράστιος χώρος απλώνεται. Βλέπω πολλά κτήρια, και στο βάθος κάτι σα μακρουλές παράγκες. Και γύρω απ’ αυτό τον τεράστιο χώρο, μάντρες ψηλές και κάτι σα φυλάκια. Άνθρωπος δε φαίνεται πουθενά. Σιγή νεκρική, όλα γύρω σιωπηλά, άφωνα, νεκρά.
Ξαφνικά, μέσα σ’ αυτή τη σιωπή, βλέπω έναν άνθρωπο να βγαίνει από το ίδιο κτήριο και να μας πλησιάζει. Όταν έφτασε κοντά μας άρχισε να συνομιλεί με τους πρώτους δικούς μας. Είμαι πολύ πίσω στη γραμμή και δε μπορώ ν’ ακούσω τι λέει, να δω πως είναι. Για μια στιγμή βλέπω τον Αποστόλη τον Χρηστίδη από τα Γιάννενα να έρχεται προς το μέρος μου και να μου φωνάζει να πάω μπροστά, να δω αυτό τον άνθρωπο που λέει ότι είναι ο Νίκος Ζαχαριάδης.
Πήγα. Ήτανε ο σύντροφος Νίκος Ζαχαριάδης, ο αρχηγός του ΚΚΕ! Η χαρά μου είναι μεγάλη. Σ’ αυτές τις δύσκολες κι άγνωστες καταστάσεις, όταν ανταμώνεις μ’ έναν γνωστό σου, και μάλιστα ανώτερο σου, παίρνεις κουράγιο κι ελπίδα για τη ζωή.
Αφού μιλήσαμε για τα περασμένα, με ρώτησε αν όλοι εδώ είναι Έλληνες. Του είπα ότι οι περισσότεροι είμαστε Έλληνες, κι οι άλλοι Ιταλοί και Γιουγκοσλάβοι.
«Καλά», μου λέει. «Τώρα θα σας γράψουν τα ονόματα και θα σας δώσουν από έναν αριθμό. Θα σας πάνε για λουτρό και μετά θα σας πάνε προσωρινά σ’ ένα μπλοκ, ώσπου να ταχτοποιηθείτε οριστικά εδώ μέσα στο στρατόπεδο. Θα τα πούμε αργότερα. Πες και στ’ άλλα τα παιδιά να κάνουν κουράγιο, κι όλα θα ταχτοποιηθούνε».
Μας έβαλαν μέσα στο κτήριο, έναν-έναν, λέγαμε τ’ όνομά μας, ο Νίκος το έλεγε στον γερμανό κι αυτός το σημείωνε. Αφού τελειώσαμε μας πήγαν στο μπάνιο και μετά μας έδωσαν και φορέσαμε τη στολή του αιχμαλώτου-κρατούμενου, τον αριθμό στο πέτο και με το σήμα, το G, της εθνικότητας. Ο δικός μου αριθμός ήταν ο 56410. Αυτός ο αριθμός θα ήμουνα πια από ‘δω και πέρα. Ένα δίποδο νούμερο για να με φωνάζουν τα νέα μου αφεντικά, τα Es-Es. Το όνομά μου είχε σβηστεί απ’ τη ζωή. Είχα πάψει να θεωρούμαι άνθρωπος, γινόμουνα ένα άψυχο πράγμα, ένας δούλος στην εποχή των Φαραώ»…
«Οι γερμανοί Κομμουνιστές
Στο ΝΤΑΧΑΟΥ, εμείς οι Έλληνες που ήρθαμε από τις φυλακές της Ιταλίας ήμασταν οργανωμένοι κι ο ένας έδινε κουράγιο στον άλλο. Είχαμε και την καλή τύχη που βρήκαμε τον Νίκο Ζαχαριάδη, που μας βοήθησε πολύ. Εκτός από μας καλά οργανωμένοι ήταν οι γάλλοι, οι Τσέχοι και οι Ρώσοι.
Βασικός, όμως, πυρήνας οργάνωσης ήταν οι Γερμανοί κομμουνιστές κρατούμενοι, που ήσαν στο Νταχάου από την ίδρυσή του. Αυτοί, με την πείρα τους σαν παλιοί κομμουνιστές που ήταν, και με τη συμμετοχή του Ζαχαριάδη, είχαν οργανώσει μια καλή δουλειά στο στρατόπεδο για ν’ αντεπεξέλθουν στις δυσκολίες του. Έπαιρναν όλα τα συνωμοτικά μέτρα ώστε να μη γίνεται η οργάνωση αντιληπτή από τους Es-Es και τους καταδότες που υπήρχαν στο Νταχάου. Αυτό όμως που πρωταρχικά μας κρατούσε και μας συντηρούσε όλους ήταν η ανάγκη να αναπτύξουμε όλες μας τις δυνάμεις, σωματικές και πνευματικές, να χαλυβδώσουμε τη θέλησή μας για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε.
Οι Γερμανοί κρατούμενοι κομμουνιστές στο Νταχάου – όσοι δεν υπέκυψαν στις πιέσεις των Ναζί – ήταν πολλοί. Με την κήρυξη του πολέμου τα γερμανικά στρατόπεδα, που αρχικά προορίζονταν μόνο για τους Γερμανούς, γέμισαν από ξένους κρατούμενους. Οι Es-Es που διοικούσαν το στρατόπεδο βρέθηκαν σε δύσκολη θέση, δε μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα κι αναγκάστηκαν να πάρουν τους παλιούς Γερμανούς κρατούμενους για βοηθούς τους. Επειδή όμως οι Es-Es ήταν ως επί το πλείστον αμόρφωτοι, σιγά-σιγά η εσωτερική λειτουργία του στρατοπέδου πέρασε στα χέρια των γερμανών κρατουμένων.
Όσους ξένους ομήρους έφερναν οι Es-Es στο Νταχάου τους περνούσαν κάτω από τη δουλειά των γερμανών κρατουμένων. Αυτοί τους κατέγραφαν, αυτοί κανόνιζαν τον διερμηνέα, σε τι δουλειά θα τους τοποθετήσουν και πόσοι έπρεπε να μείνουν στο στρατόπεδο. Στη διοίκηση των Es-Es έδιναν μόνο μια γενική αναφορά για τις ανάγκες του στρατοπέδου. Εκείνο που ενδιέφερε τους Es-Es ήταν να πηγαίνει γi’ αυτούς καλά το στρατόπεδο και κυρίως η εργασία. Η απόδοση εργασίας. Τους είχαμε ονομάσει «Υπουργείο Εργασίας»…
«Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες βρέθηκε και ο Νίκος Ζαχαριάδης στο Νταχάου. Οι Γερμανοί κομμουνιστές κρατούμενοι, παλιά στελέχη του γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος, γνώριζαν τον Ζαχαριάδη και τον βοήθησαν πολύ. Κι εκείνος τους μετέδωσε την πείρα του. Έτσι παρέμεινε στο στρατόπεδο σαν ένα είδος διερμηνέα μεταξύ των Γερμανών και των Ελλήνων. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες υπήρξαμε κι εμείς στο Νταχάου. Και με τη βοήθεια του Ζαχαριάδη μπορέσαμε να επιζήσουμε και να γυρίσουμε στην πατρίδα μας. Μόνο προς το τέλος, πριν την κατάρρευση, οι Es-Es ξήλωσαν όλους τους Γερμανούς κρατούμενους από τις θέσεις τους στο στρατόπεδο και τους μαντρώσανε έξω από το Νταχάου, όχι πολύ μακριά, με σκοπό να τους ξεκάνουν. Εκεί μετέφεραν και τον Ζαχαριάδη»…
«Για τους ρώσους αξιωματικούς που τους ντουφέκισαν στο Νταχάου
Μια μέρα, έφεραν στο στρατόπεδο καμιά εικοσαριά Ρώσους αξιωματικούς. Τους είχαν καταδικάσει σε θάνατο. Έρχεται ο Νίκος και μου λέει πως οι Ρώσοι είναι πολλές μέρες νηστικοί και πρέπει να τους μαζέψουμε τρόφιμα και τσιγάρα. Πράγματι, τους μαζέψαμε όσα μπορέσαμε, κι εγώ μ’ έναν άλλον Έλληνα τους τα πήγαμε.
Οι Ρώσοι αξιωματικοί ήταν στ’ αλήθεια σε πολύ κακή κατάσταση, λερωμένοι, χλομοί. Χαρήκανε πολύ, μας φίλησαν και με δάκρυα στα μάτια μας είπαν πως θα κρατήσουνε μόνο τα τσιγάρα: «Τα τρόφιμα να τα πάρετε, σύντροφοι, και να τα φάτε σεις που έχετε ανάγκη να ζήσετε. Εμείς τι να τα κάνουμε; Σήμερα-αύριο θα μας τουφεκίσουν εμάς. Γιατί να πάνε χαμένα; Να τα φάτε εσείς, σύντροφοι, να μας θυμάστε – να θυμάστε πως μέσα στη δική σας τη ζωή κυλάει κι ένα κομμάτι ψωμί που μας προσφέρατε».
Η συγκίνησή μου ήταν τέτοια που δεν ήξερα τι να τους πω. Τέτοια ανωτερότητα σπάνια συναντιέται – σε τέτοιες μάλιστα άσχημες συνθήκες που βρισκόμασταν εμείς εδώ. Ξέρεις τι θα πει να έχεις μέρες νηστικός και να φέρεσαι τόσο ανθρώπινα; Είχαμε νιώσει όλοι μας τι θα πει πείνα. Ζούσαμε κι αγωνιούσαμε για ένα κομμάτι ψωμί. Κι όταν το βρίσκαμε το καταβροχθίζαμε.
Ήταν πολύ σκληρή η ζωή εκεί πάνω. Καμιά φορά σου δημιουργούνταν αισθήματα μοχθηρίας και αρπάγης. Κι αυτοί εδώ οι άνθρωποι… υπεράνθρωποι! Αλήθεια, τι μεγαλείο κλείνει μέσα του το είδος μας, τελικά!… Φτάνει μόνο να υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες για ν’ ανθήσουν οι αρετές του και να βγάλουν καρπούς σ’ όλη την κοινωνία.
Τους χαιρετήσαμε, φιληθήκαμε και φύγαμε με την ευχή για καλή λευτεριά. Την άλλη μέρα τους τουφέκισαν. Τα ρούχα τους τα φέρανε στα πλυντήρια. Οι Ρώσοι που δούλευαν εκεί βούρκωσαν. Έβλεπες καθαρά τους όρκους εκδίκησης που έδιναν πιάνοντας στα χέρια τους εκείνα τα ρούχα.
Άλλο ένα τέτοιο θλιβερό μα και ηρωικό περιστατικό είδα μια μέρα που θα κρεμούσαν ένα Ρώσο για δήθεν σαμποτάζ. Τη στιγμή που τον ανέβαζαν στην αγχόνη, πριν ο δήμιος κλοτσήσει το σκαμνί, ο Ρώσος σήκωσε το χέρι του και, σχηματίζοντας γροθιά, φώναξε με όλη του δύναμη: «Ούρα Στάλιν!»»…
«Την Πρωτομαγιά τη γιορτάσαμε στο λεύτερο πια στρατόπεδο του Νταχάου. Πρώτος έφυγε για το Μόναχο ο Νίκος Ζαχαριάδης, και μετά εμείς, οι Έλληνες που είχαμε έρθει από τις ιταλικές φυλακές.
Στο Μόναχο μείναμε αρκετό καιρό. Από τις πρώτες μέρες ο Ζαχαριάδης ήρθε σ’ επαφή με τη ρώσικη στρατιωτική επιτροπή, που είχε έρθει από τη Μόσχα να μεριμνήσει για την επιστροφή των Ρώσων αιχμαλώτων και την τακτοποίηση των ομήρων που ήταν στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας.
Εμείς κανονικά έπρεπε να πάμε στην πατρίδα μας μέσω Ιταλίας. Τη συμφωνία των Συμμάχων δεν τη γνωρίζαμε. Δεν ξέραμε ότι οι Δυτικοί έπρεπε να μεταφέρουν στις χώρες τους, τους ομήρους που υπάγονταν στη δικιά τους σφαίρα επιρροής.
Είχαμε μάθει, μέσες-άκρες, για τα γεγονότα που είχαν διαδραματιστεί στην πατρίδα μας, αλλά ότι υπαγόμαστε στη σφαίρα επιρροής των Εγγλέζων, δεν το ξέραμε θετικά. Αν το είχε μάθει ο Ζαχαριάδης ερχόμενος σ’ επαφή με την επίσημη ρώσικη επιτροπή, δεν το γνωρίζω.
Ο δρόμος της επιστροφής που διαλέξαμε ήταν δύσκολος και μακρύς. Αργήσαμε πολύ να φτάσουμε στα μέρη μας. Με εντολή του Ζαχαριάδη πήγαμε όλοι μας σ’ ένα ρώσικο στρατόπεδο αιχμαλώτων και φύγαμε μαζί τους»…
«Αυτή τη γνώμη είχα κι εγώ όταν γνώρισα τον Νίκο Ζαχαριάδη. Είχε πράγματι αρκετές αρετές, κι ένα μυαλό φωτεινό. Αγαπούσε τους συντρόφους του και τους βοηθούσε. Θυμάμαι στο μπουντρούμι της Ασφάλειας που με βοήθησε. Ήταν «θηλυκό» μυαλό, πολυμήχανος, γενναίος, δυνατός, εύχαρις, αγαπητός στην παρέα και μεγάλο πειραχτήρι.
Στο Νταχάου που τον έζησα για τρία περίπου χρόνια, μέσα σε κείνες τις δύσκολες συνθήκες, μπορώ να πω πως ήταν ένας σύντροφος απλός σαν κι εμάς. Ποτέ δεν ήθελε να επιβάλλει τη γνώμη του με την ιδιότητα του αρχηγού. Σε άκουγε προσεχτικά και προσπαθούσε με παραδείγματα και υπομονή ν’ αποδείξει ότι δεν ήταν όπως τα’ λεγες τα πράγματα, εάν είχες άδικο κάπου»…
«Είναι αλήθεια πως ο Ζαχαριάδης στο Νταχάου έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο και βοήθησε με τους έξυπνους και συνωμοτικούς του χειρισμούς στη μυστική οργάνωση που είχαμε στο στρατόπεδο. Εμείς οι Έλληνες κομμουνιστές κρατούμενοι του οφείλουμε τη ζωή μας. Θυμάμαι με τι έξυπνους χειρισμούς έκανε τη δουλειά του μέσα στο στρατόπεδο. Στο Νταχάου, για παράδειγμα, ήταν ανάμεσα μας κι ένας Ρώσος στρατηγός του Κόκκινου Στρατού που παρουσιαζόταν σαν απλός στρατιώτης – αν οι Es-Es το ήξεραν, θα τον είχαν σκοτώσει. Ο Ζαχαριάδης, όταν ήταν να συναντηθεί μαζί του, με ειδοποιούσε για να προσέχω από τους Es-Es και τους ρουφιάνους. Αυτός ο Ρώσος είχε κι ένα παράσημο του Λένιν, και ο Ζαχαριάδης το είχε δώσει σε μένα να του το φυλάω – όταν λευτερωθήκαμε του το επιστρέψαμε»…
«ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗ», αρ. φυλ. 74, 15-30 Νοέμβρη 1999
***
Με το Νίκο Ζαχαριάδη στο Νταχάου
Απ’ τη συζήτηση του Παντελή Κυπριανού με το Βαγγέλη Παπανίκο
Π.Κ: Τον Ζαχαριάδη τον γνώρισες από το σημείωμα που σου έστειλε στη Γενική Ασφάλεια. Τον αντάμωσες μετά στο Νταχάου. Ήξερες ότι είναι ο ηγέτης;
Β.Π: “Ναι. Όταν πήγαμε στο Νταχάου μας παρατάξανε και μετά έφυγαν οι Es-Es. Ήμουν πολύ πίσω στη γραμμή. Ήρθε ο Αποστόλης ο Χρυσίδης από τα Γιάννενα και μου λέει: «Ήρθε ένας μπροστά και λέει ότι είναι ο Ζαχαριάδης. Εσύ τον ξέρεις, έλα να δεις». Πήγα, ήταν πραγματικά ο Νίκος ο Ζαχαριάδης”.
“Π.Κ: Υπήρχαν στο Νταχάου Έλληνες που δεν ήταν Αριστεροί;
Β.Π: Δεν είχαμε σχέσεις. Ήταν σε άλλες ομάδες.
Π.Κ: Δε θυμάσαι καμία περίπτωση μη Αριστερού εκεί μέσα;
Β.Π: Δεν είχαμε πολλές σχέσεις. Ήταν πολύ σφιχτές οι σχέσεις. Φοβόσουν μην παν και σε καρφώσουν. Όταν ερχόταν ο Ζαχαριάδης μ’ ένα Ρώσο στρατηγό – παρουσιαζόταν σαν στρατιώτης, γιατί άμα ανακάλυπταν ότι ήταν αξιωματικός θα τον σκότωναν – με ειδοποιούσε να φυλάω μήπως έρθει κανένας ρουφιάνος – τους γνωρίζαμε τους ρουφιάνους – ή κανάς Es- Es.
Π.Κ: Υπήρχε ένας πυρήνας Ελλήνων κομμουνιστών στο Νταχάου. Πόσοι περίπου είχατε σχέση με τον Ζαχαριάδη;
Β.Π: Από τους Έλληνες ήμαστε τρεις- τέσσερις πολύ κοντά. Εγώ, ο Πολυζώης, ο Τάκης ο Χάριτος από τα Γιάννενα, ο Σωτηριάδης και ο Παγκρίτσας από την Πρέβεζα.
Π.Κ: Αυτούς τους γνώρισες εσύ στον Ζαχαριάδη;
Β.Π: Ναι. Δεν γνωριζόντουσαν. Όταν μας πήγανε στο Νταχάου και γνωριστήκαμε, ο Ζαχαριάδης μας είπε: «Μη φοβάστε, κάντε κουράγιο, θα περάσετε καλά. Ότι μπορούμε θα κάνουμε». Μου είπε: «Τώρα θα μπαίνει ένας-ένας μέσα, θα γράφετε τα ονόματά σας. Θα κάτσεις εσύ στην άκρη και θα μου λες ποιος είναι κομμουνιστής να ξέρουμε ποιοι είναι οι δικοί μας». Πραγματικά, τα περισσότερα παιδιά ήταν δικά μας.
Π.Κ: Εσύ τους ήξερες. Από την Ήπειρο και την Ιταλία;
Β.Π: Από Ιταλία προπαντός που ήμασταν φυλακή. Τους περισσότερους δεν τους βάσταγε το στρατόπεδο. Θα φεύγαμε για άλλα στρατόπεδα, που μπορεί να ήταν χειρότερα. Και μπορώ να σου πω ότι αν ζήσαν οι Έλληνες εκεί μέσα ζήσαν από τον Ζαχαριάδη. Και γω αν ζω το χρωστάω ως επί το πλείστον στο Ζαχαριάδη.
Π.Κ: Πως σας βοηθούσε;
Β.Π: Τότε μας βάσταξε μες στο στρατόπεδο.
Π.Κ: Ηθικά δηλαδή, σας έδινε κουράγιο;
Β.Π: Αυτό είναι μεγάλη δουλειά.
Π.Κ: Εκτός από κουράγιο; Είχε πρόσβαση στους Γερμανούς;
Β.Π: Είχε τους δικούς του Γερμανούς, τους κομμουνιστές. Θυμάμαι όταν μας πρωτοπήγανε στα βουνά. Ήμασταν καραντίνα ώσπου να ταχτοποιηθεί το που θα πάμε, αν θα μείνουμε στο στρατόπεδο, αν θα φύγουμε. Αυτή η δουλειά έγινε μέσω του Ζαχαριάδη. Ήρθε ένας Γερμανός από τα ζυγά τα μπλόκα, Ρίχαρτ τον λέγανε, παλιός κομμουνιστής. Ζήτησε εμένα, με πήρε και με πήγε δήθεν για καθαριστή στο μπλοκ για να μην ταλαιπωρούμαι μέσα. O Ζαχαριάδης του είπε: «Σύρε πάρ’ τον για να μην ταλαιπωρείται εκεί». Ύστερα παίρναμε το φαγητό – στα διπλά τα μπλοκ τρώγαμε καλύτερα απ’ ότι στα βουνά – και πηγαίναμε. Και τον έβλεπες πως έκανε για τους Γκρεκ, Γκρίχεν. Να τους πάμε φαΐ να φάνε, «έσεν» έλεγε. Ωραίος, πολύ ωραίος σύντροφος.
Π.Κ: Εκτός από τους τέσσερις-πέντε του στενού πυρήνα, η παρουσία του Ζαχαριάδη ήταν ευεργετική και για τους άλλους κρατούμενους κομμουνιστές;
Β.Π: Ναι, ναι.
Π.Κ: Ο Ζαχαριάδης πως φερόταν; Σαν αρχηγός;
Β.Π: Απλός, απλός πολύ.
Π.Κ: Φιλικός;
Β.Π: Μες στο στρατόπεδο ήταν πάρα πολύ απλός. Είχε την απλή κουβέντα, τους έκανε παρέα, με το αστείο του, πειραχτήρι ήτανε, έλεγε καμιά ιστορία, άκουγε τι έλεγες. Όταν βγήκαμε έξω κατάλαβα τη διαφορά. Όταν πήγα στην Αθήνα εκεί είδα τη διαφορά, ότι άλλαξε πολύ.
Π.Κ: Στο Νταχάου δεν κουβεντιάζατε για την πολιτική κατάσταση στην ΕΑλάδα;
Β.Π: Πως, κουβεντιάζαμε. Ότι θυμόμαστε, τι γίνεται, που θα πάει η κατάσταση, μαθαίναμε τα νέα σιγά-σιγά και βλέπαμε ότι μάλλον η Γερμανία τραβάει προς την ήττα.
Π.Κ: Εσύ με ποιους Έλληνες έκανες παρέα;
Β.Π: Μ’ αυτούς που ήμαστε στην Ιταλία ως επί το πλείστον.
Π.Κ: Όχι με καινούργιους;
Β.Π: Όχι. Κάναμε παρέα με ορισμένους καινούργιους αφού διαπιστώναμε ότι είναι δικοί μας. Μπορούσες να μιλήσεις ελεύθερα δηλαδή. Είχαμε οργάνωση εν τω μεταξύ, οργανώσεις, ήμαστε σφιγμένοι ο ένας με τον άλλο. Όταν ένας υπέφερε ή πείναγε περισσότερο, κόβαμε το φαγητό ή το ψωμάκι που μας έδιναν και βάναμε και δίναμε περισσότερο σ’ αυτόν που πείναγε. Όταν γλύτωνε, γιατί πολλές φορές δε γλύτωνε.
Π.Κ: Πάντως οι παρέες ήταν μικρές;
Β.Π: Ναι, βέβαια μικρές.
Π.Κ: Μεταξύ τους, οι οργανώσεις σας επικοινωνούσαν; Επικοινωνούσατε με κομμουνιστές άλλων χωρών;»
……………
«Π.Κ: Στην Ιταλία υπήρχαν άνθρωποι που δεν ήταν κομμουνιστές, έτσι δεν είναι;
Β.Π: Ναι. Ήταν όμως καλοί πατριώτες.
Π.Κ: Καλοί πατριώτες. Στο Νταχάου έκανες μ’ αυτούς παρέα;
Β.Π: Βέβαια.
Π.Κ: Δηλαδή ήταν μη κομμουνιστές αλλά καλοί πατριώτες;
Β.Π: Όχι, όχι. Σιγά-σιγά είχαν πιστέψει ακριβώς εκείνα που πίστευα κι’ εγώ.
Π.Κ: Περιπτώσεις που λέγατε, έλεγε ο Ζαχαριάδης, «αυτός είναι δικός μας, να μην τον κάνετε παρέα», υπήρξαν;
Β.Π: Όχι.»
………………….
«Β.Π: Όταν απελευθερωθήκαμε ήρθε ο Ζαχαριάδης στο στρατόπεδο. Τον είχανε πάρει τον Ζαχαριάδη κι όλους τους Γερμανούς κομμουνιστές. Στο τέλος τους βγάλανε, τους ξηλώσανε απ’ τις δουλειές που ήτανε. Αλλά ήταν αργά, άρχισαν να τρέμουν πια οι Γερμανοί. Ήθελαν να τους ξεκάνουν, αλλά δεν πρόφτασαν να το κάνουν.
Π.Κ: Τελείωσε ο πόλεμος και θέλετε να γυρίσετε. Τι κάνατε;
Β.Π: Οι περισσότεροι από μας, όσοι παραμείναμε στο στρατόπεδο και ήμαστε οργανωμένοι, πήγαμε στο Μόναχο και βρήκαμε το Ζαχαριάδη. Γιατί πρώτη μέρα, δεύτερη, έφυγε ο Ζαχαριάδης απ’ το στρατόπεδο.
Π.Κ: Ξέρατε που είναι;
Β.Π: Είπε: «Εγώ θα πάω στο Μόναχο και θα σας περιμένω». Ξέραμε και που θα πάει. Ήτανε οι Έλληνες οι αιχμάλωτοι εκεί, οι Γερμανοί τους είχαν πιάσει και τους είχαν θεωρήσει αιχμαλώτους. Τώρα πως τους θεωρούσαν αιχμαλώτους οι Γερμανοί δεν ξέρω, αλλά πάντως ζούσαν καλύτερα από μας, δεν τους είχαν σε στρατόπεδα. Τους είχαν έξω και καθάριζαν τα ερείπια απ’ τους βομβαρδισμούς των Αμερικανών. Μερικοί πήγαιναν εκεί και απ’ το Νταχάου. Από δικούς μας ανθρώπους ήρθαμε σε επαφή. Γνωριστήκαμε, κι έμαθαν κι αυτοί ότι στο Νταχάου ήταν και ο Ζαχαριάδης. Ανάμεσα σ’ αυτούς τους αιχμαλώτους ήταν ορισμένοι δικοί μας. Ήταν ένας Βασίλης Κάσσης, κάποιοι άλλοι, και μέναν σ’ ένα παλιό σχολειό μεγάλο. Εκεί πήγε ο Ζαχαριάδης, τον κάλεσαν και πήγε μόλις ελευθερωθήκαμε. Ύστερα από δυο-τρεις ημέρες φεύγαμε κι εμείς σιγά-σιγά, λίγοι- λίγοι αφήναμε το Νταχάου.
Π.Κ: Απ’ το Νταχάου λοιπόν στο Μόναχο. Εκεί τι κάνατε;
Β.Π: Πήγαμε στο Μόναχο κι ο Ζαχαριάδης βρήκε την επιτροπή που ήρθε απ’ τη Σοβιετική Ένωση, τη στρατιωτική επιτροπή, για να πάρει τους Ρώσους αιχμαλώτους.»
…………..
«Π.Κ: Πληροφόρηση από που είχε;
Β.Π: Πρώτα-πρώτα παίρναμε εφημερίδες. Ερχόταν γερμανικές εφημερίδες – κι αυτός ήξερε γερμανικά. Ύστερα είχαν οργάνωση μέσα οι Γερμανοί κομμουνιστές, οι οποίοι βρίσκονταν στη φυλακή προτού γίνει ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. Από το ’33 που ανέβηκε ο Χίτλερ είχαν φτιάξει το Νταχάου και βάζαν τους κομμουνιστές μέσα. Όταν πήγε ο Ζαχαριάδης αυτοί είχαν οργάνωση εκεί, αλλά ταλαιπωρούνταν, υπέφεραν από τους Es- Es και τους φύλακες. Όταν άρχισαν να φέρνουν κατά κύματα όμηρους από Γαλλία, Ρωσία, Ελλάδα, Γιουγκοσλαβία, Αυστρία, Τσεχοσλοβακία, Ολλανδία, Βέλγιο, κλπ. το στρατόπεδο μεγάλωσε. Οι Es-Es δε μπορούσαν να κάνουν δουλειά. Κι επειδή οι Γερμανοί κομμουνιστές κατάδικοι ήταν ως επί το πλείστον μορφωμένοι, όλη τη γραφική δουλειά και ότι ήταν για την εσωτερική λειτουργία του στρατοπέδου τα είχαν πάρει στα χέρια τους. Αυτοί διεύθυναν το στρατόπεδο.
Π.Κ: Οι Es-Es είχαν εμπιστοσύνη στους γερμανούς κομμουνιστές;
Β.Π· Δεν είχαν, αλλά δε μπορούσαν να κάνουν κι αλλιώς. Είχαν γίνει χιλιάδες οι κρατούμενοι. Φέρναν συνέχεια. Τι θα κάναν; Αυτοί δε μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα. Έπρεπε να κανονίσουν τις δουλειές στο στρατόπεδο – κι είχε χίλιες δουλειές μέσα.
Π.Κ: Ο Ζαχαριάδης φρόντιζε για όλους τους Έλληνες, κομμουνιστές και μη;
Β.Π: Πως, πως. Ότι μπορούσε κι έλεγχε.
Π.Κ: Ακόμα και για μη κομμουνιστές;
Β.Π: Όχι. Ενδιαφερόταν για τους Έλληνες, αλλά προπαντός άμα ήταν Αριστεροί.
«ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗ», αρ. φυλ. 75, 1-15 Δεκέμβρη 1999
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Με το Νίκο Ζαχαριάδη στο Νταχάου (Μαρτυρία Δημήτρη Σωτηριάδη)
Εφημερίδα Ανασύνταξη, αρ. φυλ. 156 (15-30 Απρίλη 2003), 158 (15-31 Μάη 2003) και 159 (1-15 Ιούνη 2003)
http://anasintaxi.blogspot.gr/2011/04/blog-post_13.html
Μετά τις μαρτυρίες των συγκρατούμενων του Ζαχαριάδη στο Νταχάου, του γερμανού κομμουνιστή ΟΣΚΑΡ ΧΙΝΚΕΛ και του αγωνιστή ΒΑΓΓΕΛΗ ΠΑΠΑΝΙΚΟΥ, έρχεται τώρα και μια τρίτη μαρτυρία, του ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΩΤΗΡΙΑΔΗ, να διαψεύδει εκ νέου τις αθλιότητες των αδίστακτων λασπολόγων αντιζαχαριαδικών-αντιΚΚΕ 1918-55 εκδοτών των περιοδικών «ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΠΝΕΥΜΑ»-«ΣΤΑΛΙΝ», κλπ.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης στο στρατόπεδο
– Μια άσχετη ερώτηση. Διάβασα κάπου ότι ο Νίκος Ζαχαριάδης, αρχηγός του Κομμουνιστικού Κόμματος, ήταν κι αυτός κρατούμενος στο Νταχάου. Εσείς τον συναντήσατε ποτέ;
– Ναι, βέβαια, πολλές φορές.
– Δούλευε κι αυτός στο ραφείο;
– Όχι, αυτός ήταν κάπου αλλού. Ο Ζαχαριάδης ήταν εκείνος που ήρθε και μας συνάντησε την πρώτη νύχτα που φτάσαμε στο στρατόπεδο κι ενώ περιμέναμε σε μια γωνιά μέχρι το πρωί. Ήταν σχεδόν ξημερώματα όταν μας πλησίασε. Μας είπε: «Σε λίγο θα έρθουν και θα σας ρωτήσουν αν κάποιος από σας πάσχει από μαλάρια. Θα απαντήσετε όλοι όχι, ακόμη κι αν κάποιος πάσχει. Διαφορετικά, θα χρησιμοποιηθείτε σαν πειραματόζωα».
Μας είπε επίσης ότι ακόμη κι αν κάποιος από μας είναι υπάλληλος η φοιτητής, να δηλώσει ένα επάγγελμα, κι ας μην το ξέρει, αλλιώς θα «σας δώσουν τις χειρότερες δουλειές». Εγώ όμως ήμουν ακόμη μαθητής και δεν γνώριζα κανένα επάγγελμα. Γι’ αυτόν το λόγο δήλωσα μετά πως είμαι ράφτης. Ο Ζαχαριάδης μετά τις συμβουλές του εξαφανίστηκε αμέσως. Αργότερα αποδείχτηκε πόσο χρήσιμες στάθηκαν οι συμβουλές του. Εάν έλεγα ότι είμαι μαθητής θα με έστελναν στα μεταλλεία ή στα αλατωρυχεία. Στο ραφείο ήταν φυσικά καλύτερα. Από ραπτική δεν είχαν ιδέα, αλλά με τον καιρό, σιγά-σιγά, και με μερικές σφαλιάρες κατάφερα τελικά να μάθω.
– Τον Ζαχαριάδη τον βλέπατε συχνά;
– Κάθε Κυριακή. Τις Κυριακές δεν δουλεύαμε. Τότε είχαμε χρόνο να συζητάμε. Για ότι μπορείς να φανταστείς.
– Και για πολιτική;
– Όσο αυτό ήταν δυνατό. Αλλά δεν είχαμε πληροφόρηση, ούτε μια εφημερίδα, τίποτε. Που και που, όταν βρίσκαμε καμιά παλιά εφημερίδα όπως τον Λαϊκό Παρατηρητή στο εργοστάσιο, κυκλοφορούσε από χέρι σε χέρι. Υπήρχε επίσης το ραδιόφωνο του στρατοπέδου με μεγάλα μεγάφωνα στο χώρο παρουσίασης. Την πρώτη φορά παραξενεύτηκα πάρα πολύ, γιατί συνεχώς μιλούσε ο «Στάλιν». Σκέφτηκα τι να σημαίνουν όλα αυτά τα παράξενα. Ήταν ο ραδιοφωνικός σταθμός της Μόσχας; Αλλά συνεχώς αναφερόταν η, λέξη «ατσάλι» και δεν πολυκαταλάβαινα. Φυσικά σ’ αυτές τις ειδήσεις έλεγαν μόνον αυτά που τους συνέφεραν και που ήθελαν να μαθαίνουμε. Κάτι περισσότερο και πιο αντικειμενικό ήταν αδύνατο. Κάποιες φορές πληροφορούμασταν από τις «νέες εισόδους», από τους νεοφερμένους δηλαδή που έφταναν στο στρατόπεδο. Φυσικά κι αυτές οι ειδήσεις ήταν πλέον παλιές.
– Ο Ζαχαριάδης όμως βγήκε από το Νταχάου. Ισχύει ότι τον άφησαν πολύ πριν την απελευθέρωση των υπολοίπων;
– «Όχι. Η υπόθεση έχει ως εξής: Μόλις άρχισε η απελευθέρωση από το Νταχάου, ο Ζαχαριάδης έφυγε για το Μόναχο. Εκεί συναντήθηκε με κάποιους κατάδικους, αλλά αυτοί ήταν κρατούμενοι πολέμου κι όχι πολιτικοί κρατούμενοι. Ανάμεσα σ’ αυτούς υπήρχαν και κάποιοι που τους γνωρίζαμε. Κάποιοι από τα Γιάννενα. Μ’ αυτούς ήρθαμε σε επαφή όταν βρεθήκαμε στο Μόναχο. Μετά τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς ήμασταν υποχρεωμένοι να καθαρίσουμε τις πόλεις από τα ερείπια.
Ο Ζαχαριάδης είχε ολοφάνερα φόβους για το τι μπορούσε να συμβεί τις τελευταίες ώρες της απελευθέρωσης από το Νταχάου. Έφυγε λοιπόν και πήγε να βρει κάποιους ανθρώπους. Εμείς οι υπόλοιποι μείναμε. Θέλαμε να πάμε και εμείς, αλλά οι Αμερικανοί δεν μας άφησαν. Μετά από τέσσερις-πέντε μέρες πληροφορηθήκαμε ότι τον αναζητούσαν. Ίσως είχαν βρει κάτι στο αρχείο του στρατοπέδου ή είχαν κάποιες πληροφορίες γι’ αυτόν. Υπέθεσαν λοιπόν ότι οι «δικοί του άνθρωποι» θα ήξεραν που κρύβονταν. Όμως από τους δικούς του δεν ήταν πλέον κανένας εκεί, εκτός από μένα και έναν άλλο, τον Νίκο Γιοκαρίνη. Σιγά-σιγά είχαν όλοι πάει στο Μόναχο – εμείς ξεμείναμε σ’ ένα σχολείο.
…………….
Αυτός ήταν που ήρθε και μου είπε: «Ψάχνουν τον Ζαχαριάδη. Ξέρεις που μπορεί να είναι;» Εγώ βέβαια αρνήθηκα ότι ήξερα. «Ιδέα δεν έχω που μπορεί να είναι», του απάντησα.
Την ίδια στιγμή, όμως, σε κάποιον που γνώριζα και που του είχα εμπιστοσύνη του είπα: «Πήγαινε στο σχολείο, βρες τον Ζαχαριάδη, και πες του ότι τον ψάχνουν».
^ Ο Ζαχαριάδης, όμως, είχε προνοήσει και είχε ήδη φύγει. Όταν όμως έμαθαν ότι βρίσκεται στο Μόναχο δεν είχε πλέον κανένα λόγο να κρύβεται. Τους είπε ότι θέλει να φύγει στη Γαλλία. Πήγε στο Παρίσι κι από εκεί με άλλο όνομα ξαναγύρισε στην Ελλάδα, φυσικά όλα αυτά με τη βοήθεια του γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος.
– Ακούστηκε όμως ότι ο Ζαχαριάδης βγήκε από το Νταχάου λίγο πριν την απελευθέρωση. Αυτό ισχύει; Κατηγορήθηκε ότι κάρφωσε κι ότι μ’ αυτό τον τρόπο εξαγόρασε την ελευθερία του. Αληθεύουν αυτές οι φήμες;
– Όχι, όχι. Όλα αυτά είναι ασύστολα ψέματα. Ούτε λόγος για κάτι τέτοιο.
– Υπάρχει κάποιος άλλος Έλληνας που να μπόρεσε να βγει από το Νταχάου πριν την απελευθέρωση;
– Όχι. Οι μόνοι που κατάφεραν να δραπετεύσουν ήταν καμιά δεκαριά Ρώσοι. Που πήγαν δεν γνωρίζω. Αυτό, τότε, πρακτικά ήταν αδύνατο. Δεν μπορούσαμε να κινηθούμε ελεύθερα. Δεκάχρονα παιδιά σε ρωτούσαν αν έχεις ταυτότητα. Δεν μπορούσες να πας πολύ μακριά. Τους Ρώσους δεν μπόρεσαν να τους βρουν. Όλους τους άλλους που κατάφεραν να δραπετεύσουν τους έπιασαν αμέσως. Για μας, στο στρατόπεδο, τέτοιου είδους καταστάσεις ήταν μαρτύριο. Κάθε φορά που κάποιος δραπέτευε μας καλούσαν σε αναφορά στο προαύλιο. Μας άφηναν εκεί να στεκόμαστε μέσα στο χιόνι μέχρι να τους πιάσουν. Πολλές φορές αυτό διαρκούσε περισσότερο από είκοσι τέσσερις ώρες. Ήταν πολλοί αυτοί που πέθαιναν από το κρύο και την ορθοστασία. Γι’ αυτό λοιπόν καλύτερα να μην επιχειρούσε κανείς κάτι τέτοιο. Άλλωστε, ποιες πιθανότητες είχε να γλιτώσει κάποιος με ξυρισμένο κεφάλι, στολή τρελού και χωρίς να γνωρίζει τη γλώσσα.
Η «αυτοδιοίκηση»
…Οι ναζί έλυσαν εύκολα το πρόβλημα διαχείρισης των εκατοντάδων χιλιάδων κρατουμένων στα στρατόπεδα. Ανέθεσαν την «αυτοδιοίκηση» – ας την πούμε έτσι – στους κρατούμενους. Τους χιλιάδες γραφιάδες Ες-Ες τους έστειλαν στο μέτωπο. Η δουλειά ήταν πολλή. Εισαγωγή κρατουμένων, καταγραφή, αριθμός κράτησης, αφαίρεση των ενδυμάτων και γενικότερου ρουχισμού – ντύσιμο με ριγέ στολές – αφαίρεση παπουτσιών και αντικατάστασή τους με τσόκαρα, μεταφορές κρατουμένων, διαγραφές πεθαμένων και άλλα. Η «αυτοδιοίκηση» στηρίχτηκε στους Γερμανούς κρατουμένους, κυρίως λόγω γλώσσας, αλλά θα έπρεπε να ξέρουν και λίγα γράμματα. Στο Νταχάου, το 80% της αυτοδιοίκησης το κράταγαν οι κομμουνιστές-σοσιαλιστές, δηλαδή οι πρώτοι κρατούμενοι. Από αυτούς πήραν για να βοηθήσουν λόγω πείρας, όταν έγιναν κι άλλα στρατόπεδα.
Οι άνθρωποι της αυτοδιοίκησης κυκλοφορούσαν ελεύθερα σε όλα τα σημεία του στρατοπέδου, ακόμη και στο χώρο της Διοίκησης, αρκεί να φορούσαν ένα από τα περιβραχιόνια που τους παραχωρούσε η Διοίκηση και το οποίο έγραφε: «Όρντνουνγκ Ντίενοτ». Για την τάξη.
Έτσι, αν όχι όλα, τα περισσότερα στρατόπεδα των ναζί ήταν αυτοδιοικούμενα. Οι Γερμανοί κρατούμενοι του στρατοπέδου, πολιτικοί η ποινικοί, είχαν επισκεπτήριο από τους συγγενείς τους, που όμως δεν γινόταν μέσα στο στρατόπεδο, αλλά σε κάποιο οίκημα της κωμόπολης του Νταχάου.
Γεια σας. Μήπως κανείς σας με γνωρίζει;
Στο Νταχάου φτάσαμε στα τέλη Οκτωβρίου του 1943. Ήταν μεσάνυχτα και μας βάλανε να περιμένουμε στη συμβολή δυο κτιρίων. Κρύο τσουχτερό. Ησυχία απόλυτη. Όλο το στρατόπεδο κοιμάται. Το πρωί στις 5.00 η ώρα, μεγάλος σαματάς. Μια τεράστια πλατεία που απλωνόταν μπροστά μας γέμισε με χιλιάδες ανθρώπους.
Η Απέλ-πλατς, η πλατεία, ήταν ο χώρος όπου γίνονταν το προσκλητήριο και όπου συγκροτούνταν τα τμήματα εργασίας για να φύγουν για δουλειά στα εργοστάσια, που όλα ήσαν έξω η γύρω από το στρατόπεδο. Λίγο νωρίτερα μια σκιά μας ζύγωσε. Ήταν ένας άνθρωπος ντυμένος με τα ριγέ ρούχα του στρατοπέδου και στο αριστερό του χέρι είχε περασμένο ένα λευκό περιβραχιόνιο.
Ήμασταν κάπως απόμακρα από τον κυρίως χώρο της Απέλ-Πλατς, που δεν είχε φωτισμό και που το φώτιζαν οι ανταύγειες των φώτων του στρατοπέδου. Θα αναφέρω επί λέξει τη στιχομυθία με αυτό τον άνθρωπο:
-Γεια σας. Μήπως κανείς σας με γνωρίζει;
– Όχι (η απάντηση, μας).
– Ακούστε προσεκτικά. Δεν έχουμε πολύ χρόνο. Εδώ μέσα είναι κόλαση, ατσαλωθείτε για να αντέξετε, μην τα χάσετε, τα μάτια σας ανοιχτά και τα λόγια σας μετρημένα.
Πρώτον, θα δώσετε τα στοιχεία σας. Θα σας ρωτήσουν για το επάγγελμα σας. Για τους εργατοτεχνίτες δεν υπάρχει πρόβλημα. Στους διανοούμενους απευθύνομαι. Εσείς δεν θα πείτε την πραγματική σας απασχόληση (υπάλληλος, δάσκαλος, φοιτητής, κλπ.) αλλά θα βρείτε ένα εργατοτεχνικό επάγγελμα-τσαγκάρης, ράφτης, κουρέας, υδραυλικός. Μην το φοβάστε που δεν έχετε ιδέα από αυτά. Το Μεσημέρι θα σας εξηγήσω. Επιμένω σ’ αυτό και το επαναλαμβάνω γιατί βλέπω στα πρόσωπα σας κάποια αμηχανία, κάποια αμφιβολία.
Δεύτερον, αυτοί ξέρουν ότι κάποτε στις νότιες περιοχές της Ευρώπης ενδημονούσε η ελονοσία. Θα σας ρωτήσουν αν παλιότερα η τώρα τελευταία προσβληθήκατε απ’ αυτήν. Και στις δυο περιπτώσεις θα απαντήσετε κατηγορηματικά όχι. Τρίτον, πληροφοριακά ρωτάω αν κανένας από σας έχει στο σώμα του κανένα ωραίο και μεγάλο τατουάζ. Δεν έχω άλλο χρόνο, πρέπει να φύγω. Μην ξεχνάτε αυτά που είπα. Για την ώρα γεια σας, θα τα πούμε το μεσημέρι, γυρίζοντας από τη δουλειά. Είμαι ο Νίκος Ζαχαριάδης.
Έτσι γνωρίσαμε τον αρχηγό και γραμματέα του ΚΚΕ.
Γϊ’ αυτά που μας συμβούλεψε ο Ζαχαριάδης θα δώσω τώρα μια εξήγηση όπως μας την είπαν και άλλοι φίλοι μας το μεσημέρι που γύρισαν από τη δουλειά. Για μας το κύριο ερώτημα ήταν: Πως ήξερε ο Ζαχαριάδης ότι έφτασαν Έλληνες; Του το είπαν οι Γερμανοί της «αυτοδιοίκησης». Η Διοίκηση, λόγω της περασμένης ώρας, δεν μπορούσε να μας παραλάβει στο στρατόπεδο.
Άλλωστε οι άνθρωποι της «αυτοδιοίκησης» του έδωσαν το περιβραχιόνιο για να μπορέσει να μας ζυγώσει. Ήμασταν σε απαγορευμένη για τους κρατούμενους περιοχή. Για την πρώτη συμβουλή, να δηλώσουν οι διανοούμενοι κάποιο εργατοτεχνικό επάγγελμα, ο Νίκος Ζαχαριάδης κάτι ήξερε, μια και βρισκόταν στο Νταχάου από το 1941. Έτσι είχε αρκετή εμπειρία από τα τεκταινόμενα, που λέμε. Τα εργοστάσια είχαν οργανωθεί όλα, για γρήγορη και μεγάλη απόδοση, με το σύστημα του καταμερισμού εργασίας. Σε όποιο κι αν πήγαινες, όλο και κάποιο πόστο θα βρισκόταν και για σένα. Όσο για τη δουλειά, τη μάθαινες αμέσως γιατί με το σύστημα καταμερισμού εργασίας που επικρατούσε έκανες πάντοτε το ίδιο πράγμα. Και για να εξηγούμαι καλύτερα, αναφέρω την προσωπική μου περίπτωση και ενός νεαρού δικηγόρου – μακαρίτη τώρα – από τη Ναύπακτο.
Επειδή εκείνο τον Οκτώβρη έκανε υπερβολικό κρύο και με τη σκέψη ότι ένα ραφείο δεν μπορεί ποτέ να είναι στο ύπαιθρο, δηλώσαμε ραφτάδες.
Την πρώτη μέρα στη δουλειά και εγώ κι ο φίλος μου Μίμης Γαλάνης φάγαμε ένα χορταστικό σουλτάν-μερεμετ. Από την άλλη μέρα όμως και με τη βοήθεια των συγκροτούμενων πιάσαμε ο μεν Γαλάνης μηχανή για κουμπότρυπες, εγώ μηχανή για κουμπιά, κι ως την απελευθέρωση οι δυο μας κάναμε εκατομμύρια κουμπότρυπες και ράψαμε εκατομμύρια κουμπιά.
Για τη δεύτερη συμβουλή, της ελονοσίας, εξηγούμαι με πραγματικό περιστατικό. Μετά από κάμποσο καιρό, έφεραν καμιά εκαντοπενηνταριά Καλαματιανούς στο Νταχάου. Ήταν σε ώρα εργασίας κι ούτε που τους πήραμε μυρωδιά. Δεν μπορέσαμε να τους προφυλάξουμε. Αποτέλεσμα, πολλοί από αυτούς πέθαναν στα πειράματα για την ελονοσία. Όσο τώρα για το τατουάζ, αν υπήρχε κανένας με κάτι τέτοιο πάνω τον μπορούσε μετά την καταγραφή του να μην περάσει στο κατώφλι του στρατοπέδου και να οδηγηθεί κατευθείαν στο «αναρρωτήριο»: μια ένεση φαινόλης, αφαίρεση του κομματιού με το τατουάζ, επεξεργασία στο εργαστήριο κατεργασίας ανθρώπινου δέρματος, και σε λίγες μέρες ένα ωραιότατο αμπαζούρ που θα στόλιζε κάποια γωνιά στο σαλόνι ενός μεγαλοναζί.
Συνάντηση με Έλληνες
Μετά η γνωριμία μας με τον Ζαχαριάδη, κι αφού όλο το στρατόπεδο έφυγε για δουλειά, ασχολήθηκαν με μας. Σε κάποιο γραφείο δώσαμε τα στοιχεία μας, στους κρατούμενους της «αυτοδιοίκησης». Εκεί ήσαν και τρεις-τέσσερις των Ες-Ες, οι οποίοι ασχολούνταν με συγκεκριμένα πράγματα- Κατέγραφαν σε οδοντιατρικές καρτέλες τη θέση των χρυσών δοτών των κρατουμένων, κρατούσαν τα στοιχεία όσων είχαν προσβληθεί από ελονοσία και όσων, κατά την κρίση τους διάπλαση ήταν τέτοια ώστε να χρησιμοποιηθούν σε πειράματα. Γδυθήκαμε, κι όλο το ρουχισμό μας μαζί με τις κουβέρτες και τα προσωπικά μας είδη τα παραδόσαμε στο λογιστήριο. Μας έδωσαν και απόδειξη. Μαζί μ’ αυτά όμως παραδώσαμε και τ’ όνομα μας, κι εγώ από Τάκης Σωτηριάδης, έγινα 57739. Τις πρώτες μέρες έφαγα αρκετές κατραπακές γιατί δεν ήξερα το νούμερο μου στα γερμανικά, με φώναζαν κι εγώ «τρία πουλάκια κάθονταν». Όλοι μας το πάθαμε αυτό.
Έτσι γυμνοί βαδίσαμε καμιά διακοσιαριά μέτρα και χιόνιζε – και πήγαμε στο ντους. Εκεί μας έντυσαν με τα ριγέ ρούχα της φυλακής και μας έδωσαν και από ένα ζευγάρι σαμπό, παπούτσια με πάνινα ψίδια και ξύλινη σόλα. Στη συνέχεια πήγαμε σ ένα παράπηγμα, «καραντίνα» το λέγανε, όπου βρήκαμε κάποιους Έλληνες, που αμέσως μας κατατόπισαν με τα πιο απογοητευτικά λόγια. Νιώθαμε σαν να μπήκαμε στην κόλαση, αφού έφτανε ως εμάς η μυρωδιά των ανθρώπων που καίγονταν στα κρεματόρια.
Ο Ζαχαριάδης μας επισκεπτόταν σχεδόν καθημερινά. Προσπαθούσε κι αυτός να μην κυριαρχήσει η απογοήτευση και χάσουμε τον έλεγχο. Τα πάντα ήταν αρνητικά. Πουθενά δεν έβλεπες φως.
Τα σαμποτάζ
…Κάποιο πρωινό που γυρνάγαμε από τη δουλειά (δουλεύαμε πάντα νύχτα γιατί την ημέρα απασχολούσαν γερμανίδες εργάτριες) βρήκαμε το ρεύμα κατεβασμένο και από τα ηλεκτροφόρα σύρματα ξεκρεμούσαν κάποιους κρατούμενους που είχαν καεί στην προσπάθεια τους να δραπετεύσουν. Ήταν γύρω στα δεκαεφτά με δεκαοχτώ άτομα. Είχαν τρελαθεί οι καημένοι. Αυτό ήταν συχνό, καθημερινό, μπορώ να πω, φαινόμενο.
Στα εργοστάσια γίνονταν πολλά σαμποτάζ. Υπήρχε στο στρατόπεδο η λεγόμενη «αόρατη επιτροπή», που αποτελούνταν από πολλά μέλη της «Αυτοδιοίκησης»: πιστεύαμε ότι μετείχε και ο Ζαχαριάδης – και τη συγκεκριμένη περίοδο (1943. εκτιμούσε ότι δεν υπάρχει ελπίδα για τους κρατούμενους. Έτσι, τους παρότρυνε να διενεργούν σαμποτάζ όπου είναι δυνατόν πιστεύοντας ότι έτσι προσφέρουμε κι εμείς κάτι από εκεί μέσα. Πρωτοστατούσαν οι Ρώσοι, οι Γάλλοι και οι Πολωνοί αιχμάλωτοι πολέμου.
Διάχυτη είναι η γνώμη ότι κάποια στιγμή θα μας εξοντώσουν μαζικά όλους μαζί.
Θυμάμαι
…Όταν στο προσκλητήριο έλειπε κανείς, όλο το στρατόπεδο ήταν αναγκασμένο με κρύο, χιόνια, πάγους, βροχή να παραμείνει στην πλατεία ώσπου αυτός να βρεθεί. Δεν τους ενδιέφερε αν αργούσαμε να πάμε στη δουλειά. Μια φορά μείναμε εκεί με πάγο επί τρεις ώρες. Λείπανε δυο, που τελικά αποδείχτηκε ότι είχε γίνει λάθος στις μεταβολές. Εκείνο το βράδυ πέθαναν δεκαεφτά άτομα από το κρύο. Οι ναζί τρέμανε στη σκέψη ότι μπορεί κάποιος να δραπετεύσει. Ήτα βέβαια ζήτημα εγωισμού, αλλά κυρίως δεν θέλανε να μαθευτεί τι γίνεται μέσα στα στρατόπεδα όπου είχαν κλείσει κατά χιλιάδες αιχμαλώτους πολέμου γι να δουλεύουν στην πολεμική βιομηχανία. Υπήρχε η φήμη ότι παλαιότερα είχ γίνει προσκλητήριο που κράτησε τριάντα έξι ώρες μες στο χειμώνα και είχα πεθάνει χίλιοι εφτακόσιοι άνθρωποι.
Οι νεκροί των ιατρικών πειραμάτων
Τα πειράματα! Αυτοί που χρησιμοποιούνταν σε πειράματα νια την ελονοσία πέθαιναν, υποθέτω, γλυκά και ήρεμα. Σε κάποια φάση που τους έδιναν υπερβολική δόση φαρμάκου η προχωρούσαν σε αλλαγή, σκόλαγαν. Ίσως και να υπέφεραν, δεν μπορώ να το ξέρω γιατί δεν είμαι γιατρός.
Οι άλλοι όμως με την κατάψυξη και την πίεση πρέπει να υπέφεραν πολύ. Πολλά πειράματα έκαναν στις αρχές του1944. Όταν βλέπαμε να μπαίνουν στο στρατόπεδο αξιωματικοί γιατροί της αεροπορίας – κάθε τρεις-τέσσερις μέρες -σήμαινε πως είχαμε πειράματα. Μας έβγαζαν υποχρεωτικά όλους έξω στην πλατεία, κι αυτοί κυκλοφορούσαν ανάμεσα μας, επέλεγαν τα άτομα, έπαιρναν τους αριθμούς τους και μετά από λίγο τα καλούσαν από τα μεγάφωνα του στρατοπέδου να παρουσιαστούν στη Διοίκηση, και δεν τους ξαναβλέπαμε.
Μια και μοναδική φορά είδα τέτοιους νεκρούς. Συνήθως όταν τους πέρναγαν για το κρεματόριο τους σκέπαζαν. Αυτή τη φορά δεν ήταν καλά σκεπασμένοι και είδα τα πρόσωπα δυο από αυτούς. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή την εικόνα. Τα μάτια πεταγμένα προς τα έξω τα αίματα, σαν δάκρυα, στα μάτια τους, αίματα από τις μύτες και τα αυτιά τους. Φοβερή εικόνα.
«Μη βάλετε κονσέρβα στο στόμα σας»
… Θυμάμαι την τελευταία συμβουλή του Νίκου Ζαχαριάδη. Την πρώτη μέρα της απελευθέρωσης μας έδωσαν για φαγητό κονσέρβες κρέας και ψωμί. Αυτά ήταν από γερμανικές αποθήκες. Οι Αμερικανοί είχαν μαζί τους μόνο ξηρά τροφή – προκεχωρημένα τμήματα ήταν – δεν μπορούσαν να θρέψουν τόσες χιλιάδες κόσμο. Τις αποθήκες αυτές τις γνώριζαν οι κρατούμενοι που φόρτωναν και ξεφόρτωναν τις κονσέρβες. Μας έδωσαν λοιπόν κονσέρβες. Τρέχοντας ο Ζαχαριάδης ήρθε και μας είπε να μη βάλουμε κονσέρβα στο στόμα μας. Δώστε το κρέας και πάρτε το ψωμί, μας είπε. Και θα περάσουν πολλές μέρες μόνο με ψωμί και νερό. Την άλλη μέρα πήγαινες στις τουαλέτες και νόμιζες ότι βρίσκεσαι σε σφαγείο.
Εκείνες τις μέρες πέθαναν περισσότεροι από δυο χιλιάδες άτομα.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
ΣΤΟ ΝΤΑΧΑΟΥ μαζί με το σ. Ζαχαριάδη
ΕΝΑ ΧΡΟΝΟ ΑΠΟ ΤΟ ΓΥΡΙΣΜΟ ΤΟΥ
Σαν σήμερα, εδώ κι ένα χρόνο ύστερα από την κατάρρευση της χιτλερικής Γερμανίας ξαναγύριζε από το στρατόπεδο του Νταχάου στην Αθήνα ελεύθερος ο αρχηγός του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας ο Νίκος Ζαχαριάδης. Η φασιστική δικτατορία των Γκλύξμπουργκ-Μεταξά των κράτησε και τον βασάνισε για 4 ½ χρόνια στα μπουντρούμια της και κατόπι το παρέδωσε προδοτικά και επαίσχυντα στους χιτλερικούς μόλις μπήκαν στην Αθήνα. Αυτοί τον έστειλαν αρχικά στη Βιέννη και κατόπι στο Νταχάου. Μα ο εργαζόμενος λαός που ακολούθησε στην απουσία του πιστά τα φλογερά και πατριωτικά κηρύγματα του αγαπημένου του αρχηγού ευτύχησε να τον ξαναδεί ελεύθερο και επί κεφαλής του Κόμματός του -του Κ.Κ.Ε. Ο σ. Ζαχαριάδης γύρισε σε μιαν ώρα που το Κόμμα μας ύστερα από τον τιτάνιο αγώνα της Εθνικής Αντίστασης κι τη σκληρή μάχη του Δεκέμβρη ανακτούσε τις δυνάμεις του μέσα στις δύσκολες συνθήκες της πάλης για τη Δημοκρατία.
Ανεκτίμητη μένει η νέα συνεισφορά του σ. Ζαχαριάδη στο λαϊκό αγώνα και το νέο ατσάλωμα του ΚΚΕ που στο τελευταίο 7ο συνέδριό του ανανέωσε την εκλογή του σα γενικού γραμματέα του Κόμματος. Ο λαός μας έχει συνυφάνει το όνομα του σ. Ζαχαριάδη με τον υπέροχο αγώνα του για τη νίκη των δυνάμεων της Λαϊκής Δημοκρατίας.
Δημοσιεύουμε με την ευκαιρία αναμνηστικό σημείωμα που έγραφε χθες ο σ. Δημ. Γαλάνης, συγκρατούμενος του σ. Ζαχαριάδη στο Νταχάου.
Το Νοέμβρη του 1943 έμπαινα στο Νταχάου.
Ήτανε νύχτα και καθώς απλωνόταν απάνω απ’ το στρατόπεδό μου απέραντη σιωπή, η φαντασία μου οργίαζε γύρω απ’ τα ανομολόγητα μυστήρια που διάβαζα ή άκουγα να γίνονται μέσα στα σκοτεινά εργαστήρια του θανάτου – τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της χιτλερικής Γερμανίας.
Χωρίς να το θέλω και παρ όλο που με είχαν ατσαλώσει προηγούμενες δοκιμασίες, ένας αόριστος φόβος με κατείχε.
Στιβαγμένος μαζί με άλλους πολλούς σ’ ένα στενό διάδρομο πέρασα όλη τη νύχτα. Έπρεπε το πρωί να μας γράψουν να περάσουμε την ιερή εξέταση της απολύμανσης και ύστερα να πάμε στη μόνιμη κατοικία μας.
Το πρωί καθώς άνοιξε η πόρτα μπήκε μέσα ένα κρατούμενος όπως μας έδειχνε το ντύσιμό του. Φορούσε τη στολή του καταδίκου -το τρελλό όπως το λέγαμε κατοπινά. Μας μίλησε ελληνικά. Έλληνας! Όλοι πέσαμε επάνω του κι αρχίσαμε να τον πολυβολούμε με τις ερωτήσεις μας.
«Ησυχάστε παιδιά, μας λέει σε λίγο όλα. Θα τα μάθετε όλα θα το δείτε. Υπομονή μονάχα χρειάζεται και κουράγιο».
Τα λόγια του μας έκαναν εξαιρετική εντύπωση κι έσπευσα να τον ρωτήσω από που είναι και πως τον λένε.
«Ζαχαριάδης» μου απαντάει.
Μου κόπηκε η λαλιά. Λες κι άγγιξα τα ηλεκτροφόρα σύρματα που ζώναν το στρατόπεδο.
Κοιτάω γύρω μου και βλέπω το Χριστόφορο – παληό σακάτη του αγώνα. Του το λέω κρυφά. Τον βλέπω τότε να προχωρεί, λέει το όνομά του στο Νίκο κι έπειτα:
— Αίγινα, Ιτζεδίν, Γιεντί Κουλέ, Μαργαρίτη.
Ο καημένος ο Χριστόφορος – μακαρίτης πια – θεώρησε υποχρέωση στην αναφορά του ν’ αραδιάσει και τους τίτλους του…
Έτσι γνώρισα το σ. Νίκο. Κι έναν σε λίγο παίρνοντας το νούμερό μου – 57.763, κύτταξα στο στήθος του Νίκου κι είδα το νούμερό του – 28.177, σκεφτόμουνα πόσο ήρωας πρέπει νάναι, πόσο ατσαλένιος για να μπορεί να ζει τόσο καιρό μέσα στο απαίσιο και θλιβερό Νταχάου!
— «Μόνο υπομονή χρειάζεται και παιδιά και κουράγιο»…»
Μέσα στη ζωή του Νταχάου, ζωή τυραγνισμένη με την πείνα τη γύμνια το πόνο τις εκτελέσεις με τους ζωντανούς σκελετούς που σέρνονται στους δρόμους, με τα κρεματόρια που καίνε νύχτα μέρα ο σ. Νίκος είναι όλο θάρρος και καρδιά.
Έρχεται μας εμψυχώνει μας λέει για τις επιχειρήσεις, μας διαβάζει, μακραίνει τη προοπτική για τη λήξη του πολέμου που οι δυστυχίες μας μάς έκαναν να τον συντομεύουμε. Εμείς θλιμμένοι βάζαμε κάτω όλες τις επιτελικές μας γνώσεις και προσπαθούσαμε να τον πείσουμε και γελάει, γελάει μαζί μας… Μα όταν ζητάμε να μας πει τι γίνεται στην Ελλάδα τότε αναστενάζει, στεναχωριέται πούναι μακρυά κι αφήνει να του [φτύνει] κάπου κάπου.
—«Καίγεται το πελεκούδι στην Ελλάδα παιδιά…»
Την ίδια μέρα μπήκα στο Νταχάου, ο σ. Νίκος ήρθε να μας βρη, διψούσε για νέα απ’ την Ελλάδα.
Τα νέα μου δεν ήταν και τόσο καινούργια. Είχε μεσολαβήσει ένας μήνας που βρισκόμουνα σε στρατόπεδα Ιταλικά.
Του μίλησα για το ΕΑΜ για τον ΕΛΑΣ ό,τι ήξερα.
—Και για πού τραβάμε εμείς τώρα, ρωτάει ανυπόμονα.
—Για τη Λαϊκή Δημοκρατία! Του απαντάω.
—Αυτό είναι – φωνάζει γιομάτος χαρά.
Κατάλαβε ότι στα κάτω στην Ελλάδα το κίνημά μας τραβούσε το δρόμο το σωστό. Το δρόμο που αυτός είχε χαράξει.
ΔΗΜ. ΓΑΛΑΝΗΣ
Ριζοσπάστης, Τετάρτη 29 Μάη 1946, σελ. 1-2
http://anasintaxi.blogspot.gr/2011/01/blog-post_9379.html
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Από τη δράση των χαφιέδων στο Νταχάου
Δημοσιεύτηκε στο Ριζοσπάστη, Τρίτη 4 Ιούνη 1946, σελ. 2
Από τη δράση των χαφιέδων
Λίγα «κατορθώματα» του Χατζηαναστασίου στο Νταχάου
Πήραμε και δημοσιεύουμε το παρακάτω γράμμα:
Αγαπητέ «Ριζοσπάστη»,
Προχθές διάβασα σε κάποια φυλλάδα ένα δημοσίευμα του χαφιέ και τεταρτοαυγουστιανού Τάσου Χατζηαναστασίου σχετικά με αυτά που γραφτήκαν από τις στήλες σου – (Πώς ο χαφιές Χατζηαναστασίου χτυπάει το Κόμμα) . Όσο κι αν προσπαθεί να δικαιολογηθεί ο χαφιές κανένας μας από τους Έλληνες του Νταχάου, έκτος βέβαια από μερικούς που μοιάζουν σαν κι αυτόν και ήταν συνεργάτες του μαυραγορίτες και απατεώνες, δεν μπορεί να μη θυμηθεί τι έκανε ο Χατζηαναστασίου στο Νταχάου. Επειδή ήμουνα κι εγώ στο Νταχάου, κι έτυχε να τον γνωρίσω πολύ καλά, θεωρώ υποχρέωσή μου να δώσω στη δημοσιότητα αυτά τα λίγα στοιχεία. Ο Χατζηαναστασίου, πράκτορας των Εγγλέζων, όπως ο ίδιος ομολογούσε, πιάστηκε από τους Γερμανούς και στάλθηκε στο Νταχάου. Προσωπικά δεν τον γνώριζα πριν, είχα ακούσει όμως πολλά γι αυτόν. Ήταν χαφιές στην ομάδα δίωξης των κομμουνιστών του Παξινού (σ.τ.Σ. Ο Σπύρος Παξινός ήταν ανώτατος αξιωματικός της Ασφάλειας) όπως μου είπαν συγκρατούμενοί μου στη Γενική Ασφάλεια.
Κι αυτό για εμάς τους κομμουνιστές στο Νταχάου που ξέραμε ποιος είναι ο Χατζηαναστασίου ήταν ένας σοβαρός λόγος που μας έκανε να είμαστε πολύ προσεκτικοί απέναντί του και παράλληλα προσπαθούσαμε να βλέπουμε τι πάει να κάνει. Γιατί ήμασταν βέβαιοι πως ο Χατζηαναστασίου δε θα παρατούσε τη παλιά του τέχνη. Έτσι κι αρχίζει.
Παλιός μάστορας στο χαφιέδικό του επάγγελμα που διδάχτηκε από το Μανιαδάκη σε μας που τον γνωρίζαμε και πιο πολύ στο σ. Ζαχαριάδη, δε μας τα χε πει, απεναντίας μαρτύρησε όλα όσα είχε κάνει στην εποχή της 4ης Αυγούστου. Γι αυτά μάλιστα ζήτησε και συγγνώμη από μας. «Παρασύρθηκα»-μας έλεγε-«χωρίς να το θέλω. Ήμουνα τυφλωμένος από προσωπική φιλοδοξία, δε μπορούσα να σκεφτώ σωστά» κλπ. Αυτά περίπου έλεγε τότε. Αυτά όλα που έλεγε ο Χατζηαναστασίου δεν τα πίστευα, να ήταν ένας του τρόπος για να μπορέσει να μας κοιμίσει. Μ’ αυτό το τρόπο προσπαθούσε νάρχεται σε επαφή μαζί μας, για να μπορεί να μαθαίνει τι κάναμε κι έτσι να μπορεί να μας δίνει χτυπήματα. Αυτό βέβαια δεν το πέτυχε γιατί τον ξέραμε ποιος ήταν. Γνωρίστηκε με άλλους Έλληνες αντιδραστικούς κι άρχισε να κάνει πόλεμο εναντίον μας. Σε μια σύσκεψη που κάλεσε, έλεγε ότι οι κομμουνιστές είχαν επισημάνει τις αποθήκες των Γερμανών και όταν θα πλησίαζαν οι σύμμαχοι εμείς θα περνάμε τα όπλα και θα σκοτώναμε τους Ες Ες μαζί μ’ αυτόν, δηλ. τον Χατζηαναστασίου.
Μέσα στο Νταχάου εξυμνούσε έναν Πέτρο Μακρή που εργαζόταν στα ιδιαίτερα γραφεία του διοικητή του στρατοπέδου. Ύποπτος άνθρωπος και τώρα αυτός ο ίδιος τον αποκαλεί προδότη.
Ο Χατζηαναστασίου μέσα στο Νταχάου έκανε τον προαγωγό σε Ελληνόπαιδα και ειδικότερα στον Πέτρο Μακρή. Μέσα στο Νταχάου έκανε μαύρη αγορά εις βάρος των συμπατριωτών του. Τώρα ο Χατζηαναστασίου λέει πως ήταν ένας μεγάλος πατριώτης και γι’ αυτό πιάστηκε από τους Γερμανούς. Ξέρει καλά πως από τους Γερμανούς είχε κουβαληθεί στο Νταχάου και ο Γιοκαρίνης καθως κι ο Πέτρος Μακρής που δεν ήταν καθόλου πατριώτες. Ο ίδιος ομολογούσε μέσα στο Νταχάου για τη περασμένη του ζωή. Αυτός ο ίδιος έλεγε πως ήταν προσωπικός φίλος του Μανιαδάκη, πήγαιναν μαζί στα καμπαρέ και γλεντούσαν με γυναίκες. Καυχιόταν επίσης ότι λόγω της φιλίας του με τον Μανιαδάκη και της θέσης που κρατούσε στη Γενική Ασφάλεια, ήταν παντοδύναμος κι έκανε ότι ήθελε. Αυτός ο ίδιος έλεγε πως αν ήταν καμιά όμορφη γυναίκα που είχε κρατούμενη την άφηνε να μιλήσει με τον δικό της γιατί έτσι κατόρθωνε να εκμεταλλεύεται αυτή την ευκολία που έκανε. Αυτός ο ίδιος έλεγε πως όταν γυρίσει πίσω θα του δώσουν οι Εγγλέζοι πολλές λύρες γιατί δούλεψε πολύ γι αυτούς.
Ο Χατζηαναστασίου ήταν εκείνος που ενέργησε και κατόρθωσε να κλείσουν οι Γερμανοί στην απομόνωση τον σ. Ζαχαριάδη. Αυτός ήταν με λίγα λόγια ο Χατζηαναστασίου κι αυτά ήταν τα λαμπρά πατριωτικά του κατορθώματα στο Νταχάου.
Αυτά που λέει ότι είχε σχέσεις στο Νταχάου καθώς και εδώ με το σ. Ζαχαριάδη, είναι ασύστολα ψεύδη για να μπορεί να ψαρεύει κανέναν αφελή.
Αν ο Χατζηαναστασίου νομίζει ότι αυτά δεν είναι αρκετά είμαι έτοιμος να φέρω και άλλα ακόμη στοιχεία.
Αθήνα, 3.6.46
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΠΑΝΙΚΟΣ
Δημοσιεύτηκε στο Ριζοσπάστη, Τρίτη 4 Ιούνη 1946, σελ. 2
Σ.τ.Σ. Ο Βαγγέλης Παπανίκος (1919-2003) υπήρξε συγκρατούμενος του Νίκου Ζαχαριάδη στο Νταχάου. Πέρασε συνολικά 27 χρόνια σε φυλακές και εξορίες (Κέρκυρα, Αβέρωφ, Σίφνος, Καπλάνειο, Σουλμώνα (Ιταλία), Νταχάου (όπου γίνεται ο αριθμός 56410) , Άι Στράτης, Μακρονήσι, κ.α.). Το 1999 εκδόθηκε το βιβλίο του «Ο Νίκος Ζαχαριάδης στο Νταχάου – Μαρτυρία μιας εποχής» από τις εκδόσεις Φιλίστωρ, αποσπάσματα του οποίου δημοσιεύτηκαν στην “Α” αρ. φυλ. 74 και 75 Νοέμβρη-Δεκέμβρη 1999.
http://anasintaxi.blogspot.gr/2011/01/blog-post.html
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
,http://news247.gr/…/ntokoymento-o-adhmosieytos-fakelos…
Αδημοσίευτα ντοκουμέντα από το Νταχάου, 70 χρόνια μετά την είσοδο των Αμερικανών στο στρατόπεδο συγκέντρωσης (Pics)
Χρήστος Δεμέτης
Απριλίου 25 2015
Η Εφημερίδα των Συντακτών φέρνει στη δημοσιότητα άγνωστα ντοκουμέντα από την κράτηση του Νίκου Ζαχαριάδη στο Νταχάου την ώρα που συμπληρώνονται 70 χρόνια από την είσοδο των αμερικανικών δυνάμεων στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στις 29 Απριλίου του 1945.
Τα νέα στοιχεία δημοσιεύονται για πρώτη φορά στα χρονικά και είναι τα μοναδικά που διασώζονται στο «Διεθνές Ερευνητικό Κέντρο (ITS) στο Bad-Arolsen, όπου και φυλάσσονται τα αρχεία των κρατουμένων στο Νταχάου.
Περαιτέρω στοιχεία, όπως εκθέσεις των ναζί για τις καθημερινές τους δραστηριότητες, αναφορές ανακρίσεων και δικαιολογητικά για την ένταξη τους στο καθεστώς «προστατευτικής κράτησης», δεν περιλαμβάνονται στον φάκελο που υπάρχει στο κέντρο και παραμένει άγνωστο το εάν διατηρήθηκαν και πού βρίσκονται σήμερα.
Η παράδοση στους Γερμανούς
Με την εισβολή των Γερμανικών στρατευμάτων και την εκ μέρους τους ανάληψη της διοίκησης των φυλακών, ο Ζαχαριάδης και εκατοντάδες πολιτικοί κρατούμενοι παραδόθηκαν στη Γκεστάπο στις 27 Απριλίου του 1941. Ο Ζαχαριάδης μεταφέρθηκε αρχικά στο Τατόι και από εκεί αεροπορικώς στη Θεσσαλονίκη, στο Βελιγράδι και τέλος στη Βιέννη στις φυλακές «Λέζελ».
Έξι μήνες αργότερα, στις 30 Νοεμβρίου του 1941 μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, όπου έμεινε κρατούμενος μέχρι τη λήξη του πολέμου, τον Μάιο του 1945. Μετά από ιατρικές φροντίδες γύρισε στην Ελλάδα στις 29 Μάη του 1945.
Η δράση του Ζαχαριάδη στο στρατόπεδο ήταν να έχει σχέσεις με τη κρυφή διοίκηση των κρατουμένων, καθώς και να δίνει συμβουλές σε άλλους κρατούμενους.
Ο Ζαχαριάδης κατηγορήθηκε από τους πολιτικούς του αντιπάλους και για συνεργάτης των Γερμανών στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, και μάλιστα ως αποδεικτικό στοιχείο υπήρχε πλαστογραφημένο γράμμα του συγκρατούμενού του Κοσμά Τζίφου. Ο συγκρατούμενος Παναγιώτης Καραπιπέρης αναφέρει ότι σώθηκε χάρη σε συμβουλή του Ζαχαριάδη.
Επιστροφή στην Ελλάδα
Την Πρωτομαγιά του 1945 με έκτακτο παράρτημα ο Ριζοσπάστης πληροφορούσε τους αναγνώστες του ότι ο Ν. Ζαχαριάδης ήταν ζωντανός και επέστρεφε από το Νταχάου. Με την επιστροφή του ανέλαβε και πάλι την θέση του Γενικού Γραμματέα και την ηγεσία του ΚΚΕ από τον Γιώργο Σιάντο. Σύμφωνα με την απόφαση της 11ής Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ τον Απρίλιο του 1945, τη 13η μέρα που ανέλαβε ο Ζαχαριάδης την ηγεσία, στις 12 Ιουνίου, ο Ριζοσπάστης ανακοίνωσε την καταδίκη και απομόνωση του Άρη Βελουχιώτη σημειώνοντας σχετικά:
«Ο σ. Ζαχαριάδης μας ανακοίνωσε ότι η Κ.Ε. του ΚΚΕ αφού συζήτησε πάνω σε εκθέσεις που ήλθαν από διάφορες κομματικές οργανώσεις, αποφάσισε να καταγγείλει ανοιχτά την ύποπτη και τυχοδιωκτική δράση του Άρη Βελουχιώτη, ή Θανάση Κλάρα, ή Μιζέρια.
Παράλληλα με την αποκήρυξη του Βελουχιώτη, έκανε δήλωση στις 31 Μαΐου ότι η συμφωνία της Βάρκιζας έπρεπε να εκτελεστεί κατά γράμμα καθώς μια βδομάδα αργότερα δήλωσε είμαι έτοιμος, για τη Δημοκρατία, να πολεμήσω σαν απλός στρατιώτης κάτω από τις διαταγές του στρατηγού Πλαστήρα.
Ακόμα δήλωσε ότι σε περίπτωση που η δημοκρατική πλειοψηφία αποφάσιζε την ένοπλη κατάληψη της Βόρειας Ηπείρου το κόμμα παρά τις διαφωνίες του θα υποτάσσονταν ενώ παράλληλα διατύπωσε τη θεωρία των δύο πόλων η οποία εξομοίωνε τη Βρετανία με τη Σοβιετική Ένωση.
Στις 12 Ιουνίου στη 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ αποφασίστηκε η δημοσιοποίηση της κομματικής διαγραφής του Βελουχιώτη.
Όταν ο Ζαχαριάδης χάθηκε για 30 μέρες
Γράφει ο Σπύρος Χατζάρας στο βιβλίο του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΜΕΛΙΓΑΛΑΣ:
«Ο Νίκος Ζαχαριάδης στις 15 Αυγούστου 1946, υπέβαλε στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ στο οποίο αναφερόταν στην ζωή του στο Νταχάου και περιέγραφε την απελευθέρωση του ως εξής.
«Όταν στις 29 του Απρίλη ήρθαν οι Αμερικάνοι στο Νταχάου, εγώ έφυγα και πήγα στο Μόναχο, στους εκεί δικούς μας αιχμάλωτους πολέμου (εαμίτες και ελασίτες). Μετά 2 μέρες ήρθαν οι Αμερικάνοι και με πήραν και με κράτησαν, ως τη μέρα που μ’ έστειλαν αεροπορικώς στο Παρίσι, σ’ ένα είδος περιορισμού. Στο Παρίσι παρουσιάστηκα στην Ελλην. Πρεσβεία, αυτή ενήργησε στην αγγλική Πρεσβεία, και έτσι έφτασα στις 29.5.45 στην Αθήνα με το όνομά μου σαν αξιωματικός του ελληνικού στρατού. Αυτό έγινε για να ευκολυνθεί το ταξίδι».
Από την απελευθέρωση του Νταχάου μέχρι την άφιξη του στην Αθήνα πέρασαν 30 ημέρες. Σκοτεινές. Το στρατόπεδο παραδόθηκε μεν στις 29 Απριλίου 1945 αλλά οι κρατούμενοι δεν απελευθερώθηκαν αμέσως, γιατί υπήρχε φόβος διασποράς του τύφου, που είχε ξεσπάσει στο στρατόπεδο, και έπρεπε να μοιραστούν στους «κηδεμόνες» τους.
Ο Ζαχαριάδης όμως δεν ήταν στο στρατόπεδο αλλά στο Μόναχο. Οι Γερμανοί τον είχαν πάρει μαζί άλλους Γερμανούς κομμουνιστές και τον είχαν στο Μόναχο μαζί με Έλληνες αιχμάλωτους που έμεναν σ’ ένα μεγάλο παλιό σχολειό, και καθάριζαν τα ερείπια απ’ τους βομβαρδισμούς .
Ο συγκρατούμενος του Ζαχαριάδη Δημήτρης Σωτηριάδης (Εφημερίδα Ανασύνταξη, 15-30 Απρίλη 2003), αναφέρει:
«O Ζαχαριάδης είχε ολοφάνερα φόβους για το τι μπορούσε να συμβεί τις τελευταίες ώρες της απελευθέρωσης από το Νταχάου. Έφυγε λοιπόν και πήγε στο Μόναχο. Εμείς οι υπόλοιποι μείναμε. Μετά πληροφορηθήκαμε ότι τον αναζητούσαν. Υπέθεσαν ότι οι «δικοί του άνθρωποι» θα ήξεραν που κρύβονταν. Όμως από τους δικούς του δεν ήταν πλέον κανένας εκεί, εκτός από μένα και έναν άλλο, τον Νίκο Γιοκαρίνη .Αυτός ήταν που ήρθε και μου είπε: «Ψάχνουν τον Ζαχαριάδη. Ξέρεις που μπορεί να είναι;» Εγώ βέβαια αρνήθηκα ότι ήξερα. «Ιδέα δεν έχω που μπορεί να είναι», του απάντησα. Την ίδια στιγμή, όμως, σε κάποιον που γνώριζα και που του είχα εμπιστοσύνη του είπα: «Πήγαινε στο σχολείο, βρες τον Ζαχαριάδη, και πες του ότι τον ψάχνουν. Όταν έμαθαν ότι βρίσκεται στο Μόναχο δεν είχε πλέον κανένα λόγο να κρύβεται. Τους είπε ότι θέλει να φύγει στη Γαλλία. Πήγε στο Παρίσι κι από εκεί με άλλο όνομα ξαναγύρισε στην Ελλάδα, φυσικά όλα αυτά με τη βοήθεια του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος».
Έτσι νόμιζε ο Δημητριάδης. Με τη βοήθεια του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος».
Ο «υπουργός εξωτερικών» του ΚΚΕ που ήταν «απεσταλμένος» του Ριζοσπάστη στη διάσκεψη του Σαν Φρανσίσκο για την δημιουργία του ΟΗΕ, πληροφορήθηκε την τύχη του Ζαχαριάδη την πρώτη Μαΐου, δύο μέρες μετά τον εντοπισμό του και έστειλε το ακόλουθο επείγον τηλεγράφημα στο Κόμμα: «ΑΓΙΟΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ, 1 του Μάη, (Ιδ. επείγον τηλεγράφημα. Ωρα 1.45′ π.μ.). Στο διαβόητο χιτλερικό στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, κοντά στο Μόναχο, που το κατέλαβαν χθες τα αμερικανικά στρατεύματα, οι σύμμαχοί μας Αμερικανοί απελευθέρωσαν μεταξύ των 32.000 κρατουμένων και τον αγαπημένο μας αρχηγό σ. Νίκο Ζαχαριάδη. Εζήτησα από τις αμερικανικές αρχές λεπτομέρειες για τις συνθήκες της απελευθέρωσης του σ. Ζαχαριάδη, τις οποίες και θα σας μεταδώσω αμέσως μόλις τις λάβω».
Από την απελευθέρωση του Ζαχαριάδη από το Νταχάου μέχρι την άφιξη του στην Αθήνα, με VIP πτήση της ΡΑΦ πέρασαν επαναλαμβάνω 30 μέρες. Οι Αμερικανοί τον έπιασαν στο Μόναχο ή μάλλον παραδόθηκε στους Αμερικανούς την 1η Μαΐου.
Οι λόγοι της σύλληψης του ασφαλώς υπάρχουν και αναφέρονται στα αμερικανικά αρχεία αλλά κανείς διδάκτωρ ιστορικός ή δημοσιογράφος δεν θέλησε ποτέ να εντοπίσει τα σχετικά έγγραφα. Ορισμένοι χωρίς να στηρίζονται πουθενά και κυρίως χωρίς να το λέει ο Ζαχαριάδης λένε ότι τον κράτησαν σε καραντίνα λόγω του Τύφου.
(Γιώργος Μαργαρίτης , Ε-Ιστορικά τεύχος 235, 6/5/2004) «Η επιστροφή αυτή δεν έγινε γρήγορα, καθώς ο πρώην κρατούμενος χρειάστηκε ιατρικές φροντίδες για την αποκατάσταση της κλονισμένης από της στερήσεις φυσικής του κατάστασης».
Ο ίδιος ο Ζαχαριάδης δεν λέει πουθενά για ιατρικές φροντίδες και γράφει απλά ότι τον «κράτησαν σ’ ένα είδος περιορισμού», ως τη μέρα τον έστειλαν αεροπορικώς στο Παρίσι. Που τον κρατούσαν και γιατί , δεν μάθαμε ποτέ.
Ξέρουμε όμως ότι οι Γερμανοί στις 20 Μαΐου 1941 τον έστειλαν στην Βιέννη , με VIP πτήση, (Τατόι –Θεσσαλονίκη-Βελιγράδι- Βιέννη), όπου ανακρίθηκε από τη Γκεστάπο και έμεινε κρατούμενος στις φυλακές «Λέζελ», ως τις 30 Νοεμβρίου 1941 οπότε μεταφέρθηκε στο Νταχάου. Μια δική του εκδοχή για την κατάθεση του στην Γκεστάπο με ημερομηνία «18 Ιούνη 1941» δημοσίευσε (31.5.45) ο Ζαχαριάδης στον «Ριζοσπάστη», και η οποία δεν υποστηρίζεται από κανένα άλλο στοιχείο.
Ο ίδιος ο Ζαχαριάδης στο κείμενο του 1946 ανέφερε: «Εκεί με ανάκριναν. Αρνήθηκα να δώσω οποιοδήποτε οργανωτικοτεχνικό στοιχείο για το Κ.Κ.Ε. και κατέληξα στη δήλωσή μου ενάντια στο χιτλερισμό, την κατοχή στην Ελλάδα κλπ. που είναι δημοσιευμένη στο «Ρ».
Οι Γερμανοί τον ανέκριναν, περίπου 28 μέρες. (Τα γερμανικά αρχεία δεν τα έχει ψάξει κανείς) .
Η συμφωνία των Συμμάχων ήταν ότι οι Δυτικοί έπρεπε να μεταφέρουν στις χώρες τους, τους ομήρους που υπάγονταν στη δικιά τους σφαίρα επιρροής. Ο συγκρατούμενος του Ζαχαριάδη Βαγγέλης Παπανίκος, (1999 «Ο Νίκος Ζαχαριάδης στο Νταχάου» λέει :
«Στο Μόναχο μείναμε αρκετό καιρό. Από τις πρώτες μέρες ο Ζαχαριάδης ήρθε σ’ επαφή με τη ρώσικη στρατιωτική επιτροπή, που είχε έρθει από τη Μόσχα να μεριμνήσει για την επιστροφή των Ρώσων αιχμαλώτων και την τακτοποίηση των ομήρων που ήταν στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Εμείς κανονικά έπρεπε να πάμε στην πατρίδα μας μέσω Ιταλίας. Τη συμφωνία των Συμμάχων δεν τη γνωρίζαμε. Δεν ξέραμε ότι οι Δυτικοί έπρεπε να μεταφέρουν στις χώρες τους, τους ομήρους που υπάγονταν στη δικιά τους σφαίρα επιρροής. Είχαμε μάθει, μέσες-άκρες, για τα γεγονότα που είχαν διαδραματιστεί στην πατρίδα μας, αλλά ότι υπαγόμαστε στη σφαίρα επιρροής των Εγγλέζων, δεν το ξέραμε θετικά. Αν το είχε μάθει ο Ζαχαριάδης ερχόμενος σ’ επαφή με την επίσημη ρώσικη επιτροπή, δεν το γνωρίζω. Ο δρόμος της επιστροφής που διαλέξαμε ήταν δύσκολος και μακρύς. Αργήσαμε πολύ να φτάσουμε στα μέρη μας. Με εντολή του Ζαχαριάδη πήγαμε όλοι μας σ’ ένα ρώσικο στρατόπεδο».
Ο Ζαχαριάδης λοιπόν πριν επικοινωνήσει με τους Αμερικανούς ήρθε σε επαφή με τους σοβιετικούς. Οι Αμερικανοί τον έδωσαν στους Άγγλους που τον έφεραν στην Ελλάδα.
Ο «Ριζοσπάστης» έγραψε:
«Ο σ. Ζαχαριάδης ήρθε με αεροπλάνο σήμερα το πρωί μέσον Νεαπόλεως. Από το Παρίσι έφυγε χθες αεροπορικώς. Το απόγευμα ο σ. Ζαχαριάδης ήρθε στα γραφεία του «Ριζοσπάστη». Φορούσε τη στρατιωτική στολή των αιχμαλώτων και είναι γερός».
Ούτε λέξη για τη ΡΑF που τον έφερε και φορούσε «τη στρατιωτική στολή των ..αιχμαλώτων».
Και οι Εγγλέζοι όπως και η Γκεστάπο στη Βιέννη τον ανέκριναν, και έκαναν μια συμφωνία μαζί του.
Όμως ποτέ κανείς δεν θέλησε να ψάξει στα Αγγλικά και τα Αμερικανικά αρχεία».
(Φωτογραφίες: Εφημερίδα των Συντακτών)
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Ιassonas Chandrinos (φ/μπ)
το «προστατευτικής κράτησης» ήταν η πιο κοινή κατηγορία ομήρου στα γερμανικά στρατόπεδα. Όλοι οι συλληφθέντες για πολιτικούς λόγους ή ως αντιστασιακοί στις κατεχόμενες χώρες -δηλαδή μερικά εκατομμύρια- λέγονταν Schutzhäftlinge.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Από το φ/μπ
Βλάσης Αγτζίδης Πάντως είναι παράξενο το πώς ένας γενικός γραμματέας Κ.Κ. σε στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ναζί γίνεται κάπο. Το τι είναι κάπο περιγράφεται σε πολλές αναφορές για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η πιο ήπια περιγραφή είναι :»αρχηγοί των ομάδων εργασίας τους…Δείτε περισσότερα
Kostas Kalokyris Δεν σας κανει εντυπωση οτι » εζησε» τοσο μεγαλο χρονο;;Εμενα μου κανει…
Panos Zervas Περίεργο τότε, Βλάση, είναι πως και ο Τέλμαν εκτελέστηκε «μόλις» στις 18 Αυγούστου 1944, μετά από πολλά χρόνια κράτησης.
Panos Zervas Δεν έχω καμιά διάθεση να «υπερασπιστώ» τον Ζαχαριάδη, αλλά δεν είναι δυνατόν να γίνεται πιστευτή / αποδεκτή κάθε ΑΝΑΠΟΔΕΙΚΤΗ καταγγελία / υποψία εις βάρος του.
Βλάσης Αγτζίδης Panos Zervas Έχεις δίκιο… Το ζήτημα δεν οδηγεί σε κανένα συμπερασμα. Απλώς είναι παράξενο. Σίγουρα υπάρχουν και εξαιρέσεις για τους κάπο. Μια τέτοια περιπτωση συναντάμαι στο Άουσβιτς κατά την εξέγερση: «Ο συνταγματάρχης του ρωσικού στρατού, Ιάκωβος Καμίνσκι, αιχμάλωτος πολέμου, είχε ορισθεί από τους SS ως Κάπο [επικεφαλής της ομάδας των Ζόντερκομαντο και στα τέσσερα Κρεματόρια]. Έχαιρε της εμπιστοσύνης όχι μόνο των Ζόντερκομαντο αλλά και των SS, ώστε να έχει τη δυνατότητα να επισκέπτεται τα άλλα υποστρατόπεδα που υπάγονταν στη δικαιοδοσία του Άουσβιτς. Σκοπός των επισκέψεών του ήταν η επικοινωνία με άλλα μέλη της Αντίστασης και η προμήθεια όπλων και εκρηκτικών υλών…»
http://www.militaire.gr/%CE%B5%CE%B2%CF%81%CE%B1%CE%B9…/
Η εξέγερση των Ελλήνων Εβραίων «Ζόντερκομαντο» στο Άουσβιτς στις…
MILITAIRE.GR|ΑΠΟ MILITAIRE.GR
Iassonas Chandrinos από πού προκύπτει ότι ο Ζαχαριάδης ήταν Κάπο?
Βλάσης Αγτζίδης Στη βιογραφία του (02/10/2011) αναφερόταν: «Στο Νταχάου ο Ζαχαριάδης δεν ήταν απλός κρατούμενος, αλλά διορίστηκε από την διοίκηση του στρατοπέδου «κάπο» δηλαδή «υπεύθυνος θαλάμου». [Σημειωτέον: A kapo was a prisoner who worked inside German Nazi concentration camps during World War II in any of certain lower administrative positions. The official Nazi word was Funktionshäftling, or «prisoner functionary«, but the Nazis commonly referred to them as kapos.]…. Σήμερα, το συγκεκριμένο σημείο στην βιογραφία έχει αλλάξει και είναι έτσι: «Ο Ζαχαριάδης κατηγορήθηκε από τους πολιτικούς του αντιπάλους και για συνεργάτης των Γερμανών (κάπο) στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, και μάλιστα ως αποδεικτικό στοιχείο υπήρχε πλαστογραφημένο γράμμα του συγκρατούμενού του Κοσμά Τζίφου….»
Iassonas Chandrinos Βλάσης Αγτζίδης Είναι πραγματολογικά ριψοκίνδυνο να κατατάξει κανείς τον Ζαχαριάδη σε αυτή την κατηγορία. Οι Κάπο ήταν ως επί το πλείστον αυτό που θα λέγαμε σήμερα επιστάτες εργασίας, η λειτουργία τους αφορούσε κανονική άσκηση εξουσίας πάνω σε ομάδες κρατουμένων, συμπεριλαμβανομένων κανονικών διαταγών, άσκησης βίας, μέχρι και βασανιστήρια. Η χρήση της ιδιότητας «Κάπο» στις μεταπολεμικές πηγές και μαρτυρίες αποδίδεται με μελανά χρώματα ως κατηγορία, ακριβώς λόγω αυτής της βιαιότητας των Κάπο που σε μερικά στρατόπεδα ήταν παροιμιώδης. Δεν έχουμε τέτοιο στοιχείο για τον Ζαχαριάδη, κατά πάσα πιθανότητα έμενε τον περισσότερο καιρό κοντά στη διοίκηση και δρούσε σαν άτυπος διερμηνέας των Ελλήνων, κυρίως όποτε έρχονταν αποστολές.
Βλάσης Αγτζίδης Iassonas Chandrinos Είναι γεγονός ότι η αξιολόγηση του Ζαχαριάδη επηρεάζεται από τις εσωτερικές συγκρούσεις και τοποθετήσεις στην Αριστερά… Οπότε είναι κατανοητός και ο υποκειμενισμός, είτε της αντισταλινικής πλευράς που τον ήθελε «κάπο» με την κυριολεκτική έννοια του όρου, είτε της σταλινικής που τον αντιμετώπιζε (και συνεχίζει) με αγιολογικό τρόπο….
Βλάσης Αγτζίδης Ανεξάρτητα όμως από αυτές τις δύο ακραίες εκδοχές, εντοπίζεται το παράδοξο γεγονός της αν όχι ευνοϊκής σίγουρα καλής αντιμετώπισης του Ζαχαριάδη από τις στρατοπεδικές αρχές -έστω και αν είχαν ανάγκη από τις μεταφραστικές του υπηρεσίες… Και είναι παράξενο γιατί την ίδια στιγμή και από το φθινόπωρο του 1941 υπήρχε η σαφής εντολής περί αντιποίνων για 50 εκτελεσμένους Έλληνες («κατά προτίμηση κομμουνιστές») για κάθε Γερμανό στρατιώτη νεκρό από την Αντίσταση… Επίσης για να συνεχίσουμε τον προβληματισμό, μου φαίνεται παράδοξη η επίσης ευνοϊκή μεταχείρισή του από τους Άγγλους το ’45 και η μεταφορά του στην Ελλάδα με στρατιωτικό αεροπλάνο, τη στιγμή που από το ’43 είχαν αποφασίσει να εξοντώσουν την εαμική αντίσταση και ήδη τον Δεκέμβρη του ’44 έθεσαν σε εφαρμογή τα σχέδιά τους…
Iassonas Chandrinos Βλάσης Αγτζίδης ναι, η επιβίωσή του στο Νταχάου παραμένει ένα αίνιγμα. Σχετικά με τους Άγγλους -αν και δεν πιστεύω σε θεωρίες συνωμοσίας- μόνο πολιτικό και προπαγανδιστικό κέρδος θα είχαν από το να δείξουν ότι μερίμνησαν για την γρήγορη και ασφαλή μετάβαση του Ζαχαριάδη στην πατρίδα του.
*
Tassos Pagonis Οι πιθανότητες ήταν υπέρ του στο να επιζήσει: σύμφωνα με την wikipedia ένα 30-40% max από τους κρατούμενους στο Νταχάου πέθαναν. Εδώ πάντως με φωτογραφικά ντοκουμέντα δείχνει ότι ήταν σε καθεστως προστατευτικής κράτησης ,http://news247.gr/…/ntokoymento-o-adhmosieytos-fakelos…
Iassonas Chandrinos το «προστατευτικής κράτησης» ήταν η πιο κοινή κατηγορία ομήρου στα γερμανικά στρατόπεδα. Όλοι οι συλληφθέντες για πολιτικούς λόγους ή ως αντιστασιακοί στις κατεχόμενες χώρες -δηλαδή μερικά εκατομμύρια- λέγονταν Schutzhäftlinge.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Οι Ισραηλινοί όταν θέλουν να χαρακτηρίσουν κάποιον Εβραίο ως προδότη έχουν μια έκφραση: «worse than kapos»
Μου αρέσει!Μου αρέσει!
Νομίζω ότι η επιβίωση του Ζαχαριάδη στο Νταχάου, και μάλιστα ως kapo (αν το τελευταίο αληθεύει), δεν είναι απλώς ένα αίνιγμα της ιστορίας.
Είναι ένα αίνιγμα που όζει.
Το ίδιο ισχύει και για τον τρόπο μεταφοράς του στην Ελλάδα, δεδομένης της καταστάσεως που επικρατούσε τότε στη χώρα.
Ξέρει κανείς πόσοι ηγέτες (ή ανώτατα ηγετικά στελέχη) των Κομμουνιστικών Κομμάτων υποδούλων στους Γερμανούς χωρών, είχαν την ίδια μ’ αυτόν ‘καλή’ τύχη;
Ρωράω για να μάθω. Δεν το ξέρω.
Μου αρέσει!Μου αρέσει!