Η Ειδική Ασφάλεια και το Μηχανοκίνητο

1) Λάμπου, Διοικητής της Ειδικής Ασφάλειας, 2) Παρθενίου, 3) Κουρεμπανάς, 4) Βλαχόπουλος, 5) Φλώρος (Πηγή φωτογραφίας: Θανάση Χατζή, Η νικηφόρα Επανάσταση που χάθηκε, Εκδόσεις Δωρικός, Αθήνα 1983)

(Από τον «Ερμή»)

Ο Ερμής έφερε ένα γύρω το βλέμμα, όπως συνήθιζε να κάνει κάθε λίγα λεπτά. Υπέθεσα ότι ήταν μια συνήθεια που είχε μείνει από  παλιά.

«Φυσικά δεν ήταν μόνο τα Τάγματα»

«Τι εννοείτε;»

«Η κυβέρνηση Ράλλη προσπάθησε να αξιοποιήσει τους κρατικούς μηχανισμούς που ήδη υπήρχαν. Πρώτα τη Χωροφυλακή, την οποία ενίσχυσε με ανακλήσεις αποστράτων και την έστρεψε κατά του ΕΑΜ. Από τον Ιούλιο του ΄43, όταν έγινε η μεγάλη διαδήλωση για τη Μακεδονία, η Χωροφυλακή πυροβολούσε το πλήθος μαζί με τους Γερμανούς. Και συγκρουόταν με τον ΕΛΑΣ και την ΟΠΛΑ των συνοικιών, σε καθημερινές εμπλοκές χωρίς κανόνες. Κάτι που απόφυγε να κάνει η Αστυνομία Πόλεων. Η Ειδική Ασφάλεια, που υπαγόταν στη Χωροφυλακή, λειτουργούσε από το 1929 ως αντικομουνιστική υπηρεσία, ενώ ήταν ο βασικός μηχανισμός πολιτικής δίωξης επί Μεταξά. Από τα μέσα του 1943 έγινε η αιχμή του δοσιλογικού δόρατος. Η διεύθυνση ανατέθηκε στον απότακτο από το 1929 ταγματάρχη της Χωροφυλακής Αλέξανδρο Λάμπου, ο οποίος επανήλθε ως υποστράτηγος, ενώ ανακλήθηκαν στην ενεργό υπηρεσία οι διαθέσιμοι έφεδροι αξιωματικοί της Χωροφυλακής. Την πολιτική διεύθυνση είχε ο Αναστάσιος Ταβουλάρης, υπουργός Εσωτερικών και Ασφαλείας. Ήταν φανατικός γερμανόφιλος και ο κορυφαίος συνεργάτης των ναζί Σιμάνα και Μπλούμε. Προσλήφθηκαν πολλοί στην Ειδική, χωρίς τηρηθούν οι κανονισμοί. Δεν αποκλείονταν ακόμα και κατάδικοι του κοινού ποινικού δικαίου. Άλλοι ως άνευ θητείας και οι λιγότερο αστοιχείωτοι απευθείας ως βαθμοφόροι. Αυτοί σχημάτισαν ομάδες κρούσης, με επικεφαλής κατώτερους αξιωματικούς, από τους οποίους έπαιρναν το όνομά τους. Ομάδα Καίσαρη, ομάδα Παρθενίου, ομάδα Παναγιωτόπουλου. Βγήκαν στους δρόμους και έκαναν συλλήψεις, βασανισμούς και εκτελέσεις κατά την απόλυτη κρίση τους»

«Φαντάζομαι…»

«Οι ομάδες αυτές είχαν αυτοτέλεια μέσα στην Ειδική, η οποία είχε ήδη λειτουργική αυτοτέλεια ως υπηρεσία. Με άλλα λόγια οι ομάδες λειτουργούσαν χωρίς φραγμούς στη χρήση των όπλων τους ή στη χρήση βίας οποιασδήποτε μορφής, εφ’ όσον είχαν εξασφαλισμένη την ασυλία τους, ό,τι κι αν έκαναν. Μπορούσαν να προβαίνουν σε συλλήψεις και προφυλακίσεις χωρίς γραπτές εντολές. Εκτελούσαν οι ίδιοι κρατουμένους στο προαύλιο της Σχολής Χωροφυλακής, χωρίς δικαστική απόφαση,  παρόλο που τυπικά απαγορευόταν να το κάνουν. Τις ομάδες αυτές ενίσχυαν συνεχώς μέλη οργανώσεων της επαρχίας που είχαν διαλυθεί από τον ΕΛΑΣ και ερχόντουσαν στην Αθήνα. Και Αθηναίοι του προδοτικού ΕΔΕΣ, της Χ, της Ένωσης Βασιλοφρόνων και άλλων παρόμοιων οργανώσεων. Αλλά και πολλά λούμπεν στοιχεία που μυρίστηκαν την ευκαιρία και έσπευσαν. Μ’ αυτό τον τρόπο η Ειδική Ασφάλεια άρχισε να έχει παρουσία στις συνοικίες, εκεί που ως τότε κυριαρχούσε το ΕΑΜ»

«…και ξεκίνησε άλλος ένας κύκλος εμφυλίου»

«Ναι. Η δράση της Ειδικής δεν περιοριζόταν στο ΕΑΜ, αφορούσε όλες τις αντιστασιακές οργανώσεις, όπως ήταν η οργάνωση της Λέλας Καραγιάννη ή η Υβόννη του Ιωάννη Πελτέκη. Η Ειδική Ασφάλεια δολοφόνησε στις 4 Νοεμβρίου τον δημοσιογράφο Δημήτρη Γιαννακόπουλο, στέλεχος του πατριωτικού ΕΔΕΣ της Αθήνας. Είχαν επιχειρήσει να δολοφονήσουν και τον Μανόλη Λίτινα, επίσης του πατριωτικού ΕΔΕΣ, ο οποίος γλίτωσε αλλά τελικά εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στο Χαϊδάρι, το Σεπτέμβριο του 1944. Τον Ιούλιο του ’44 δολοφονήθηκε με βασανιστήρια στην Ειδική Ασφάλεια η Ηλέκτρα Αποστόλου, που ήταν στέλεχος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Αυτή η δολοφονία υπήρξε το κόκκινο πανί για την ΟΠΛΑ και τον ΕΛΑΣ. Ξέσπασε ένα κύμα δολοφονιών των ένοπλων  συνεργατών. Λέγεται ότι οι νεκροί  έφτασαν τους πενήντα, μεταξύ των οποίων πολλοί ήταν αξιωματικοί ή χωροφύλακες της Ειδικής Ασφάλειας. Και ότι κάθε φορά οι εκτελεστές άφηναν ένα χαρτάκι με το όνομα Ηλέκτρα και έναν αριθμό, οχτώ, τριάντα δύο, ώστε να μην υπάρχει αμφιβολία ότι η εκτέλεση έγινε ως αντίποινα για τη Ηλέκτρα»

Ο Ερμής χαμογέλασε.

«Αυτά τουλάχιστον λένε οι αστικοί θρύλοι. Εκτός από τη δική της άμεση δράση η Ειδική Ασφάλεια συγκέντρωνε πληροφορίες για πρόσωπα και πράγματα στις συνοικίες, έκανε έρευνες χωρίς εντάλματα σε σπίτια και καθοδηγούσε τις ενέργειες των Ταγμάτων Ασφαλείας»

«Είχε επιτυχίες η Ειδική Ασφάλεια;»

«Είχε. Έκανε επιδρομές στα στρατιωτικά νοσοκομεία και συνέλαβε πολλές εκατοντάδες  αναπήρους που κλείστηκαν στις φυλακές. Το χτύπημα για το ΕΑΜ ήταν μεγάλο. Ακολούθησαν κι άλλα, στις διάφορες σχολές του Πανεπιστημίου. Και μετά ξεκίνησαν επιδρομές σε ολόκληρες συνοικίες, τα μπλόκα»

«Πως γινόντουσαν τα μπλόκα;»

«Τα σχεδίαζε η Ειδική Ασφάλεια και τα υλοποιούσε μαζί με τα Τάγματα Ασφαλείας, ενώ λίγοι Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες είχαν την εποπτεία και χρησίμευαν ως εκτελεστές. Τη νύχτα περικύκλωναν τη συνοικία χωρίς να γίνουν αντιληπτοί και ξημερώνοντας καλούσαν με τηλεβόες τους άνδρες από δεκαπέντε έως εξήντα πέντε ετών να συγκεντρωθούν στην πλατεία, για έλεγχο ταυτοτήτων. Υπήρχε έτοιμη μια λίστα με ονόματα αντιστασιακών, που είχε καταρτίσει η Ειδική Ασφάλεια, με τις ανακρίσεις και τα βασανιστήρια που έκανε. Τους έβγαζαν έξω και τους εκτελούσε επιτόπου το γερμανικό εκτελεστικό απόσπασμα ή και οι άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας. Μετά αναλάμβαναν οι κουκουλοφόροι καταδότες, ορισμένοι πρώην Εαμίτες που είχαν συλληφθεί και σπάσει στην ανάκριση. Τριγύριζαν μέσα στο πλήθος και υποδείκνυαν αυτούς από τη λίστα που δεν είχαν εμφανιστεί στην προηγούμενη φάση. Κάποιες φορές, όταν είχε τελειώσει το μπλόκο, οι Γερμανοί εκτελούσαν και τους κουκουλοφόρους, στην ίδια πλατεία»

«Είχαν πολλά θύματα τα μπλόκα;»

«Περίπου πεντακόσιοι εκτελεσμένοι επιτόπου. Και κάπου έντεκα χιλιάδες άνθρωποι οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου και από εκεί είτε στη Γερμανία για εργασία, είτε στις φυλακές»

«Αυτά δεν είναι αντικομουνιστικός αγώνας, είναι πλήρης και ανεπιφύλακτη προδοτική δράση υπέρ των Γερμανών»

Ο Ερμής έγνεψε ότι συμφωνούσε.

«Και στην υπόλοιπη Ελλάδα η Χωροφυλακή στάθηκε πολλές φορές στο πλευρό των Γερμανών»

«Ένα παράδειγμα;»

«Τον Ιούλιο του ’44, στη μεγάλη μάχη που έγινε στην Αμφιλοχία, η τοπική Χωροφυλακή και οι εθνικιστές, όπως αποκαλούσαν τους άτακτους δοσίλογους, πολέμησε τον ΕΛΑΣ μαζί με τους Γερμανούς. Πολλοί χωροφύλακες αφοπλίστηκαν και πολλοί σκοτώθηκαν. Μετά τη μάχη η Χωροφυλακή ανέλαβε τις αντεκδικήσεις, όπως πυρπολήσεις και ανατινάξεις σπιτιών, καταστροφές οικοσκευών και καϊκιών, συλλήψεις υπόπτων και παράδοσή τους στους Γερμανούς. Ο ΕΛΑΣ αντιδρούσε αναλόγως, εξοντώνοντας τους χωροφύλακες όπου μπορούσε να το κάνει. Η πιο τραγική περίπτωση ήταν ίσως οι τριάντα τρεις δόκιμοι αστυφύλακες που είχαν σταλθεί από την Αθήνα στην Πάτρα»

«Πως συνέβη;»

«Τους έστειλαν με το τραίνο, αλλά ο ΕΛΑΣ που μάλλον είχε πληροφορίες από Αθήνα το εκτροχίασε στο Δερβένι Κορινθίας. Στις 9 Απριλίου 1944. Λίγοι σκοτώθηκαν από την έκρηξη και τον εκτροχιασμό, οι πολλοί συνελήφθησαν και ακολούθησαν τους αντάρτες στη γρήγορη πορεία τους προς τις βάσεις τους, ώστε να αποφύγουν τον εντοπισμό από Γερμανούς και Ταγματασφαλίτες. Λίγες μέρες αργότερα οι νεαροί αιχμάλωτοι εκτελέστηκαν»

«Γιατί δεν τους άφησαν ελεύθερους; Στο κάτω κάτω φτωχά παιδιά ήταν, χωρίς προηγούμενη δράση…»

«Δεν υπάρχει ούτε μία περίπτωση που Γερμανοί και Ταγματασφαλίτες να χάρισαν τη ζωή σε αντάρτες του ΕΛΑΣ που συνέλαβαν. Τουλάχιστον δεν ξέρω εγώ τέτοιο περιστατικό. Οι αστυφύλακες είχαν καταταγεί εθελοντικά και πήγαιναν στην Πάτρα για να ενισχύσουν την τοπική αστυνομία κατά του ΕΑΜ της πόλης. Ο πόλεμος που γινόταν, με τους Γερμανούς και ταυτόχρονα ο εμφύλιος με τους συνεργάτες τους, είχε γίνει πια ολοκληρωτικός. Χωρίς περιθώρια για τους αιχμαλώτους»

Έγνεψα δείχνοντας ότι καταλαβαίνα τι γινόταν τότε.

«Η Ειδική Ασφάλεια είχε δικές της αίθουσες βασανιστηρίων, στην οδό Στουρνάρη. Τα πτώματα των δολοφονημένων από τα βασανιστήρια πετάγονταν έξω, για εκφοβισμό. Πολύ περισσότερες δολοφονίες έγιναν από την Ειδική στους δρόμους της Αθήνας, όπου είχε ξεσπάσει ένας ανελέητος πόλεμος με τον ΕΛΑΣ και την ΟΠΛΑ, που απαντούσαν ανάλογα σ’ έναν διαρκώς εκτεινόμενο κύκλο αίματος. Οι ασφαλίτες έφτασαν στο σημείο να κάνουν μαζικές εκτελέσεις ομήρων, ως αντίποινα, κατά το γερμανικό σύστημα. Στις 22 Απριλίου, για παράδειγμα, εκτέλεσαν δεκαεφτά ομήρους με απαγχονισμό και άφησαν τα πτώματα να κρέμονται στους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας για να τρομοκρατηθεί ο κόσμος, ενώ από δίπλα ήταν σκοπιά Ταγματασφαλίτες, για να μην κατεβάσει κανείς τους νεκρούς. Αυτές οι φρικιαστικές δολοφονίες αύξησαν την ένταση της αντιπαράθεσης στις γειτονιές, αλλά και στο κέντρο της Αθήνας»

«Ποιος υπερίσχυσε τελικά σ’ αυτή τη σύγκρουση;»

«Αυτοί που νίκησαν το Δεκέμβρη, αγαπητέ. Μεταξύ των οποίων ήταν η Χωροφυλακή, τμήμα της οποίας ήταν η Ειδική Ασφάλεια. Εκτός από την Ειδική Ασφάλεια στη Χωροφυλακή, δραστηριοποιήθηκε άλλο ένα ειδικό σώμα, στην Αστυνομία Πόλεων. Το λεγόμενο Μηχανοκίνητο, που είχε ιδρυθεί στα 1939 από τη δικτατορία Μεταξά, με αποστολή να δρα ως η ένοπλη μονάδα καταστολής και άμεσης επέμβασης σε περιπτώσεις εξεγέρσεων και ταραχών. Λεγόταν μηχανοκίνητο επειδή διέθετε εκατόν είκοσι δίκυκλες και τρίκυκλες μοτοσυκλέτες, είκοσι έξι θωρακισμένα αυτοκίνητα μεταφοράς προσωπικού, τριάντα κοινά επιβατικά αυτοκίνητα και εκατόν είκοσι ποδήλατα. Η δύναμή του ήταν επτακόσιοι άνδρες. Εξαρχής είχε διοικητή τον αστυνόμο Μπουραντά, εξ ου το προσωνύμιο Μπουραντάδες, το οποίο απόκτησε γενικότερη χρήση. Το Μηχανοκίνητο υπήρξε ένα άκρως επίφοβο και αποτελεσματικό δοσιλογικό σώμα, στο πλευρό των Γερμανών, το οποίο πήρε μέρος και στα μπλόκα»

«Ο Μπουραντάς τιμωρήθηκε ως δοσίλογος;»

Ο Ερμής χαμογέλασε.

«Όχι μόνο δεν τιμωρήθηκε, αλλά τον Ιούλιο του ’46 επανήλθε στην Αστυνομία με προαγωγή, ως αστυνομικός διευθυντής Αθηνών. Στα 1950 εξελέγη βουλευτής Αττικοβοιωτίας με το μεταξικό κόμμα Πολιτική Ανεξάρτητος Παράταξις. Από τα 1959 ως  1959 είχε διοριστεί ως αρχηγός της Πυροσβεστικής. Όσο για τον επικεφαλής της Ειδικής Ασφάλειας Αναστάσιο Λάμπου, δεν ήταν τόσο τυχερός και βασανίστηκε απάνθρωπα. Εννοώ από ψυχολογική άποψη, αφού καταδικάστηκε εφτά φορές σε θάνατο, στις δίκες των δοσιλόγων. Το Φεβρουάριο του 1952 αποφυλακίστηκε. Το ίδιο και οι ελάχιστοι συνεργάτες του, που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο ή ισόβια. Το δεξί του χέρι, ο υποδιοικητής της Ειδικής Ασφάλειας, συνταγματάρχης της Χωροφυλακής Αναστάσιος Πάτερης καταδικάστηκε σε ισόβια. Σύντομα όμως όχι μόνο επανήλθε στην υπηρεσία, αλλά έγινε αντιστράτηγος και αρχηγός της Χωροφυλακής από το 1954 έως το 1957. Ο αρχιβασανιστής της Ειδικής Παρθενίου καταδικάστηκε κι αυτός σε ισόβια, αλλά αποκαταστάθηκε στο σώμα και έγινε μοίραρχος. Ο Ταβουλάρης πέθανε στα 1945 και δεν πρόλαβε να αποφυλακιστεί. Ο αρχηγός όλων αυτών των καλών ανθρώπων, ο Γερμανός Βάλτερ Μπλούμε, έμεινε φυλακισμένος μόνο τρία χρόνια. Κάτι που είναι κατάφωρη αδικία για τον Λάμπου, που πέρασε τα διπλάσια χρόνια στη φυλακή»