Στις Κορυσχάδες.
Αντιπρόσωποι τού λαού απ’ όλη την Ελλάδα πήραν τα βουνά και πορεύονταν προς το άγνωστο μέχρι τότε χωριαδάκι τής Ευρυτανίας ΚΟΡΥΣΧΑΔΕΣ, που θα μείνει στην Ιστορία τής νεώτερης Ελλάδα σαν την Επίδαυρο της Εθνικής Επανάστασης του 1821. Μορφές αγωνιστικές, οι περισσότεροι μπαρουτοκαπνισμένοι, πολλοί με διάτρητα τα κορμιά τους από φασιστικές σφαίρες, άλλοι σακατεμένοι από τα βασανιστήρια στα μπουντρούμια, τις φυλακές, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τα ξερονήσια της εξορίας, άντρες και γυναίκες, οδοιπορούσαν νύκτα και μέρα, περνούσαν μέσα από κλοιούς και ενέδρες τις εχθρικές γραμμές, για να φτάσουν έγκαιρα στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της νέας Ελεύθερης, Ανεξάρτητης και Λαοκρατικής Ελλάδας.
Έφταναν στις Κορυσχάδες φέρνοντας το χαιρετισμό και την πείρα τους, από τις περιοχές της ζωής και της δράσης τους, μ’ ένα μόνο πόθο: Να ανταποκριθούν στη μεγάλη τιμή που τους είχε γίνει από το λαό και τούς συναγωνιστές τους να τους αναδείξουν αντιπροσώπους τους στο Εθνικό Συμβούλιο. Ανάμεσά τους δεν υπήρχαν συμπολιτευόμενοι και αντιπολιτευόμενοι. Δεν υπήρχαν προοδευτικοί και συντηρητικοί, επαναστάτες και αντεπαναστάτες. Μια ήταν η σκέψη και η επιδίωξη όλων: Να ενισχύσουν την ΠΕΕΑ για να φέρει σε πέρας τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, να αναπτύξει τους λαοκρατικούς θεσμούς και να σταθεροποιήσει τις επαναστατικές κατακτήσεις τού λαού.
Ο ελληνικός λαός αποκτούσε το Ανώτατο επαναστατικό νομοθετικό Σώμα και οπλιζόταν με δύναμη και σιγουριά πως ο αγώνας του έχει μέλλον.
Στο πεντακάθαρο χωριουδάκι, το στολισμένο με σημαίες και συνθήματα, ξεναγοί – κοπέλες της ΕΠΟΝ και νεαροί μαχητές τού ΕΛΑΣ – δέχονται τους συναγωνιστές τους και τους οδηγούσαν στα καταλύματά τους, που είχαν από πριν καθοριστεί. Κάθε περιοχή και το δικό της «συνοικισμό».
Όλα είναι έτοιμα για τη Μεγάλη Μέρα!
Οι προγραμματικές δηλώσεις της ΠΕΕΑ είχαν εγκριθεί από το Συμβούλιο των Γραμματέων της ΠΕΕΑ. Από τότε πού έφυγε η αντιπροσωπεία για τη Μέση Ανατολή δεν έδωσε κανένα σημείο ζωής. Αυτό, δημιουργούσε κάποιες δυσκολίες, όμως κανένας από τους Γραμματείς και τα καθοδηγητικά στελέχη του κινήματος δε φαινόταν να ανησυχεί. Σαν να ήσαν όλοι τους βέβαιοι πως εκεί πέρα δεν επρόκειτο να γίνει τίποτα. Δεν αμφέβαλαν πως οι αντιπρόσωποι του λαϊκού κινήματος θα έκαναν το καθήκον τους, με βάση τις οδηγίες πού είχαν πάρει φεύγοντας.
Μόνο ο Τσιριμώκος, πού ήξερε καλά τις απόψεις και το χαρακτήρα του Σβώλου και είχε κουβεντιάσει μ’ αυτόν, πριν πετάξει για το Κάιρο, ήταν πολύ ανήσυχος. Ύστερα από απαίτησή του στάλθηκε το παρακάτω τηλεγράφημα στις 13 Μάη 1944:
«Ελληνικήν Κυβέρνησιν. Δια πρόεδρον Σβώλον. Στερούμεθα πάσαν είδησίν σας από ημέραν αναχωρήσεως. Στοπ. Παρακαλούμεν πληροφορήσετε αμέσως πορείαν διαπραγματεύσεων. Στοπ. Επιμένομεν ενότητα βάσει γραπτών οδηγιών μας. Στοπ. Επιμείνατε αποφασιστικά αποκλεισθή προεδρία Παπανδρέου. Υπογραφή: Μπακιρτζής, Σιάντος, Χατζής».
Απάντηση στο τηλεγράφημα εκείνο δεν έφτασε ποτέ. Αργότερα μάθαμε πως δε δόθηκε στην αντιπροσωπεία του εθνικολαϊκού κινήματος. Δεν συνέφερε στους Άγγλους και τη συνασπισμένη αντιλαϊκή παράταξη να πληροφορηθούν oι αντιπρόσωποι του αγωνιζόμενου έθνους για τον αέρα πού φυσούσε στα ελεύθερα βουνά.
Συνέρχεται το Εθνικό Συμβούλιο.
14 του Μάη 1944. Ιστορική μέρα. Στο ορεινό χωριό της Ευρυτανίας, στις Κορυσχάδες, συνέρχεται το Εθνικό Συμβούλιο των αντιπροσώπων της μαχόμενης Ελλάδας, να διατυπώσει οριστικά αρχές και τα Ιδανικά του εθνικο- απελευθερωτικού αγώνα του ελληνικού λαού. Να κατοχυρώσει τις λαϊκές καταχτήσεις. Και να θεμελιώσει, σε βάσεις ατράνταχτες, τους νέους λαογέννητους θεσμούς, δημιουργήθηκαν μέσα στον αγώνα, ξεπήδησαν απ’ αυτόν και συνυφάνθηκαν με τη συνείδηση του λαού.
Στην είσοδο του σχολείου, όπου θα συνερχόταν το Εθνικό Συμβούλιο, υπήρχε μια επιγραφή: «ΕΠΙΔΑΥΡΟΣ 1821-ΚΟΡΥΣΧΑΔΕΣ 1944».
Η έναρξη των εργασιών του Εθνικού Συμβουλίου είχε καθοριστεί για τις 2 μ.μ. Από νωρίς οι εθνοσύμβουλοι παίρνουν θέσεις στη στενόμακρη μεγάλη αίθουσα, αντίκρυ από την εξέδρα που προορίζεται για το Προεδρείο. Κάτω απ’ την εξέδρα το βήμα για τους ομιλητές, σκεπασμένο μ’ ένα όμορφο χωριάτικο χαλί. Η αίθουσα διακοσμημένη από τους αγωνιστές καλλιτέχνες. Δεξιά και αριστερά, απ’ την εξέδρα, ζωγραφισμένοι οι θυρεοί των τριών μεγάλων Συμμάχων και το έμβλημα του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος της γειτονικής Γιουγκοσλαβίας. Στη μέση ένας μεγάλος φοίνικας, το μυθικό πουλί που ξαναγεννιέται από τη στάχτη. Σημαίες γαλανόλευκες και συμμαχικές πλαισιώνουν τους θυρεούς. Στους κάτασπρους τοίχους καφετιές τοιχογραφίες παρίσταναν ήρωες του 1821. Στον απέναντι από το Προεδρείο τοίχο δυο ζωγραφιές: ή μια από το σύγχρονο αντάρτικο, ένας γέρος και δυο νέοι μαχητές του ΕΛΑΣ και η άλλη από τον αγώνα στις κατεχόμενες πόλεις. Κορνίζα σ’ όλη την αίθουσα συνθήματα του αγώνα και της λευτεριάς.
Ώρα 2 παρά 10′. Στο προαύλιο, όπου έχει παραταχτεί τμήμα του ΕΛΑΣ και πίσω του πλήθος λαού και μαχητών, η μπάντα των μουσικών της 13ης μεραρχίας παίζει τον Εθνικό Ύμνο και αμέσως ακούεται το στρατιωτικό πρόσταγμα: – ΠΡΟΣΟΧΗ! ΑΝΤΑΡΤΕΣ ΧΑΙΡΕΤΙΣΤΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΕ ΟΠΛΑ.
Όρθιοι οι εθνοσύμβουλοι με χειροκροτήματα υποδέχονται τον αντιπρόεδρο και τους Γραμματείς της ΠΕΕΑ, που καταλαβαίνουν τις πρώτες θέσεις μπροστά στην εξέδρα.
Γίνεται η ορκωμοσία των εκλεγμένων εθνοσυμβούλων και των βουλευτών που δήλωσαν συμμετοχή στο Εθνικό Συμβούλιο. Ψάλλουν όρθιοι τον Εθνικό Ύμνο και ένας-ένας υπογράφουν το πρωτόκολλο της ορκωμοσίας.
Στο βήμα ανεβαίνει ο γηραιός στρατηγός Νεόκοσμος Γρηγοριάδης, τέως Γερουσιαστής, αρχηγός της Αντιστασιακής Οργάνωσης ΑΑΑ και της Αριστεράς των Φιλελευθέρων, Πρόεδρος της ΚΕ του ΕΛΑΣ. Εξουσιοδοτημένος από την ΠΕΕΑ κήρυξε την έναρξη των εργασιών του Εθνικού Συμβουλίου. Ο Γρηγοριάδης κάλεσε τους εθνοσύμβουλους να εκλέξουν το Προεδρείο του Σώματος.
Εκλέγονται παμψηφεί: Πρόεδρος ο στρατηγός Ν. Γρηγοριάδης. Αντιπρόεδροι, ο Μητροπολίτης Κοζάνης ’Ιωακείμ και ο Βουλευτής της Δ.Ε. Ιωαν. Μιχαήλ. Γραμματείς: Σ. Αλεξανδρής, Δ. Βλαντάς, Γ. Θανασέκος και Κ. Καραγιώργης. Κοσμήτορες: Λ. Καραμαούνας, Δ. Μαργιώλης, Σ. Παπαπολίτης και Μαρία Σβώλου.
Το Προεδρείο κατέλαβε θέσεις στην εξέδρα. Ένας από τους Γραμματείς διαβάζει τον κατάλογο των παρόντων εθνοσυμβούλων και βουλευτών και δηλώνει ότι ακόμα αρκετοί βρίσκονται στο δρόμο. Μετά διάβασε κατάλογο εκείνων που δεν πρόκειται να πάρουν μέρος στις εργασίες του Σώματος, γιατί βρίσκονται σε ειδικές αποστολές ή λόγοι αγωνιστικοί δεν τους επέτρεψαν να απομακρυνθούν από τις μονάδες ή τις οργανώσεις τους. Και μια δήλωση ενός βουλευτή του Μεταρρυθμιστικού Κόμματος, που για λόγους ανεξάρτητους από τη θέλησή του δεν μπορούσε να ‘ρθει.
Μετά από τις τυπικές διαδικασίες ο Πρόεδρος Ν. Γρηγοριάδης συγκινημένος για την τιμή που του έγινε, ευχαρίστησε τους εθνοσύμβουλους και ζήτησε τη συνδρομή τους για τη διεξαγωγή των εργασιών του Σώματος, που αποτελεί τη μοναδική έγκυρη φωνή της αγωνιζόμενης Ελλάδας και επιστεγάζει το νέο εθνικό οικοδόμημα. Στη συνέχεια μίλησε για το μεγαλούργημα του ΕΑΜ και έπλεξε το εγκώμιο του ΕΛΑΣ.
Αναφερόμενος στο ρόλο του ΚΚΕ είπε: Αιώνια ευγνωμοσύνη του έθνους στο ΚΚΕ, που κράτησε ψηλά τη γαλανόλευκη και έδειξε το δρόμο για τις λαϊκές ελευθερίες (θυελλώδη χειροκροτήματα). Τελειώνοντας ο Πρόεδρος είπε: «Ή Ελλάς θέλει να ζήσει και θα ζήσει»! (Θύελλα χειροκροτημάτων. Όρθιοι οι εθνοσύμβουλοι επευφημούσαν τους δημιουργούς του μεγάλου έργου της Αντίστασης).
Ακολούθησε επικύρωση της εκλογής των εθνοσυμβούλων. Δεν υπήρχε καμιά ένσταση. Εγκρίθηκαν χαιρετιστήρια ψηφίσματα προς τους Συμμάχους. Ψηφίστηκε ο εσωτερικός Κανονισμός λειτουργίας του Εθνικού Συμβουλίου και το πρόγραμμα της Πρώτης Συνόδου, που θα διαρκούσε Από τις 14-27 του Μάη 1944.
Προγραμματικές δηλώσεις.
Στις 15 του Μάη 1944, δεύτερη μέρα των εργασιών του Συμβουλίου, ύστερα από την ορκωμοσία πέντε νέων εθνοσυμβούλων, στο βήμα ανέβηκε ο αντιπρόεδρος της ΠΕΕΑ στρατηγός Ευριπίδης Μπακιρτζής. Εξήγησε τους λόγους που έκαναν αναγκαία την ίδρυση της ΠΕΕΑ, μίλησε για το έργο της, στο μικρό χρονικό διάστημα που πέρασε, και ανάπτυξε τις προγραμματικές κατευθύνσεις της, τις όποιες έβαζε κάτω από την κρίση των ’Εθνικών Συμβούλων, των μόνων εξουσιοδοτημένων από το λαό να χαράζουν τη γραμμή πορείας του εθνικολαϊκού κινήματος.
Ο αντιπρόεδρος της ΠΕΕΑ καταλόγισε ευθύνες για τη διαιωνιζόμενη διάσπαση των εθνικών δυνάμεων στις ηγεσίες των παραδοσιακών αστικών κομμάτων και σε ορισμένους ξένους, που με τη στάση τους προκαλούν προστριβές ανάμεσα στις ένοπλες αντάρτικες οργανώσεις και ενθαρρύνουν τους γερμανοοπλισμένους τσολιάδες και συμμορίτες στην αντιδραστική δράση τους κατά του λαού. Στιγμάτισε την Κυβέρνηση του Καΐρου, που στην αντιλαϊκή μανία της διέλυσε έναν ισχυρό και εμπειροπόλεμο στρατό στη Μέση Ανατολή, γιατί ζητούσε να πραγματοποιηθεί η εθνική ενότητα και να αξιοποιηθεί στον πόλεμο εναντίον των κατακτητών. «Οι βασιλικοί κύκλοι – είπε ο Μπακιρτζής – θέλουν το στρατό της Αίγυπτου όχι εθνικό, αλλά στρατό πραιτωριανών για να στηρίξει καθεστώτα βίας». Για τον Παπανδρέου είπε πως αυτός πήρε εχθρική θέση για τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Για την αντιπροσωπεία που ήταν στη Μέση Ανατολή είπε: «… σ’ αυτήν δόθηκαν οδηγίες, που καθορίζουν τα μέγιστα όρια των υποχωρήσεων που μπορεί να γίνουν για να πραγματοποιηθεί η εθνική ενότητα. Καμιά συνεννόηση δε θα γίνει με κείνους που εναντιώθηκαν στον αγώνα και συνεργάστηκαν με τον κατακτητή. Πάλη αμείλιχτη ενάντια στους καταχτητές και προδότες, απόλυτος σεβασμός των καταχτήσεων του ελληνικού λαού…».
Τελειώνοντας το λόγο του ο αντιπρόεδρος δήλωσε πώς ο αγώνας θα συνεχιστεί και θα αναπτυχθεί ως την τελική συντριβή του φασισμού, την κατοχύρωση της ανεξαρτησίας και ακεραιότητας της χώρας και το θρίαμβο των λαοκρατικών θεσμών.
Θυελλώδη χειροκροτήματα! Όρθιοι oι εθνοσύμβουλοι και ο λαός, μέσα και έξω από την αίθουσα, επευφημούσαν την ΠΕΕΑ. Όλοι μαζί τραγούδησαν το «Βροντάει ο Όλυμπος, αστράφτει η Γκιώνα…».
Ο πρόεδρος ανάγγειλε την έναρξη της συζήτησης πάνω στις προγραμματικές δηλώσεις της ΠΕΕΑ. Σ’ ένδειξη εκτίμησης για το έργο που επιτέλεσε – είπε – που σ’ αυτό περιλαβαίνεται και ή ίδρυση της ΠΕΕΑ και ή συγκρότηση του ’Εθνικού Συμβουλίου, δίνουμε τον λόγο στην οργάνωση του ΕΑΜ.
Μέσα σε πανζουρλισμό χειροκροτημάτων και επευφημιών: ΕΑΜ ΕΑΜ!… ΕΑΜ!… ανέβηκε στο βήμα ο Γενικός Γραμματέας της ΚΕ του ΕΑΜ και εθνοσύμβουλος Αθήνας Θανάσης Χατζής (Αμύντας). «Από μέρος της ΚΕ του ΕΑΜ και των τριών εκατομμυρίων μελών του – είπε ο αντιπρόσωπος του ΕΑΜ – χαιρετίζω το Εθνικό Συμβούλιο της αγωνιζόμενης ‘Ελλάδας. Από το βήμα αυτό η Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ στέλνει θερμό χαιρετισμό στον περήφανο, αδούλωτο, Μεγάλο Ελληνικό Λαό, που στάθηκε δίπλα στην προοδευτική ανθρωπότητα στην πάλη κατά του φασισμού. Πρώτος, ανάμεσα στους λαούς, υψώθηκε φραγμός στους ’Ιταλούς και Γερμανούς επιδρομείς και όταν χτυπημένος πισώπλατα από τους τεταρτοαυγουστιανούς πεμπτοφαλαγγίτες, τους ηττοπαθείς και λιποτάκτες, η χώρα μας βρέθηκε κάτω από τη χιτλερική μπότα, δεν έγινε όργανο των καταχτητών, αλλά ξεσηκώθηκε σ’ έναν άνισο αγώνα, ζωής και θανάτου».
Στη συνέχεια της ομιλίας του ο Γραμματέας του ΕΑΜ ανάπτυξε τη δράση του ΕΑΜ σ’ όλους τους τομείς και δήλωσε ότι το ΕΑΜ έθεσε όλες τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, την ΕΤΑ, την ΕΠ και όλες τις δυνάμεις του, που ασχολούνται με προβλήματα πολεμικής φύσης, στη διάθεση της ΠΕΕΑ. Συμφώνησε με τις προγραμματικές δηλώσεις της και βεβαίωσε το Εθνικό Συμβούλιο ότι με την ίδια και μεγαλύτερη ένταση των δυνάμεών του το ΕΑΜ θα συνεχίσει να υποστηρίζει την ΠΕΕΑ, για να ολοκληρώσει το έργο που έχει αναλάβει.
Τελειώνοντας την ομιλία του ο αντιπρόσωπος του ΕΑΜ είπε: – Ή λευτεριά πλησιάζει. Θα χρειαστούν σκληρότεροι αγώνες και μεγαλύτερες θυσίες. Έπαθλο θα είναι μια Ελλάδα Λεύτερη, Ανεξάρτητη, Ακέραια, Λαοκρατούμενη, Πολιτισμένη.
Παρατεταμένα χειροκροτήματα κάλυψαν το λόγο του. Εθνοσύμβουλοι και λαός ρυθμικά χτυπούσαν τα χέρια και φώναζαν: Ε-ΑΜ, Ε-ΑΜ, Ε-ΑΜ!… Στο διάδρομο χορωδία, υπό τη διεύθυνση του Β. Ρώτα, εκτέλεσε για πρώτη φορά το δικό του, σε στίχους και μουσική, τραγούδι του ΕΑΜ:
ΕΑΜ, ΕΑΜ, ΕΑΜ, ΕΑΜ φωνή λαού
που φτάνει ως τ’ άστρα τ’ ουρανού
ΕΑΜ, ΕΑΜ, ΕΑΜ, ΕΑΜ
αντιλαλεί όλ’ η ‘Ελλάδα μια φωνή.
Στο βήμα ανέβηκε ο αντιπρόσωπος του ΚΚΕ, του κόμματος που στάθηκε ο εμπνευστής και η ψυχή του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος. Το τι επακολούθησε δεν περιγράφεται. Δέκα και πάνω λεπτά της ώρας περίμενε ο Γιάννης Ζεύγος για να σταματήσουν οι επευφημίες και ν’ αρχίσει το λόγο του. « Από μέρος του ΚΚΕ χαιρετίζω το Εθνικό Συμβούλιο, το υπέρτατο κυρίαρχο όργανο του αγωνιζόμενου Ελληνικού λαού». Οι αντιφασιστικές δυνάμεις – είπε ο Ζεύγος – ετοιμάζονται για την τελική εξόρμηση. Εξιστόρησε την πολεμική δράση στα μέτωπα και αναφέρθηκε στους αγώνες όλων των λαών. Μιλώντας για την Ελλάδα τόνισε, ότι ή ίδια ή ζωή και ή πράξη απόδειξαν ποιοι είναι πατριώτες και ποιοι προδότες. Κατόπιν μίλησε για το έργο του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, για την εθνική ενότητα, για τη δημιουργία της ΠΕΕΑ. «… ή ΠΕΕΑ με τη συγκρότησή της αποκάλυψε το χάρτινο πύργο του Κάιρου». Δήλωσε ότι το ΚΚΕ είναι αλληλέγγυο με το στρατό της Αιγύπτου, ότι καμιά συνεννόηση ή διαπραγμάτευση δεν μπορεί να γίνει με την κλίκα Γονατά και τους άλλους φονιάδες, ενόχους του πολέμου, ότι ο ΕΛΑΣ πρέπει να μείνει λαϊκός στρατός, φρουρός της λαϊκής κυριαρχίας και των κατακτήσεων του Λαού, της λαϊκής αυτοδιοίκησης και της λαϊκής δικαιοσύνης.
Τελειώνοντας μέσα σε ασυγκράτητα χειροκροτήματα είπε: Το ΚΚΕ θα υποστηρίξει την ΠΕΕΑ. Δεν έχει αυταπάτες για τις δυσκολίες, θα νικήσουμε γιατί έχουμε δίκιο και γιατί δίπλα μας Αγωνίζονται όλοι οι λαοί. Και κατάληξε: «…Αν δε νικήσουμε σήμερα, ό λαός μας, ή ‘Ελλάδα, πρέπει να εκφυλιστούν. Πιο ψηλά το φρόνημα! Καλύτερη οργάνωση των δυνάμεων! Η νίκη θα είναι δική μας!».
Ο ένας μετά τον άλλον ανέβηκαν στο βήμα, μέσα σε ζωηρά χειροκροτήματα, αντιπρόσωποι των κομμάτων και οργανώσεων: ΕΛΔ, ΑΚΕ, ΣΚΕ Αριστεράς Φιλελευθέρων, ΔΕ, ΣΕΚΕ, ΚΣΔ, ΕΕΑΜ, ΕΠΟΝ, ΚΠΕ ΕΑ, ανεξάρτητοι βουλευτές κλπ. Όλη η τρίτη μέρα και το πρωινό της τέταρτης καταναλώθηκαν σε ομιλίες εθνοσυμβούλων πάνω στις προγραμματικές δηλώσεις της ΠΕΕΑ, κάνοντας συμπληρώσεις και σοβαρές πρακτικές υποδείξεις. Όλοι διαβεβαίωναν την ΠΕΕΑ ότι θα σταθούν στο πλευρό της.
Το χαρακτηριστικό όλων των ομιλιών ήταν η ατράνταχτη πίστη στη δύναμη, τη θέληση και την ικανότητα του ελληνικού λαού, με τις δικές του δυνάμεις να φέρει σε νικηφόρο πέρας την επανάστασή του. Πολλές φωνές ακούστηκαν εναντίον της νεκρανάστασης των παλαιών κομμάτων που έμειναν σε αδράνεια και βολεύτηκαν στην κατοχή, ενώ μεγάλος αριθμός στελεχών τους συνεργάστηκε με τους κατακτητές. Με αγανάχτηση μίλησαν, κυρίως αντιπρόσωποι του ΕΛΑΣ, για την εχθρική στάση και δράση των Άγγλων συνδέσμων, που αλωνίζουν τη χώρα μας και υπονομεύουν τον αγώνα.
Στις 12 το μεσημέρι ο Πρόεδρος κήρυξε τελειωμένη τη συζήτηση για τις προγραμματικές δηλώσεις της ΠΕΕΑ. Ψηφίστηκε ή παρακάτω απόφαση: «Το Εθνικό Συμβούλιο, αφού άκουσε τις δηλώσεις του προέδρου της ΠΕΕΑ, αποφασίζει: εγκρίνει την ίδρυση, τη σύνθεση και το έργο της ΠΕΕΑ, καθώς και τις προγραμματικές δηλώσεις».
Ή Γραμματεία των Στρατιωτικών.
Στην απογευματινή συνεδρίαση της 17 του Μάη ό Πρόεδρος έδωσε τον λόγο στο Γραμματέα των Στρατιωτικών, στρατηγό Εμμανουήλ Μάντακα για να αναπτύξει το στρατιωτικό ζήτημα. Στην αρχή ο Μάντακας έκανε μια εξιστόρηση της εμφάνισης και ανάπτυξης του ένοπλου αγώνα μέχρι τη διαμόρφωσή του σ’ ένα ισχυρό λαϊκό στρατό, ικανό να κρατάει συνεχώς ανοικτό ένα ιδιόμορφο μέτωπο στα νώτα του εχθρού, στηριγμένο σε σταθερές και ημισταθερές βάσεις εξόρμησης, που με σκληρές μάχες απελευθέρωσε και δημιούργησε την Ελεύθερη Ελλάδα. Οι μάχες με τον εχθρό,
τόνισε, πήραν μορφές επιχειρήσεων συνδυασμένων με τις γενικότερες πολεμικές επιχειρήσεις των συμμάχων, που επίσημα αναγνώρισαν τη συμβολή του.
Στη συνέχεια ό στρατηγός αναφέρθηκε στις σχέσεις του ΕΛΑΣ με τις άλλες ένοπλες αντιστασιακές οργανώσεις και με το ΣΜΑ και την ΒΣΑ. Επίσης στις διαβρωτικές προσπάθειες που γίνονταν, στη δραστηριοποίηση των αντιλαϊκών παραγόντων με στόχο τους τη διάλυση του ΕΛΑΣ και τον αφοπλισμό του λαού. Ικανοποίηση και ενθουσιασμό προκάλεσε ή σταθερή, κατηγορηματική δήλωση του Γραμματέα των Στρατιωτικών ότι «… καμιά δύναμη δεν είναι ικανή να διαλύσει τον ΕΛΑΣ και ότι θα διατηρηθεί και θα αναπτυχθεί για να λευτερώσει την πατρίδα, να περιφρουρήσει τις λαϊκές καταχτήσεις και να κατοχυρώσει τη λαοκρατία».
Ακολούθησε συζήτηση. Στρατιωτικοί, καπετάνιοι και πολιτικά στελέχη που δούλευαν στον ΕΛΑΣ πήραν το λόγο και έκαναν γενικές, αλλά και ειδικές πραχτικές υποδείξεις.
Ή Γραμματεία Δικαιοσύνης.
Μεγάλο ενδιαφέρον προκάλεσε ή έκθεση του Γραμματέα της Δικαιοσύνης Ηλία Τσιριμώκου, στις 18 του Μάη, πέμπτη μέρα των συνεδριάσεων του ’Εθνικού Συμβουλίου. Μπροστά στο ’Εθνικό Συμβούλιο μπήκε το σχέδιο για τις «Γενικές Διατάξεις» της νέας λαοκρατικής πολιτείας. Ό Τσιριμώκος τόνισε ότι:
«…Ή ίδρυση της ΠΕΕΑ δεν αποτελεί πράξη μόνο πολιτική, αλλά εγκατάσταση πολιτικής εξουσίας, με πλήρη έννοια και με συνέπειες: α) να γίνουν Από την ΠΕΕΑ όλες οι ενέργειες νομικής μορφής, β) να αναλάβει τη διοίκηση της ’Ελεύθερης ‘Ελλάδας και γ) να συγκαλέσει ’Εθνικό Συμβούλιο.
Το ’Εθνικό Συμβούλιο είναι το κυρίαρχο σώμα. Εγκρίνοντας το ψήφισμα θα ρυθμίσει την εξουσία της ΠΕΕΑ σύμφωνα με τις δυνατότητες και τις συνθήκες και σύμφωνα με το συμφέρον του αγώνα. Ό εθνικός αγώνας παραμένει ό βασικός σκοπός και ό γνώμονας για όλες τις ενέργειες και προσδιορίζει και του ’Εθνικού Συμβουλίου τη διάρκεια, τη λειτουργία και τις ενέργειες… Η άσκηση της πολιτικής εξουσίας της ΠΕΕΑ, συντελείται μέχρι του ορίου που είναι απαραίτητο για τη λειτουργία του διοικητικού μηχανισμού. Κατά τα άλλα, ό λαός διοικείται μόνος του, με όργανα δικά του, που παίρνουν συνεχώς περισσότερη κυβερνητική εξουσία και ουσιαστικό περιεχόμενο, οικονομικό-κοινωνικό. Το Εθνικό Συμβούλιο είναι σύμφωνα με αυτά το ανώτατο όργανο της λαϊκής κυριαρχίας και από αυτό απορρέει η όλη εξουσία».
Ο ομιλητής εξήρε τη σημασία του ψηφίσματος, σαν μια οριστική κατάκτηση του ελληνικού λαού, που θεμελιώνει τη λαοκρατία.
«Το ψήφισμα» – είπε – «δεν είναι διακήρυξη αρχών, αλλά μια πρακτική θεμελίωση ενός καινούριου κόσμου. Ή γλώσσα του ψηφίσματος, αποτελεί μια ακόμα λαϊκή νίκη, ανυπολόγιστης εθνικής αξίας…».
Κατόπιν ο Τσιριμώκος ανάπτυξε το θέμα της Λαϊκής Δικαιοσύνης και εξήγησε τις δυσκολίες που προβάλλουν σε κάθε μεταβολή γιατί το δίκαιο είναι ο καθρέφτης της κοινωνικής διάρθρωσης και κάθε μεταβολή των κανόνων ενός δικαίου που ισχύει, θίγει άμεσα κάποιο κοινωνικό θεσμό που υπάρχει. Στην Ελεύθερη Ελλάδα ό λαός δικάζει μόνος του και καθιερώθηκαν σαν βασικές αρχές: α) η κατάργηση της παλιάς δικονομίας, β) ό συμβιβασμός και γ) ή ελευθερία του δικαστή να δικάζει κατά συνείδηση, κρίνοντας απεριόριστα τα πραγματικά περιστατικά.
Η συζήτηση για τη Λαϊκή Δικαιοσύνη ήταν εξαιρετικά ζωηρή και βάσταξε όλη την απογευματινή και όλη την πρωινή συνεδρίαση της επόμενης μέρας. Μίλησαν δικαστές, νομικοί και απλοί άνθρωποι του λαού. Δέχονταν σαν αρχή την ύπαρξη γραφτού δικαίου, όμως υποστήριζαν πως θα πρέπει να διατηρηθούν οι βασικές αρχές της Λαϊκής Δικαιοσύνης, όπως εφαρμόζονταν στην Ελεύθερη Ελλάδα, για όλη την περίοδο μέχρι την απελευθέρωση.
Επειδή υπήρχαν και άλλοι εθνοσύμβουλοι που ζήτησαν να μιλήσουν, αποφασίστηκε να συνεχιστεί ή συζήτηση για τη Δικαιοσύνη και το απόγευμα της έκτης μέρας. Μίλησαν αρκετοί και κατά τις 4 το απόγευμα ανέβηκε στο βήμα η Χρύσα Χατζηβασιλείου. Μίλησε για τις σχέσεις επανάστασης, κράτους και δικαίου, για το δίκαιο γενικά και για το ποινικό δίκαιο ιδιαίτερα, που χρησιμοποίησε το παλιό καθεστώς για να διατηρεί την κυριαρχία της αστικής τάξης. Ανάφερε παραδείγματα ανώτερης αντίληψης ηθικής και δικαίου από λαϊκούς δικαστές, που οδηγήθηκαν στις αποφάσεις τους από τις παραδόσεις, τα έθιμα και τις συνήθειες του τόπου. Τέλος, αφού υπενθύμισε ότι η Επανάσταση δημιουργεί δίκαιο, συντάχθηκε με κείνους που υποστήριξαν τη διατήρηση ορισμένων διατάξεων του υπάρχοντος ποινικού νόμου και την καθιέρωση της αρχής το Λαϊκό Δικαστήριο να δικάζει κατά συνείδηση και να υπολογίζει το άγραφο δίκαιο. Όταν κατέβηκε από το βήμα ή Χρύσα και κάθισε κοντά μου ήταν κατακίτρινη και τα χέρια της υγρά από κρύο ιδρώτα. Παραπονέθηκε για κεφαλόπονο και ζάλη και μου ζήτησε να τη συνοδέψω ως το σπίτι που έμενε με την γυναίκα μου Ηρώ. Βγήκαμε από την αίθουσα και πήραμε τον ανήφορο. Πίσω μας έτρεχε η Ηρώ, γιατρός, για να προσφέρει τη βοήθειά της. Με δυσκολία την ανεβάσαμε μέχρι το παλιό σχολείο όπου ήταν το προσωρινό νοσοκομείο και δίπλα το σπίτι που έμεναν οι δυο.
Όταν γύρισα είχε τελειώσει ή συνεδρίαση. Στην πλατεία του χωριού οι εθνοσύμβουλοι, σε μικρές ομάδες, συζητούσαν ζωηρά. Πολλοί είχαν μαζευτεί έξω από το Ταχυδρομείο. Έμαθα πώς κάτι σχετικό με τις διαπραγματεύσεις, που γίνονταν στο Λίβανο, μετάδωσε το ραδιόφωνο του Λονδίνου. Ανέβηκα στο ταχυδρομείο και διάβασα στο δελτίο μια ανακοίνωση πως άρχισε κάποιο «Συνέδριο» με συμμετοχή όλων των πολιτικών κομμάτων και εκπροσώπων των αντιστασιακών οργανώσεων. Το ραδιόφωνο μετάδωσε και περίληψη από το λόγο που εκφώνησε ο πρωθυπουργός Παπανδρέου. Ήταν ένας λίβελος ενάντια στον αγωνιζόμενο ελληνικό λαό. Κορώνα του ήταν ένα υστερικό επιφώνημα: «Κόλασις είναι σήμερα ή κατάστασις της πατρίδας μας! Σφάζουν οι Γερμανοί, σφάζουν τα Τάγματα Ασφαλείας, σφάζουν και οι αντάρτες! Σφάζουν και καίουν!…». Και για όλα αυτά – έλεγε ό Παπανδρέου – φταίει το ΕΑΜ. Αυτό δημιούργησε μια αναταραχή και το «ψυχολογικόν κλίμα το όποιο έπέτρεψε εις τους Γερμανούς να επιτύχουν εις το τρίτον έτος της δουλείας, ό,τι δέν είχον κατορθώσει κατά τα δύο πρώτα έτη: Την κατασκευήν των Ταγμάτων Ασφαλείας προορισμός των όποιων είναι ό εμφύλιος πόλεμος…». Και στον τόνο αυτό συνεχιζόταν ολόκληρο κατεβατό που έριχνε λάσπη πάνω στο μεγαλύτερο έπος που έγραψε ό ελληνικός λαός με αίμα, δάκρυ και ολοκαυτώματα.
Δικαιολογημένα είχε μπει τότε το ερώτημα: Γιατί κάλεσαν την αντιπροσωπεία της αγωνιζόμενης Ελλάδας στη Μέση Ανατολή; Τι επιδιώκουν οι σκοτεινοί άνθρωποι; Την εθνική ενότητα ή τον εμφύλιο πόλεμο; Την ανάπτυξη του αγώνα κατά των κατακτητών, ή το σταμάτημα κάθε πολεμικής δράσης στην Ελλάδα;
Αργά τη νύχτα με φώναξαν οι Σιάντος και Ιωαννίδης και μου είπαν να καλέσω σε έκτακτη συνεδρίαση την ΚΕ του ΕΑΜ και να ζητήσω να καταδικάσει με τηλεγράφημά της τις συκοφαντίες και το διασπαστικό λόγο του Παπανδρέου, από κοινού με την ΠΕΕΑ και το ΚΚΕ.
Η ΚΕ του ΕΑΜ ομόφωνα δέχτηκε την πρόταση.
Το πρωί της άλλης μέρας, 19 του Μάη, το Εθνικό Συμβούλιο, αφού άκουσε το λόγο του Παπανδρέου, όπως είχε μεταδοθεί από το σταθμό του Λονδίνου, πήρε την παρακάτω απόφαση:
«Το Εθνικό Συμβούλιο που αποτελείται από175 αντιπροσώπους του ελληνικού λαού, αφού άκουσε στη ραδιοφωνική εκπομπή το λόγο του κ. Παπανδρέου, στη σύσκεψη της Μ. Ανατολής, αποφασίζει:
Διαδηλώνει τη θέληση της μεγάλης πλειονότητας του ελληνικού λαού που εκπροσωπεί, να αγωνιστεί ως την τελική νίκη στο πλευρό των συμμάχων και κάτω από τη φωτεινή και δοκιμασμένη καθοδήγηση του Εθνικού Συμβουλίου και της ΠΕΕΑ.
Εκφράζει την κατάπληξή του γιατί ο κ. Παπανδρέου μίλησε με ασέβεια, χρησιμοποιώντας συκοφαντίες, ανακρίβειες για τη μεγάλη μαχητική οργάνωση του ΕΑΜ και τον ηρωικό εθνικό στρατό ΕΛΑΣ, που από τρία χρόνια διεξάγουν αμείλιχτη πάλη ενάντια στον καταχτητή και τους προδότες. Καταγγέλλει τον κ. Παπανδρέου στον ελληνικό λαό και στους λαούς των συμμάχων, σαν διασπαστή του εθνικού αγώνα και εχθρό των ελευθεριών του λαού. Δίνει εντολή στην αντιπροσωπεία της ΠΕΕΑ να διαμαρτυρηθεί στις συμμαχικές κυβερνήσεις για την στάση του κ. Παπανδρέου, που συνεχίζοντας τη διασπαστική πολιτική του Τσουδερού, εμποδίζει τη συνένωση όλων των εθνικών δυνάμεων».
Το Εθνικό Συμβούλιο, με την απόφασή του στο κύριο πρόβλημα της πολιτικής στρατηγικής της εθνικολαϊκής επανάστασης, απόδειξε την πλέρια ενότητα σκέψης και δράσης της καθοδήγησης και της βάσης. Μπροστά στον αέρα, την αποφασιστικότητα και τον ενθουσιασμό που έφεραν οι εθνοσύμβουλοι, από όλες τις γωνιές της Ελλάδας, παραμερίστηκαν δισταγμοί, ταλαντεύσεις και επιφυλάξεις που υπήρχαν στην ηγεσία, όταν αυτή βρισκόταν στην αποπνιχτική ατμόσφαιρα των πολιτικάντηδων και μηχανορράφων της πρωτεύουσας. Οι αισχρές και προκλητικές επιθέσεις του Παπανδρέου σκόρπισαν τις αυταπάτες. Οι ταλαντευόμενοι της ηγεσίας ευθυγραμμίστηκαν με την αισιοδοξία του αγωνιζόμενου λαού. Αυτή τουλάχιστον την εντύπωση σχημάτισαν τότε όλοι οι εθνοσύμβουλοι.
Στο βήμα ό Γραμματέας των ’Εσωτερικών.
Ό πρόεδρος του Συμβουλίου ανάγγειλε: Δίνεται ό λόγος στο Γραμματέα των Εσωτερικών της ΠΕΕΑ συν. Γιώργη Σιάντο.
Ο Σιάντος προχώρησε και ανέβηκε στο βήμα. Επί πέντε λεπτά σείστηκε η αίθουσα από χειροκροτήματα. Όλοι όρθιοι επευφημούσαν το ηρωικό Κομμουνιστικό Κόμμα: ΚΟΥ-ΚΟΥ-Ε!… ΚΟΥ-ΚΟΥ-Ε!… Κ- Κ-Ε!… χτυπώντας ρυθμικά παλαμάκια.
«Συναγωνιστές και συναγωνίστριες!», ακούστηκε ή φωνή του Σιάντου. Επικράτησε νεκρική σιγή.
«Όλοι oι αγνοί πατριώτες, που έρχονται από την κατεχόμενη στην ελεύθερη Ελλάδα, στο Βουνό, (…) ονομάζουν αυτό που βλέπουν να συντελείται εδώ, θαύμα. Και πραγματικά είναι θαύμα. Ολόκληρη η ανθρωπότητα, ακόμα και αυτοί oι κατακτητές, θαυμάζουν το γεγονός ότι δυο μεγάλες και ισχυρές φασιστικές αυτοκρατορίες, που είχαν την αξίωση να υποδουλώσουν όλο τον κόσμο, δεν μπόρεσαν να υποδουλώσουν ολοκληρωτικά τούτη εδώ τη γωνιά της γης, που είναι ή Ελλάδα μας. Όμως το θαύμα αυτό, δεν είναι τίποτα άλλο παρά ή μεγάλη και ανεξάντλητη δύναμη του αγωνιζόμενου λαού. Αυτό είναι το θαύμα! (…) Λαός άοπλος και λαός ένοπλος, είναι ένα μεγάλο συνεργείο! (…) Ολόκληρο αυτό το συνεργείο κάνει πόλεμο, πόλεμο εθελοντικό. Ο καθένας με τον τρόπο του. Αυτό δεν είναι κάτι το τυχαίο (…) θα πει ότι κάτι σοβαρό, κάτι μεγάλο είναι εκείνο που ζητάει. Τι, αλήθεια, είναι αυτό; Ο ελληνικός λαός παλεύει για να διώξει τον ξένο καταχτητή απ’ τα χώματα του, ταυτόχρονα ν’ αποκτήσει την εσωτερική του λευτεριά. Ακόμα ο ελληνικός λαός παλεύει για ένα καλύτερο αύριο. Αυτό με λίγα λόγια είναι το περιεχόμενο του σημερινού αγώνα του λαού. Αυτό είναι το κίνητρο, αυτό είναι που φλογίζει την Ελλάδα μας ολόκληρη…».
Στη συνέχεια ό Σιάντος δίνει στοιχεία για τη δημιουργία και ανάπτυξη του αγώνα.
Για το Εθνικό Συμβούλιο είπε:
«Βάλαμε ένα μεγάλο αγκωνάρι για τη θεμελίωση της Λαϊκής Δημοκρατίας. Τα στοιχεία που σας διάβασα δείχνουν ότι ξεπεράστηκαν και οι πιο αισιόδοξοι υπολογισμοί. Ή θέληση τον λαού ν’ αποκτήσει λαοκρατικούς θεσμούς, η θέληση του να κυβερνήσει ξεπέρασε κάθε αισιόδοξη πρόβλεψη».
Μιλώντας για την αυτοδιοίκηση είπε:
«Αν με τη συγκρότηση του Εθνικού Συμβουλίου βάλαμε ένα λιθάρι, με την τοπική αυτοδιοίκηση βάζουμε πολλά λιθάρια για τη Λαϊκή Δημοκρατία. (…) Εμείς θέλουμε την τοπική αυτοδιοίκηση μέσο συμμετοχής του λαού στη διοίκηση του τόπου, θέλουμε να κάνουμε το λαό νοικοκύρη και διευθυντή στο σπίτι του… (ζωηρά χειροκροτήματα). (…) Οσοδήποτε καλή και λαϊκή κι αν είναι μια Κεντρική Κυβέρνηση, δεν μπορεί να γίνει ήλιος που να φέξει σ’ όλη τη χώρα και να κινήσει απ’ την Αθήνα όλες τις ζωντανές δυνάμεις του Έθνους. Αυτό μόνο με την αυτοδιοίκηση μπορεί να γίνει.
Θέλουμε ακόμα την αυτοδιοίκηση μέσο προστασίας της υγείας, μέσο πρόνοιας και πολιτισμού των πόλεων και των χωριών», είπε στη συνέχεια ό Γ. Σιάντος. Και πρόσθεσε: «…η ίδια ή αυτοδιοίκηση φτιάχνει νέους ανθρώπους και για την καθιέρωση ελέγχου των αποφάσεων. Με την τοπική αυτοδιοίκηση, τη Βουλή και τα άλλα λαοκρατικά όργανα, θα φτάσουμε στη Λαϊκή Δημοκρατία.
Η αυτοδιοίκηση — είπε — είναι ένα μεγάλο καρφί στην Αντίδραση. Γιατί; Γιατί καταλαβαίνει πως αυτή είναι φυτώριο της Λαϊκής Δημοκρατίας, είναι θεμελίωση και ανάπτυξη της λαϊκής κυριαρχίας, είναι, με λίγα λόγια, αυτό που δεν τη συμφέρει, αυτό που χτυπάει τα προνόμια της. Αν τολμάει ας αγγίξει το λαοκρατικό αυτό θεσμό, που καταχτήθηκε με το σπαθί του και που είναι μέσα στην ψυχή τον λαού. Αυτό ας το έχει υπόψη της η αντίδραση». (Θυελλώδη χειροκροτήματα).
Κατόπιν ο Γ. Σιάντος μίλησε για την Εθνική Πολιτοφυλακή:
«Η Εθνική μας Πολιτοφυλακή δεν έχει καμιά σχέση, δεν έχει τίποτε το κοινό με τη χωροφυλακή. Είναι όργανο του λαού, συμπαραστάτης του και όχι δεσμοφύλακας, όπως ήταν ή χωροφυλακή. Σκοπός της εθνικής πολιτοφυλακής είναι ή περιφρούρηση της τιμής, της ησυχίας, της ασφάλειας και της περιουσίας των πολιτών, η προστασία, η ανάπτυξη των ελευθεριών και δικαιωμάτων του λαού. Ακόμα σκοπός της είναι το χτύπημα και το ξερίζωμα της κατασκοπείας.
Ή εθνική μας πολιτοφυλακή είναι φορέας πολιτισμού, ο δάσκαλος του λαού Τα στελέχη και οι πολιτοφύλακες πρέπει να είναι υποδείγματα, ανώτεροι άνθρωποι, που με το παράδειγμά τους να ενθουσιάζουν και να δραστηριοποιούν το λαό και να βοηθάνε στην ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών. Τέτοια τη θέλουμε την εθνική πολιτοφυλακή. Τέτοια πρέπει να γίνει και θα γίνει». (Θυελλώδη χειροκροτήματα).
Μετά, ό Σιάντος μίλησε για τον τρόπο πλαισίωσης, διάρθρωσης, διοίκησης, εφοδιασμού και λειτουργίας του Σώματος Εθνικής Πολιτοφυλακής και κατάληξε:
«Συναγωνιστές και συναγωνίστριες,
Οι σημερινές ιστορικές στιγμές είναι πολύ σοβαρές και το βάρος των ευθυνών που πέφτει στις πλάτες μας είναι πολύ μεγάλο. Απ’ το σημερινό αγώνα θα κριθεί η τύχη του λαού μας για πολλά χρόνια. Έχουμε πολυμέτωπο αγώνα ζωής ή θανάτου. Αντιμετωπίζουμε πολλούς εχθρούς σκληρούς, ύπουλους και δυνατούς ακόμα. Κύριος στόχος των πυρών μας: ενάντια στους ξένους κατακτητές. Εκεί πρέπει να συγκεντρώνονται όλα τα πυρά μας. Συνάμα αλύπητο τσάκισμα κάθε Έλληνα προδότη, που συμμαχεί με τον κατακτητή. Για να θεμελιώσουμε τη Λαοκρατία και να βαδίσουμε στη Λαϊκή Δημοκρατία πρέπει να νικήσουμε. Και θα νικήσουμε πολεμώντας στο πλευρό των μεγάλων συμμάχων, για να ελευθερώσουμε τη χώρα, και χτίζοντας τους λαοκρατικούς θεσμούς, θα νικήσουμε γιατί κρατούμε τον παλμό τον ελληνικού λαού και πιστεύουμε στην ανεξάντλητη δύναμή του».
Όταν τελείωσε την έκθεσή του ο Σιάντος, όρθιοι oι εθνοσύμβουλοι και το ακροατήριο ξέσπασαν σε χειροκροτήματα και ζωηρότατες εκδηλώσεις ενθουσιασμού και αγάπης στο ΚΚΕ και σεβασμού στο πρόσωπο του παλαίμαχου και τιμημένου λαϊκού ηγέτη, Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ συν. Γιώργη Σιάντου.
Ακολούθησαν πολυάριθμες ομιλίες από εθνοσύμβουλους που δούλευαν στην Αυτοδιοίκηση, την Εθνική Πολιτοφυλακή και στελέχη πολιτικών οργανώσεων.
Η συζήτηση για τα ζητήματα της Γραμματείας ’Εσωτερικού τελείωσε το βράδυ της 6ης μέρας των εργασιών του ’Εθνικού Συμβουλίου, στις 20 του Μάη 1944.
Οι Άγγλοι θριαμβολογούν.
Το ’Εθνικό Συμβούλιο συνέχιζε τις εργασίες του. Στις 21 του Μάη, όγδοη μέρα των συνεδριάσεων του, ορκίστηκαν οι 14 νέοι εθνοσύμβουλοι, που έφτασαν καθυστερημένα από την Πελοπόννησο μ’ επικεφαλής το στρατιωτικό αρχηγό των ανταρτών του ΕΛΑΣ του Μοριά πτέραρχο Μίχο και τον Δήμαρχο της Πάτρας Π. Ρούφο, πολιτευτή του Λαϊκού Κόμματος. Διαβάστηκαν μερικά ψηφίσματα και στη συνέχεια έγινε πολιτικό μνημόσυνο του ηγετικού στελέχους του λαϊκού επαναστατικού κινήματος και μέλους του ΠΓ της Κ.Ε. του ΚΚΕ, Δημήτρη Γληνού.
Το απόγευμα δεν έγινε συνεδρίαση. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, το βραδάκι το θεατρικό συγκρότημα του Β. Ρώτα θα έδινε παράσταση με το έργο του Ρήγας ό Βελεστινλής. Όλοι οι εθνοσύμβουλοι και πλήθος πολιτών και μαχητών είχαν συγκεντρωθεί στην πλατεία και είχαν πάρει θέσεις μπροστά στην πρόχειρη σκηνή. Σχεδόν κανένας δεν αντιλήφθηκε πως από την πλατεία είχαν εξαφανιστεί όλα τα ανώτατα στελέχη του ΚΚΕ και λίγο αργότερα και του ΕΑΜ και όλοι oι Γραμματείς της ΠΕΕΑ. Τι είχε συμβεί;
Ένα ραδιοτηλεγράφημα του ΓΣ του ΕΛΑΣ προς το Γραμματέα των Στρατιωτικών, τον πληροφορούσε ότι μόλις έφτασε από την ΒΣΑ το παρακάτω τηλεγράφημα που διαβιβάστηκε μέσω του μηχανισμού του ΣΜΑ. Ήταν το ανακοινωθέν της συνδιάσκεψης και έλεγε:
«Βηρυτός 21 Μαΐου 1944.
Χθες, 20 Μαΐου 1944, ετερματίσθησαν οι συσκέψεις του Εθνικού Συνεδρίου εις το όποιον έλαβον μέρος oι αντιπρόσωποι ολοκλήρου του πολιτικού κόσμου της Ελλάδος και των μαχητικών οργανώσεων. Ο πρωθυπουργός κ. Παπανδρέου ώμίλησεν τελευταίος.
Υπεγράμμισε το Εθνικόν πρόγραμμα το όποιον ομοθύμως εγένετο δεκτόν ως εθνικός Χάρτης και υπεγράφη υφ’ όλων των μελών.
Η συνεργασία της μελλοντικής Πανελληνίου Κυβερνήσεως Συνασπισμού θα βασισθή εις αυτόν τον Χάρτην.
Αφού υπέγραψαν όλοι οι αντιπρόσωποι, ανεξαιρέτως, εν μέσω γενικών χειροκροτημάτων, οι αντιπρόσωποι εξέφρασαν τον θαυμασμό των και την ευγνωμοσύνη προς τον Έλληνα Πρωθυπουργόν, δια την ικανότητα με την οποίαν διηύθυνεν το έργον της διασκέψεως το όποιον ωδήγησεν εις την επίτευξιν της Εθνικής Ένότητος.
Κατά την λήξιν της συνεδριάσεως όλοι οι αντιπρόσωποι όρθιοι εκράτησαν σιγήν ενός λεπτού εις μνήμην των νεκρών αυτού του πολέμου και των τραγικών αλληλοκτόνων ταραχών, κατόπιν εζητωκραύγασαν υπέρ του Έθνους και των συμμάχων».
Ο ραδιοσταθμός του Λονδίνου, το ίδιο βράδυ, αφού μετάδωσε το παραπάνω ανακοινωθέν, ανάφερε σε συντομία, αλλά αρκετά καθαρά, έτσι που να μπορεί να σχηματιστεί γνώμη στην κατεχόμενη ‘Ελλάδα και στο Βουνό, το περιεχόμενο της συμφωνίας που είχε υπογράφει στο Λίβανο. Ήταν κάτι που προκαλούσε έκπληξη, μα και αμφιβολίες αν ήταν δυνατό να είχαν υπογράψει οι αντιπρόσωποι του αγωνιζόμενου λαού, σαν κείμενο συμφωνητικού, ένα τέτοιο λίβελο εναντίον του εθνικολαϊκού κινήματος, μια τέτοια αισχρή κατασυκοφάντηση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, όπως ήταν ο λόγος του Παπανδρέου που ανυψώνονταν σε «Εθνικό Χάρτη» και σύμβολο «Εθνικής ενότητας». Στο λόγο αυτό περιλαβαινόταν όλο το κατηγορητήριο κατά του ΕΑΜ. που είχε εκτοξεύσει ό Παπανδρέου με τον εναρκτήριο λόγο του, είχαν όμως αφαιρεθεί οι φράσεις που είχε για τους «α π ό ν τ ε ς» από την παλλαϊκή εξέγερση εναντίον των καταχτητών.
Σύγχυση στο ΠΓ του ΚΚΕ.
Αργά τη νύχτα με κάλεσαν να πάρω μέρος στη συνεδρίαση των μελών του ΠΓ του ΚΚΕ, που βρίσκονταν στις Κορυσχάδες.
‘Όταν μπήκα στο προσωρινό γραφείο του ΠΓ, που ήταν στο δεύτερο πάτωμα ενός νεόχτιστου σπιτιού Στην πλατεία του χωριού, βρέθηκα μπροστά σε μια ασυνήθιστη εικόνα. Τα μέλη του ΠΓ όρθιοι μιλούσαν και χειρονομούσαν χωρίς ν’ ακούει ο ένας τον άλλο. Η Χρύσα Χατζηβασιλείου, που με δυσκολία σηκώθηκε Από το κρεβάτι, έκλαιγε και αδιάκοπα επαναλάβαινε: Σας το έλεγα, δεν είναι ό Πέτρος (σ.σ. ό Π. Ρούσος, άντρας της Χρύσας) για τέτοιες δουλειές!.. Όταν επικράτησε κάποια τάξη, όλοι συμφώνησαν πώς αν πραγματικά υπογράφτηκε από την αντιπροσωπεία μας τέτοια συμφωνία ήταν απαράδεχτη. Δεν μπορούσαν όμως να παραδεχτούν πώς μια τόσο σοβαρή στη σύνθεση αντιπροσωπεία, ενός τόσο μεγάλου και ουσιαστικά μοναδικού κινήματος αντίστασης και ένοπλης πάλης ενάντια στους κατακτητές, θα ήταν δυνατό να δεχτεί τέτοιο εξευτελισμό και ταπείνωση, που να κρατήσουν σιγή ενός λεπτού και για «…τα τραγικά θύματα των αλληλοκτόνων ταραχών», δηλαδή για τους σκοτωμένους γερμανοτσολιάδες και τους ξενοκίνητους εχθρούς του λαού.
Επειδή δεν υπήρχαν στοιχεία, το ΠΓ αποφάσισε ομόφωνα, πριν πάρει συγκεκριμένη θέση, να συζητήσει με τους αντιπροσώπους του ΚΚΕ στην ΚΕ του ΕΑΜ και στην ΠΕΕΑ για να σταλεί αμέσως τηλεγράφημα, υπογραμμένο από τους επικεφαλής της ΠΕΕΑ, του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, που να ζητάει Από την αντιπροσωπεία εξηγήσεις.
Έφυγα από το γραφείο. Συγκέντρωσα τα μέλη της ΚΕ του ΕΑΜ και έβαλα το ζήτημα. Δεν υπήρχε αντίρρηση. Το ίδιο ομόφωνα πάρθηκε απόφαση στην ΠΕΕΑ και σε συνεργασία Σιάντου και Τσιριμώκου συντάχθηκε το τηλεγράφημα, που το υπόγραψα για την ΚΕ του ΕΑΜ, το πρωί της άλλης μέρας, 22 του Μάη.
Στις 22 του Μάη, ένατη μέρα των εργασιών του Εθνικού Συμβουλίου, γινόταν συζήτηση πάνω σε διάφορες αναφορές και ερωτήσεις. Παρευρίσκονταν όλα τα ανώτατα καθοδηγητικά στελέχη και παρακολουθούσαν ήρεμα, όμως με ζωγραφισμένη στα πρόσωπά τους την ανησυχία. Ξαφνικά στο βήμα ανέβηκε Ένας καπετάνιος εθνοσύμβουλος και με αγανάκτηση και βροντερή φωνή είπε: Είναι κοινό μυστικό πώς στη Μέση Ανατολή υπογράφτηκε μια αντεθνική και αντιλαϊκή συμφωνία και ότι ή ΠΕΕΑ έχει επίσημα πληροφορηθεί για το γεγονός αυτό. Ρωτούμε την ΠΕΕΑ γιατί σιωπάει και δεν ενημερώνει το Εθνικό Συμβούλιο; Ποιό είναι το περιεχόμενο αυτής της συμφωνίας; Και αν είναι ασύμφορη και επιζήμια για το λαό μας τί σκέφτεται να κάνει; Το Εθνικό Συμβούλιο, συνέχισε ό καπετάνιος, είναι ανήσυχο. Ο λαϊκός μας στρατός δε θα δεχτεί ταπεινώσεις και βρισιές από τους συνεργάτες των κατακτητών και τους ραγιάδες και «απόντες». Στο όνομα των ακατάβλητων μαχητών του ΕΛΑΣ, απαιτώ σεβασμό των αγώνων και θυσιών του, κατάληξε ό ομιλητής, χτυπώντας γερά τη γροθιά του πάνω στο βήμα. Σείστηκε ή αίθουσα από τα χειροκροτήματα. Όρθιοι όλοι τραγούδησαν τον ύμνο του ΕΛΑΣ.
Ο αντιπρόεδρος Μπακιρτζής πληροφόρησε το Εθνικό Συμβούλιο ότι ζητήθηκαν εξηγήσεις Από την αντιπροσωπεία και δήλωσε πως αποφάσεις στο σοβαρό αυτό πρόβλημα θα πάρει ή ΠΕΕΑ από κοινού με το Εθνικό Συμβούλιο. Το απόγευμα, την ώρα που ό Γραμματέας της Γεωργίας έκανε την έκθεσή του, έφτασε ένα δεύτερο τηλεγράφημα από το ΓΣ του ΕΛΑΣ. Κοινοποιούσε αναφορά της αντιπροσωπείας, με ημερομηνία 22 Μαΐου, που έλεγε:
«Επήλθε συμφωνία επί προγράμματος. Στοπ. Χάριν εθνικής ενότητος συμφώνως αρχάς μας προέβημεν αναγκαίας υποχωρήσεις. Στοπ. Συνεχίσωμεν Κάιρον συνομιλίας επί συνθέσεως κατανομής Υπουργείων και Αρχιστρατήγου. Στοπ. Αποστείλατε ονόματα υπουργών ανά τρία. ΚΚΕ-ΕΑΜ-ΠΕΕΑ ώστε επί οριστικού αριθμού εις όν καταλήξωμεν έχομεν ελευθερίας επιλογής. Στοπ. Γνώμη και επιθυμία Προέδρου είναι μη μετάσχη προσωπικώς. Στοπ. Ανάγκη έχετε υπ’ όψιν κυβέρνησις παραμείνει όλη προσωρινώς Κάιρον και αργότερον πραγματοποιηθεί μεταφορά Υπουργείων αυτόθι. Στοπ.
Σβώλος, Πορφυρογένης, Ρούσος».
Τώρα πια δεν υπήρχαν αμφιβολίες ότι ή συμφωνία που έγινε στο Λίβανο, δίχως προηγούμενη συνεννόηση με την καθοδήγηση που βρισκόταν στο Βουνό, ήταν έξω Από τις οδηγίες που είχαν δοθεί και σε ριζική αντίθεση με τις αρχές και το πνεύμα του αγώνα του ελληνικού λαού. Με πλήρη ομοφωνία του ΠΓ του ΚΚΕ, της ΚΕ του ΕΑΜ και όλων των μελών της ΠΕΕΑ στάλθηκε στην αντιπροσωπεία το παρακάτω αυστηρό τηλεγράφημα:
«Ελληνικήν Κυβέρνησιν
δια Σβώλον, Πορφυρογένην, Ρούσον
Κάιρον
Ελάβομεν μοναδικόν τηλεγράφημά σας. Στοπ. Όποιον αναφέρετε επήλθε συμφωνία με ιδικάς σας υποχωρήσεις, οποίας παραλείψατε γνωρίσετε. Στοπ. Ραδιοφωνηθέντες όροι συμφωνίας είναι έξω και εναντίον γραπτών οδηγιών μας. Στοπ. Εντολή σας αυστηρώς καθορισμένη δια συμφωνίαν εξασφαλίζουσαν επιδιώξεις αγωνιζομένου Έθνους. Στοπ. Αναμένομεν επειγόντως εξηγήσεις. Στοπ.
Δια ΠΕΕΑ. Στοπ. Μπακιρτζής. Στοπ. Διά ΚΕ ΕΑΜ Χατζής Στοπ. Διά ΚΚΕ Σιάντος. Στοπ». 23.5.44
Το τηλεγράφημα διαβάστηκε στο ’Εθνικό Συμβούλιο και εγκρίθηκε με ενθουσιασμό.
Το Εθνικό Συμβούλιο βάζει ζήτημα ανάκλησης της Αντιπροσωπείας.
Στο μεταξύ κάθε μέρα ό ραδιοσταθμός του Λονδίνου ανακοίνωνε νέες αποφάσεις της συνασπισμένης αντίδρασης στο Κάιρο. Βιάζονταν να δημιουργήσουν περισσότερα πλεονεκτήματα, πριν να αποφασίσει το λαϊκό κίνημα να στείλει τους δικούς του υπουργούς.
Στις 24 του Μάη ορκίστηκε ό Παπανδρέου σαν πρόεδρος της Κυβέρνησης, ο Βενιζέλος Αντιπρόεδρος και οι Σακαλής, Δραγούμης και Λαμπριανίδης σαν μέλη. Την άλλη μέρα ορκίστηκαν και οι υπουργοί Απ. Μυλωνάς, Π. Ράλλης. Πέντε θέσεις για τα οικονομικά υπουργεία μέναν ανοικτές για το εθνικολαϊκό κίνημα.
Το τηλεγράφημα που στάλθηκε στις 23 του Μάη οι Άγγλοι το καθυστερούσαν σκόπιμα. Ό Σβώλος αγωνιούσε. Στις 24 του Μάη έστειλε δεύτερο τηλεγράφημα Στην ΠΕΕΑ, με το όποιο έδινε τα βασικά στοιχεία της συμφωνίας και τελείωνε: «…Πάντως παρακαλούμεν αποστείλατε αμέσως ονόματα ως το προηγούμενον μας τηλεγράφημα έχοντες υπ’ όψιν επετύχαμε καλυτέραν δυνατήν υπό τας σημερινός συνθήκας λύσιν εγκρινομένην από πάσας πλευράς».
Το ’Εθνικό Συμβούλιο συνέχιζε τη δημιουργική του εργασία. Τη δέκατη μέρα 23.5.44 ασχολήθηκε με την Παιδεία και τα εκπαιδευτικά προβλήματα. Την ενδέκατη 24.4.44 με τα προβλήματα της ’Εθνικής Οικονομίας, τη δωδέκατη 25.4.44 με την Κοινωνική Πρόνοια και την ‘Υγιεινή, την δε δέκατη τρίτη μέρα, 26 του Μάη, ασχολήθηκε με τον Επισιτισμό και την οργάνωση της σωτηρίας της σοδειάς, την καλύτερη οργάνωση της ΕΤΑ και τη διάθεση των ομολογιών της ΠΕΕΑ. ’Επίσης έγινε έκθεση για το έργο της Λαϊκής Διαφώτισης.
Τη μέρα εκείνη δόθηκαν στους εθνοσύμβουλους τα πρώτα (και μοναδικά) οκτώ γραμματόσημα, μια σειρά με αγωνιστικές σύγχρονες παραστάσεις. Τα πρώτα γράμματα που στάλθηκαν μ’ αυτά τα γραμματόσημα σφραγίστηκαν με την ειδικά φτιαγμένη σφραγίδα του ταχυδρομείου Κορυσχάδων.
Εκείνη τη μέρα έφτασε και άλλο, το τρίτο στη σειρά, τηλεγράφημα του Σβώλου που έγραφε:
«Έχομεν σταθεράν πεποίθησιν ότι παρά μεγάλας δυσκολίας δεν
απεμακρύνθημεν βασικας αρχάς μας καλής διεξαγωγής του εθνικού αγώνος και της κατοχυρώσεως της λαϊκής κυριαρχίας. Στοπ. Τούτο εγένετο και διά συγκεκριμένων συμφωνιών και διά της δημιουργίας μη συγκεκριμένων προϋποθέσεων προς περαιτέρω αποτελέσματα. Δια προηγουμένου εγνωρίσαμεν βασικούς όρους συμφωνίας. Στοπ. Επί τμήματος κυβερνήσεως ελήφθη ομόφωνος απόφασις αναβληθείσης προσωρινώς μεταφοράς πραγματοποιηθησομένης το ταχύτερον. Στοπ. Δεν βλέπομεν φόβον ματαιώσεως δεδομένου ότι υπό υπευθύνων ανεγνωρίσθη ότι μόνον η ύπαρξις ενός τμήματος εντός ’Ελεύθερης Ελλάδος επιτρέπει υπεύθυνον διοίκησιν. Ρητώς απεκρούσθη διάλυσις ΕΛΑΣ. Στοπ. Όλαι ομάδες ενοποιηθώσι ενισχυόμεναι ενδεχομένως δια νέων δυνάμεων όταν καταστεί δυνατόν. Στοπ. Επί του πολιτειακού εμμενόντων όλων γνωστήν κοινήν δήλωσιν απεφασίσθη όπως τεθή σκοπός κυβερνήσεως αποσαφήνισις επειδή δεν θεωρείται σκόπιμος διά πολλούς λόγους τεθεί τούτο προϋπόθεσις ενότητος. Ούτω τεθέντων πραγματικών ζητημάτων και μηδεμιάς μεταβολής σημερινής πραγματικότητος αποφασισθείσης, νομίζομεν καλώς ετέθησαν αι βάσεις ενότητος συμφώνως ημετέρας αρχάς. Στοπ. Περιεχόμενον συμφωνίας κατοχυρώνει λαϊκήν θέλησιν. Στοπ. Φυσικά συμμετοχή μας εις κυβέρνησιν ευρυνομένην το ταχύτερον συντελέση ματαιωθή κάθε αντίθετος τυχόν απόπειρα. Στοπ. Παρακαλούμεν κατανοηθή καλώς ότι εσταθμίσαμεν σοβαρότατα πάντα στοιχεία σημερινής καταστάσεως ενταύθα, Ελλάδα και διεθνώς και καταλήξαμεν καλυτέραν λύσιν προς ην πάσαι πλευραί συμφωνούν και προς ην παρά δημοκρατικάς επιθέσεις εναντίον μας πάντες οι σύνεδροι δεν ηδύναντο εν τέλει ειμή συμφωνήσουν. Στοπ. Άλλωστε και επεφυλάχθημεν παρακολουθήσωμεν συμφωνίαν εν εκτελέσει υπ’ όψιν αναγκαίων εγγυήσεων. Αναμένομεν αμέσως ονόματα ίνα αναγγελθή σχηματισμός κυβερνήσεως. Σβώλος».
Τα δυο τηλεγραφήματα του Σβώλου έδειχναν ότι οι αντιπρόσωποι της μαχόμενης Ελλάδας βρίσκονταν κάτω από την εφιαλτική πίεση της διάλυσης της ΕΚΚΑ και του στρατού της Μέσης Ανατολής. Πέρασαν στην αρχή στην άμυνα και την απολογία και στο τέλος πίστεψαν πως και μόνο το γεγονός ότι μας δέχονταν, έστω και σαν φτωχούς συγγενείς, ήταν επιτυχία μας. Επικαλούνταν τις διεθνείς συνθήκες και το συμμαχικό παράγοντα, βλέποντας μονάχα την κατάσταση και τις διαθέσεις των άγγλων, χωρίς μέχρι κείνη τη στιγμή να επιχειρήσουν να διαπιστώσουν τη θέση και τη στάση της Σοβιετικής Ένωσης απέναντι στο ελληνικό εθνικο- λαϊκό κίνημα και τις εκτιμήσεις της για το ρόλο της Αγγλίας στα γεγονότα της Σάμου και της Μέσης Ανατολής.
Το απόγευμα, στις 26 του Μάη, το ΠΓ του ΚΚΕ διάβαζε τα δυο τηλεγραφήματα (24 και 25 του Μάη). Η συνεδρίαση, που βάσταξε όλη τη νύχτα, ήταν εξαιρετικά δύσκολη, παρ’ όλο που στην καταδίκη της συμφωνίας δεν υπήρχαν αντιρρήσεις. Στην αρχή ούτε για αναθεώρησή της με ενέργειες της ίδιας αντιπροσωπείας, στην οποία να δοθεί πίστωση χρόνου για να επιδιώξει να πετύχει ευνοϊκότερους όρους συμμετοχής μας στην κυβέρνηση, δεν γινόταν λόγος. Υποχρεώθηκα να αναφέρω τις αντιρρήσεις που θα προβληθούν από την ΕΛΔ και πρόσθεσα πως θα πρέπει να γίνει μια πιο προσεκτική εξέταση όλων των παραγόντων πριν καταλήξουν σε απόφαση. Αν δεχτούμε τη συμφωνία – είπα – παραιτούμαστε από τους σκοπούς και τις καταχτήσεις του λαού και συντελούμε στην επιστροφή του παλιού καθεστώτος. Αυτό θα έχει αρνητική επίδραση στους αγωνιστές, που θα χάσουν τους κύριους σκοπούς που αποτέλεσαν τα κίνητρα της πάλης τους. Αν όμως κρίνετε πώς δεν συμφέρει ή άμεση ανάκληση που να συνοδεύεται με αποφασιστικά μέτρα, δηλαδή ανάπτυξη της ΠΕΕΑ σε Δημοκρατική Κυβέρνηση, τότε να στείλουμε αμέσως τους υπουργούς μας στην κυβέρνηση του Καΐρου. Να βάλουν το πρόβλημα της έντασης της πάλης ενάντια στους κατακτητές και προδότες, να αποκηρυχθούν οι κουίσλινγκς και οι συνεργάτες τους, να απαιτήσουν την άμεση αποκατάσταση όλων των οπλιτών και αξιωματικών στο στρατό της Μέσης ’Ανατολής, την αποστολή πολεμικού υλικού, το διορισμό Αρχιστρατήγου και την αποστολή κυβερνητικού κλιμακίου στην ’Ελεύθερη ‘Ελλάδα. Μια κυβέρνηση βασικά αντιδραστική δεν μπορεί και δεν θέλει – μα κι αν θελήσει δε θα την αφήσουν οι Άγγλοι – να φτιάξει τέτοια πράγματα. Τότε οι υπουργοί μας θα δηλώσουν πώς δεν μπορούν να συμμετέχουν σε μια Κυβέρνηση, που ευνουχίζει τον αγώνα για την απελευθέρωση και θα παραιτηθούν. Με τον ελιγμό μας αυτόν κερδίζουμε χρόνο και αυτόματα αποκαλύπτεται το «κατασκεύασμα» των Άγγλων και των αστών πολιτικών.
Το ΠΓ του ΚΚΕ δεν ήταν έτοιμο να κάνει αποφασιστικές χειρονομίες. Καταδίκαζε ομόφωνα τη συμφωνία, όμως σέρνονταν σε παζάρια για να πετύχει «ευνοϊκότερους» όρους. Δεν έβλεπε ότι ακόμα κι αν γίνονταν δεκτοί όλοι οι όροι μας, που περιλαμβάνονταν στις οδηγίες, μια που δεχόμασταν οι μεταπολεμικές διαδικασίες να γίνονται με τις παλιές συνταγματικές αρχές και την αναβίωση του παλιού κρατικού μηχανισμού με «κηδεμόνες» τους Άγγλους, σαν εκφραστές της γνώμης και της θέλησης όλων των συμμάχων, το δίλημμα για το εθνικολαϊκό κίνημα θα έμενε ανοικτό: ή εθελοντική υποταγή και αυτοδιάλυση, ή «εμφύλιος πόλεμος» σαν πρόκληση για ένοπλη αγγλική επέμβαση και δυναμική διάλυση. Με εισήγηση του ΚΚΕ την άλλη μέρα 27 του Μάη, στάλθηκε το παρακάτω τηλεγράφημα:
Ελληνικήν Κυβέρνησιν
Διά Σβώλον, Πορφυρογένην, Ρούσον
Επί τηλεγραφήματος σας 24 τρέχοντος. Στοπ. Παραιτούμενα επιμονής ζητήματος Προεδρίας. Στοπ. Εμμείνατε ανενδότως ακόλουθα. Στοπ. Λύσιν ζητήματος βασιλέως. Στοπ. Εγκατάστασιν από τουδε τμήματος Κυβερνήσεως Ελευθέραν Ελλάδα. Στοπ. Κυβέρνησις οριστική και όχι προσωρινή. Στοπ. Υπουργείον Εσωτερικών και Στρατιωτικών ως γραπτοί όδηγίαι. Στοπ. Τηρηθή παράγραφος ένδεκα όδηγιών, άνευ ουδεμιάς μεταβολής τρόπου διοικήσεως. Στοπ. Ανάγκη γίνει αμέσως κατηγορηματική αποκήρυξις ταγμάτων ασφαλείας τάσσουσα προθεσμίαν διαλύσεως, μετά μεγίστης δημοσιότητος Στοπ. Ονόματα υπουργών αποστείλωμεν μετά τελικήν συμφωνίαν καθορισμού οριστικού αριθμού. Στοπ. Εν πνεύματι εθνικής ενότητος και χάριν εθνικού αγώνος επιμείνατε πλήρην ανασύνταξιν δυναμεων Μέσης Ανατολής, ριπτομένου παρελθόντος λήθην. Στοπ. Διαβιβάζομεν δικαίαν αξίωσιν Δημοκρατικής Ενώσεως λάβη χωριστήν έδραν κυβέρνησιν. Στοπ. Εξασφαλίσατε τακτικήν επικοινωνίαν ει δυνατόν έλθη ενταύθα μέλος αντιπροσωπείας προς αμοιβαίαν κατατόπισιν.
Μπακιρτζής. Χατζής. Σιάντος».
Η τελευταία συνεδρίαση του ’Εθνικού Συμβουλίου.
Στις 27 του Μάη 1944, στις 10 το πρωί, συνήλθε το ’Εθνικό Συμβούλιο στην τελευταία συνεδρίασή του. Ο Πρόεδρος στρατηγός Ν. Γρηγοριάδης έδωσε το λόγο στον Αντιπρόεδρο της ΠΕΕΑ στρατηγό Ευρ. Μπακιρτζή, που έκανε τις παρακάτω δηλώσεις:
«Στις προγραμματικές μας δηλώσεις τις οποίες εγκρίνατε, αναφέραμε πως σε πρόσκληση της Κυβέρνησης Βενιζέλου, η Αντιπροσωπεία της ΠΕΕΑ, μαζί με Αντιπροσωπείες του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, λάβαινε μέρος στις συνομιλίες της Μ. Ανατολής. Στις συνομιλίες αυτές, ή Αντιπροσωπεία μας είχε να διεξάγει επίμονες διαπραγματεύσεις σε όλα τα ζητήματα. ΟΙ οδηγίες που δώσαμε, καθόριζαν τα μέγιστα όρια των υποχωρήσεων. που πρέπει να γίνουν για να πραγματοποιηθεί η Εθνική ‘Ενότητα.
Σήμερα η ΠΕΕΑ βρίσκεται σε θέση να ανακοινώσει στο Εθνικό Συμβούλιο ότι έγινε κατ’ αρχή συμφωνία που τους όρους της δε μάθαμε ακόμα από επίσημη ανακοίνωση, τους γνωρίζουμε μόνο, όπως και το ’Εθνικό Συμβούλιο, από τις ραδιοφωνικές εκπομπές. Περιμένουμε να μας γίνει επίσημη ανακοίνωση των όρων. Στο μεταξύ οι αντιπρόσωποι μας μας γνωρίζουν ότι το ακριβές κείμενο της συμφωνίας θα διανεμηθεί σ’ όλη τη χώρα από συμμαχικά αεροπλάνα. Μάς γνώρισαν επίσης ότι, έκτος από την κατ’ αρχή συμφωνία, θα συνεχιστούν στο Κάϊρο οι συνομιλίες για το πολιτειακό, για τη σύνθεση της Κυβέρνησης, την κατανομή των υπουργείων και τον καθορισμό των υπουργών που θα αποτελέσουν το κλιμάκιο που θα ’ρθει στην Ελεύθερη Ελλάδα.
Η ΠΕΕΑ έστειλε στην Αντιπροσωπεία κατάλληλες οδηγίες. Η ΠΕΕΑ ελπίζει πως πάνω στις σωστές βάσεις που έβαλε με τις νέες οδηγίες θα πραγματοποιηθεί ή ενότητα, τέτοια όπως συμφέρει στο έθνος και αποτέλεσε σταθερή επιδίωξη του λαϊκού μας κινήματος».
Οι συνδιαλλακτικές δηλώσεις του Αντιπρόεδρου της ΠΕΕΑ δημιούργησαν ένα πνεύμα ηρεμίας και σχετικής αισιοδοξίας στους εθνοσύμβουλους και τους ακροατές. Όταν όμως ένας από τους Γραμματείς του Συμβουλίου, ο Γ. Θανασέκος, άρχισε να διαβάζει το περιεχόμενο της συμφωνίας, όπως είχε μεταδοθεί από το ραδιοσταθμό του Λονδίνου, η αίθουσα ηλεκτρίστηκε. Στα πρόσωπα όλων ζωγραφίστηκε ή αγανάχτηση, η οργή και το μίσος εναντίον των καιροσκόπων, που πολλοί απ’ αυτούς ήσαν και δοσίλογοι για συνεργασία με τον εχθρό. Η καταθλιπτική σιωπή που επικρατούσε έδειχνε πως έβραζε ένα καζάνι. Όταν ό Γραμματέας διάβασε την τελευταία παράγραφο, που έλεγε: «… Αν ούτως έχει, προτείνω όπως το κείμενο του Εθνικού Προγράμματος, καθώς επεξηγήθη, θεωρηθεί ως Εθνικόν μας συμβόλαιον και υπογραφεί υπό πάντων των Αντιπροσώπων», ένα αυθόρμητο, ομόφωνο και βροντερό ΑΙΣΧΟΣ! τάραξε την αίθουσα. Όρθιοι οι εθνοσύμβουλοι απαιτούσαν την άμεση ανάκληση της Αντιπροσωπείας.
Ο Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου επικαλέστηκε τη σοβαρότητα του θέματος και της στιγμής και παρακάλεσε τους Εθνοσύμβουλους να ησυχάσουν. Μόλις αποκαταστάθηκε κάποια τάξη, ο Πρόεδρος έδωσε το λόγο στον Αντιπρόσωπο του ΚΚΕ.
Ο Γιάννης Ζεύγος ανέβηκε στο βήμα και με σταθερή φωνή ανάπτυξε τη θέση και τη στάση του ΚΚΕ απέναντι στη συμφωνία και τα μελλοντικά προβλήματα του αγώνα και της πολιτικής, στην πορεία προς την Απελευθέρωση και μεταπολεμικά. Αντιγράφουμε τη βαρυσήμαντη αύτη ομιλία, από την «Ελεύθερη Ελλάδα», δημοσιογραφικό όργανο της ΚΕ του ΕΑΜ, στις 28 του Μάη 1944, που τυπώθηκε στις Κορυσχάδες.
Ο Ζεύγος Άρχισε την ομιλία του με μια δήλωση:
«Το ΚΚΕ εγκρίνει ολοκληρωτικά τη γραμμή της ΠΕΕΑ στο ζήτημα των διαπραγματεύσεων και τονίζει ότι περνούμε την πιο δύσκολη και αποφασιστική στιγμή του εθνικού αγώνα, και το Εθνικό Συμβούλιο οφείλει να κατανοήσει τη βαρύτητα της στιγμής και να καθορίσει τις συνθήκες με τις όποιες θα συνεχιστεί ό αγώνας. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει τούτη τη στιγμή ο ελληνικός αγώνας είναι ένα κομμάτι από το παγκόσμιο πρόβλημα για τη λευτεριά. Το δίκαιο αίτημα των λαών ν’ αποκτήσουν το δικαίωμα ν’ αυτοκαθορίζουν τη τύχη τους, έχει αναγνωρισθεί σαν βασική αρχή του συμμαχικού αγώνα. Πάνω σ’ αυτή την αρχή βασισμένο και του ελληνικού λαού το εθνικό και απελευθερωτικό κίνημα, συμπυκνώνει τις Ιστορικές ανάγκες και τα προβλήματα της χώρας. Οι σκοποί του έχουν καθαρά οριστεί: Εθνική απελευθέρωσιj, επιβίωση τον λαού, λαϊκή κυριαρχία.
Αποτέλεσμα της πάλης του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, για την απελευθέρωση υπήρξε ή σύσκεψη του Καΐρου, όπου και πραγματοποιήθηκε μια «κατ’ αρχήν» συμφωνία. Επίσημες πληροφορίες για τη συμφωνία δεν υπάρχουν ως τη στιγμή. Το Εθνικό Συμβούλιο, ωστόσο, οφείλει να διακηρύξει για μια ακόμα φορά τις αρχές και τα ιδανικά που πάνω σ’ αυτά θα πρέπει να γίνει η συμφωνία με οργανώσεις και κόμματα και δυνάμεις που στάθηκαν δημιουργοί και ενισχυτές της εθνικής ανάτασης, ώστε ή ενότητα αυτή να μη σημαίνει το θάψιμο του λαϊκού αγώνα, την προδοσία των υπέροχων μέχρι σήμερα θυσιών. Τα αιτήματα της ΠΕΕΑ για την εξασφάλιση της συνέχισης του αγώνα και την κατοχύρωση των λαϊκών ελευθεριών, πρέπει να επικυρωθούν από το Εθνικό Συμβούλιο. Είναι ακριβώς τα σημεία αυτά εκείνα πάνω στα όποια η αντίδραση συμπυκνώνει τις προσπάθειες της. Πρέπει, λοιπόν, να πραγματοποιηθεί μία ενότητα που να εξασφαλίζει πως ο Γεώργιος που διάλυσε τον Ελληνικό στρατό στην Αλβανία, που μεταχειρίστηκε κάθε τρόπο για να μειώσει τη μαχητικότητα του ελληνικού στρατού της Αιγύπτου, για να τον μεταβάλει σε στρατό δικό του, στρατό πραιτωριανών, δε θα ξαναβρεί την ευκαιρία να διαλύσει για τρίτη φορά εδώ στην Ελλάδα τον ελληνικό στρατό και να θάψει τις λαϊκές ελευθερίες. Ως την επίσημη απόφαση του ελληνικού λαού, με ελεύθερο δημοψήφισμα, θα μείνει έξω από την Ελλάδα. Το Εθνικό Συμβούλιο οφείλει να διακηρύξει, ότι ποτέ δε θα δεχτεί καμιά συμφωνία χωρίς προηγούμενη κατηγορηματική δήλωση του Γεωργίου στο σημείο αυτό. Το Εθνικό Συμβούλιο τάσσεται αλληλέγγυο με το στρατό της Αιγύπτου και καταλογίζει στον Γεώργιο την ευθύνη των στασιαστικών γεγονότων.
Το δεύτερο πρόβλημα είναι η παροχή εγγυήσεων για την εξασφάλιση των λαϊκών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Οι κύκλοι του Γεωργίου που μιλούν για ενότητα είναι οι ίδιοι που ενισχύουν τα τάγματα ασφαλείας. Ανάγκη, λοιπόν, να παρασχεθούν οι εγγυήσεις ότι ο εθνικός αγώνας θα συνεχιστεί και θα ενταθεί. Βασική προϋπόθεση για τούτο αποτελεί η διατήρηση της σύνθεσης και συγκρότησης του λαϊκού στρατού.. Αλλιώς η ενότητα θα συμφέρει στους Γερμανούς και το φασισμό και τέτοια ενότητα δε θα γίνει. Πάνω σ’ αυτά τα δυο σημεία, το ’Εθνικό Συμβούλιο να δώσει κατηγορηματικές εντολές στην ΠΕΕΑ.
Από την άποψη της εξωτερικής, διεθνούς σημασίας του ζητήματος, οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι ο Ελληνικός λαός προχωρεί στον αγώνα του δίπλα στους λαούς που αγωνίζονται για να κατοχυρώσουν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσής τους, σύμφωνα με τις αρχές και τις βάσεις των διακηρύξεων των συμμάχων. Κάνοντας ίνα βήμα προς τα πίσω, με την αποδοχή μιας ενότητας δουλείας, θα διαπράτταμε μια προδοσία της χείριστης μορφής. Το Εθνικό Συμβούλιο ποτέ δεν θα δεχτεί μια τέτοια πράξη.
Κι αν υπάρχει κανείς που να πανικοβάλλεται από το μέγεθος των δυσκολιών, αρκεί να σκύψει προς την ανεξάντλητη πηγή της λαϊκής αποφασιστικότητας, για να ξανακερδίσει τις δυνάμεις του.
Είναι απαίτηση του άξιου λαού, το Εθνικό Συμβούλιο να σταθεί αντάξιό του. Η ιστορία δεν αναφέρει καμιά μεγάλη εποχή χωρίς μεγάλες δυσκολίες. Όμως ό λαός ξέρει πως πρέπει να αγωνιστεί για να σωθεί, όσες κι αν είναι οι δυσκολίες που θα πρέπει να ξεπεράσει. Αν εκείνοι δε θελήσουν να πραγματοποιήσουν την ένωση, η ευθύνη της διάσπασης θα βαρύνει αυτούς. Η κατάρα του έθνους θα πέσει απάνω τους. Το έθνος θα κερδίσει τον αγώνα»
Ο Ζεύγος κατέβηκε από το βήμα μέσα σε μια θύελλα από χειροκροτήματα και επευφημίες για το ΚΚΕ. Όλοι όρθιοι τραγουδούσαν: θύελλες άνεμοι γύρω μας πνέουν…
Στη συνέχεια δόθηκε ό λόγος στον αντιπρόσωπο της ΕΛΔ συν. Ζάχο. Ανάμεσα στ’ άλλα ό Ζάχος είπε ότι ποτέ η ενότητα από το ΕΑΜ δεν τέθηκε σαν σκοπός καθεαυτό, αλλά σαν μέσο για τον εθνικό αγώνα και τη λαϊκή κυριαρχία. Αντιτάσσεται σε κάθε συμφωνία που δεν θα αποκλείει την επάνοδο του βασιλιά πριν από το δημοψήφισμα, που δε θα αναγνωρίζει τις λαϊκές καταχτήσεις και τις λαϊκές ελευθερίες και που δεν θα βγάζει έξω από την εθνική ζωή τους συνεργάτες και τα όργανα του κατακτητή. Η ΠΕΕΑ, κατάληξε, πρέπει να πάρει όλα τα μέτρα και να εξασφαλίσει τις εγγυήσεις που χρειάζονται για τον αγώνα και τη λαοκρατία. Η ΕΛΔ, δήλωσε, εκφράζει την εμπιστοσύνη της στην ΠΕΕΑ.
Την εμπιστοσύνη τους στην ΠΕΕΑ εκφράσανε και ό Αθ. Τανούλας από μέρος του ΑΚΕ, ο Καραμαούνας από το κόμμα των Αριστερών Φιλελευθέρων, ο Ι. Μιχαήλ, της Δημοκρατικής ‘Ένωσης, ο Καλομοίρης του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος, ο Δ. Μαραγκός του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος, ο Σταυρίδης του ΣΚΕ, ο Μητροπολίτης Κοζάνης ’Ιωακείμ, ο ανεξάρτητος Δημοκρατικός βουλευτής Π. Καρασεβδάς, ο εθνοσύμβουλος δήμαρχος Πάτρας Π. Ρούφος. Ο τελευταίος δήλωσε πως είναι παλιός πολιτευτής τον Λαϊκού Κόμματος, μα τώρα δεν ανήκει σε κανένα κόμμα. Συμφωνεί με την πολιτική γραμμή της ΠΕΕΑ. Εκφράζει όμως τη γνώμη να αναβληθεί η λύση του προβλήματος του βασιλιά μέχρι το Συνέδριο της ειρήνης. Σ’ όλα τα άλλα σημεία εκφράζει ανεπιφύλακτα την εμπιστοσύνη του στην ΠΕΕΑ.
Ακολούθησαν δηλώσεις του Κ. Θέου για το ΕΕΑΜ, του Δ. Βλαντά για την ΕΠΟΝ, και άλλων εθνοσυμβούλων. Ο Γραμματέας τον ΕΑΜ Θαν. Χατζής που πήρε το λόγο είπε πώς ίσως θεωρηθεί περιττό να ακουστεί η φωνή του ΕΑΜ, μια και μίλησαν όλα τα κόμματα και οι οργανώσεις που συγκροτούν το ΕΑΜ. Όμως το ΕΑΜ δεν είναι μόνο συνασπισμός κομμάτων και οργανώσεων. Είναι μαχητική οργάνωση πατριωτών και πολλοί απ’ αυτούς δεν ανήκουν σε κανένα πολιτικό κόμμα ή άλλη οργάνωση. Είναι Εαμίτες. Στο όνομα όλων των μελών τον ΕΑΜ και των μαχητών του ΕΛΑΣ, που δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε σαν μαχητικό τμήμα του, η ΚΕ του ΕΑΜ δηλώνει ότι δίνει την εμπιστοσύνη της στην ΠΕΕΑ και θα υποστηρίξει όλα τα μέτρα που θα πάρει για την ανάπτυξη του αγώνα μέχρι το νικηφόρο τέλος του και την κατοχύρωση της ανεξαρτησίας της χώρας και της λαϊκής κυριαρχίας.
Ο καταστατικός χάρτης της λαοκρατικής ‘Ελλάδας
Ο Πρόεδρος του Εθνικού συμβουλίου στρατηγός Ν. Γρηγοριάδης συγχάρηκε την ΠΕΕΑ για την εξαιρετική ικανότητα και τη διπλωματική δεξιοτεχνία με την οποία χειρίστηκε το όλο ζήτημα της εθνικής ενότητας και το ζήτημα του βασιλιά και είπε πως δεν υπάρχουν άλλοι εθνοσύμβουλοι που να ζήτησαν το λόγο. Συνεπώς θεωρεί ότι έληξε ή συζήτηση σ’ αυτό το θέμα και κάλεσε έναν από τους Γραμματείς να διαβάσει το σχέδιο απόφασης, που έγραφε τα παρακάτω:
«Το Εθνικό Συμβούλιο, αφού άκουσε τις ανακοινώσεις του Αντιπροέδρου της ΠΕΕΑ, πάνω στις διαπραγματεύσεις που γίνονται στο Κάιρο για την εθνική ενότητα και τους εκπροσώπους των κομμάτων και οργανώσεων που μετέχουν στο Εθνικό Συμβούλιο
ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ
Εγκρίνει παμψηφεί τις ανακοινώσεις της ΠΕΕΑ και εκφράζει την εμπιστοσύνη του Εθνικού Συμβουλίου προς την ΠΕΕΑ».
Το Εθνικό Συμβούλιο, στη συνέχεια, μπήκε στα θέματα της ημερήσιας διάταξης της τελευταίας μέρας των εργασιών του.
Ψηφίστηκε παμψηφεί στο σύνολο το ψήφισμα «Για την κατοχύρωση των Λαϊκών Ελευθεριών».
Το Ιστορικό αυτό ψήφισμα είναι το παρακάτω:
Η ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΤΩΝ ΛΑΪΚΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΞΟΥΣΙΕΣ ΠΗΓΑΖΟΥΝ ΚΑΙ ΑΣΚΟΥΝΤΑΙ ΑΠ’ ΤΟ ΛΑΟ
Γενικές διατάξεις
Το Εθνικό Συμβούλιο συγκροτημένο από αντιπροσώπους ολοκλήρου του ελληνικού λαού, που συνήλθε για να διακηρύξει την ακατάβλητη θέλησή του, να πολεμήσει ως την τελευταία του πνοή για την απελευθέρωση της χώρας, την πλήρη συντριβή του φασισμού και την αποκατάσταση της εθνικής ενότητας και της λαϊκής κυριαρχίας.
Θέλοντας να καθορίσει τον τρόπο άσκησης όλων των εξουσιών στην ελεύθερη Ελλάδα.
Ψηφίζει
Άρθρον 1: Κυρώνεται ή Ιδρυτική Πράξη της ΠΕΕΑ, της 10 του Μάρτη 1944.
Άρθρο 2: Όλες οι εξουσίες πηγάζουν απ’ το λαό και ασκούνται από το λαό. Η Αυτοδιοίκηση και η Λαϊκή Δικαιοσύνη είναι θεμελιώδεις θεσμοί του δημοσίου βίου των Ελλήνων.
Άρθρο 3: Το Εθνικό Συμβούλιο είναι το ανώτερο όργανο της Λαϊκής Κυριαρχίας. Ή Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης έχει τις εξουσίες που καθορίζει αυτό το ψήφισμα.
Άρθρο 4: Οι λαϊκές ελευθερίες είναι ιερές και απαραβίαστες. Το αγωνιζόμενο έθνος θα τις προστατέψει από κάθε απειλή, από οπουδήποτε κι αν προέρχεται.
Άρθρο 5: Όλοι οι Έλληνες, άντρες και γυναίκες, έχουν ίσα πολιτικά και αστικά δικαιώματα.
Άρθρο 6: Η εργασία είναι βασική κοινωνική λειτουργία και δημιουργεί δικαίωμα για την απόλαυση των αγαθών της ζωής.
Άρθρο 7: Επίσημη γλώσσα για όλες τις εκδηλώσεις της δημόσιας ζωής και για όλους τους βαθμούς της εκπαίδευσης είναι ή γλώσσα του λαού.
Άρθρο 8: Ό πρωταρχικός σκοπός και ο γνώμονας για την άσκηση όλων των εξουσιών, είναι ο απελευθερωτικός αγώνας του έθνους. Το Εθνικό Συμβούλιο, η ΠΕΕΑ, οι ένοπλοι και άοπλοι πολίτες, υπηρετούν πριν απ’ όλα το σκοπό αυτό. Ό Εθνικός Στρατός ΕΛΑΣ, είναι το ένοπλο τμήμα του έθνους που μάχεται για την απελευθέρωση της πατρίδας και τις ελευθερίες του λαού.
Άρθρο 9: Η ΠΕΕΑ εκπροσωπεί το μαχόμενο έθνος στο εξωτερικό, διοικεί τον Εθνικό Στρατό ΕΛΑΣ, διευθύνει όλες τις δημόσιες υπηρεσίες και έχει την ανώτατη εποπτεία, την καθοδήγηση και τον έλεγχο της Αυτοδιοίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύνης. Η ΠΕΕΑ εκδίδει και δημοσιεύει πράξεις, που περιέχουν κανόνες δικαίου και αποφάσεις με εκτελεστικό περιεχόμενο. Οι πράξεις εκδίδονται αφού ψηφιστούν από την αντιπροσωπεία του Εθνικού Συμβουλίου του άρθρου 13. Η ΠΕΕΑ μπορεί ν’ αλλάξει την σύνθεσή της, με την έγκριση του Εθνικού Συμβουλίου ή της αντιπροσωπείας.
Άρθρο 10: Το Εθνικό Συμβούλιο κρίνει το έργο της ΠΕΕΑ, κυρώνει τις πράξεις της, προτείνει μέτρα ή παίρνει το ίδιο αποφάσεις που συντελούν Στην ευόδωση του εθνικού αγώνα. Η κύρωση των κανόνων δικαίου, που θεσπίζονται με τις πράξεις της ΠΕΕΑ, ή η θέσπιση κανόνων δικαίου από το Εθνικό Συμβούλιο γίνεται με ψηφίσματα. Οι κατευθύνσεις, που δίνει το Συμβούλιο ή τα μέτρα που παίρνει για τους σκοπούς της παραπάνω παραγράφου, διατυπώνονται σε αποφάσεις.
Άρθρο 11: Οι εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου θα διαρκέσουν έως την απελευθέρωση ολόκληρης της χώρας. Η διάλυση του Εθνικού Συμβουλίου, μπορεί να γίνει και πριν απ’ την απελευθέρωση, αν το αποφασίσει το ίδιο, ύστερ’ από πρόταση της ΠΕΕΑ ή του 1/3 απ’ τα μέλη του.
Άρθρο 12: Το Εθνικό Συμβούλιο συνέρχεται κάθε τέσσερις μήνες σε τακτική σύνοδο. Η διάρκεια κάθε συνόδου είναι δεκαήμερη, μπορεί όμως να παραταθεί απ’ το ίδιο το Συμβούλιο. Η ΠΕΕΑ, μπορεί να συγκαλέσει το Εθνικό Συμβούλιο και σ’ έκτακτη σύνοδο. Μπορεί επίσης ή ΠΕΕΑ να αναβάλει μια σύνοδο, αν υπάρχει ανάγκη, με σύμφωνη γνώμη της αντιπροσωπείας του Εθνικού Συμβουλίου του άρθρου 13.
Άρθρο 13: Στο τέλος κάθε συνόδου το Εθν. Συμβούλιο εκλέγει αντιπροσωπεία από17 τακτικά μέλη και 5 αναπληρωματικά. Τα καθήκοντα που θα ασκεί ή αντιπροσωπεία στο χρονικό διάστημα ανάμεσα σε δυο συνόδους, ορίζονται από το άρθρο 14. Ο Πρόεδρος του Εθν. Συμβουλίου είναι αυτοδίκαια μέλος και πρόεδρος της Αντιπροσωπείας.
Άρθρο 14: Η ΠΕΕΑ υποβάλλει κάθε πράξη στην αντιπροσωπεία για να ψηφίσει. Αν η γνώμη της Αντιπροσωπείας είναι αντίθετη προς την πράξη, η ΠΕΕΑ συζητεί πάλι πάνω σ’ αύτη. Αν η ΠΕΕΑ επιμένει στη γνώμη της συγκαλείται κοινή συνεδρίαση ΠΕΕΑ και αντιπροσωπείας, όπου παίρνεται απόφαση με πλειοψηφία. Η αντιπροσωπεία μπορεί επίσης να υποδείχνει στην ΠΕΕΑ μέτρα συντελεστικά για την ευόδωση του εθνικού αγώνα.
Άρθρο 15: Ή ΠΕΕΑ, που αντλεϊ την εξουσία της απ’ την έμπιστο- σύνη του Εθνικού Συμβουλίου, είναι ύπόλογη άπέναντί του και άπέναντι του Έθνους, για την καλή διεξαγωγή του έθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, για την άποκατασταση της λαϊκής κυριαρχίας και την προστασία των λαϊκών έλευθεριών.
Ψηφίστηκε στις Κορυσχάδες
σήμερα 27 του Μάη 1944
Ο Πρόεδρος Ν. ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ
Οι αντιπρόεδροι ΚΟΖΑΝΗΣ ΙΩΑΚΕΙΜ, I. ΜΙΧΑΗΛ
Οι κοσμήτορες Δ. ΜΑΡΓΙΩΛΗΣ, Λ. ΚΑΡΑΜΑΟΥΝΑΣ. Σ. ΠΑΠΑΠΟΛΙΤΗΣ. Μ. ΣΒΩΛΟΥ
Σύμφωνα με το άρθρο 13 του «Ψηφίσματος», το Εθνικό Συμβούλιο εξέλεξε την αντιπροσωπεία του, από 17 τακτικά και 5 αναπληρωματικά μέλη, που το απόγευμα της ίδιας μέρας συγκροτήθηκε σε Σώμα. εκλέγοντας τους εθνοσύμβουλους Κοζάνης Ιωακείμ και Αθήνας Θ. Χατζή, αντιπροέδρους και τους Πειραιώς Δ. Μαργιόλη. Θεσσαλονίκης Δ. Μαραγκό. Αθήνας Στ. Κανελλόπουλο και Καρδίτσας Απ. Βογιατζή. εισηγητές της Αντιπροσωπείας.
Τέλος το Εθνικό Συμβούλιο εξέλεξε Επιτροπή Εξωτερικών υποθέσεων. Από12 εθνοσύμβουλους.
Ο Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου στρατηγός Νεόκοσμος Γρηγοριάδης κήρυξε τη λήξη της πρώτης συνόδου του Εθνικού Συμβουλίου, στις 27 του Μάη, ώρα 13 μ.μ. Οι εθνοσύμβουλοι όρθιοι χειροκροτούσαν. Όλοι. εθνοσύμβουλοι και ακροατές, έψαλλαν τον Εθνικό Ύμνο, κάτω από τους ήχους της μουσικής της 13ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ.
Σύσκεψη των κομμουνιστών εθνοσυμβούλων.
Είχαν τελειώσει οι εργασίες τον Εθνικού Συμβουλίου, όταν το απόγευμα, στις 27 του Μάη, το ΠΓ του ΚΚΕ συγκέντρωσε στην αίθουσα του παλιού σχολείου των Κορυσχάδων τους κομμουνιστές εθνοσύμβουλους, για να συγκεκριμενοποιήσει τα καθήκοντα του κόμματος γενικά, των εθνοσύμβουλων ιδιαίτερα, ύστερα από τις αποφάσεις τον Εθνικού Συμβουλίου και τη νέα κατάσταση που δημιουργούνταν, με την περιπλοκή του προβλήματος της Πανεθνικής ενότητας. Από μέρος του ΠΓ μίλησε ό Ζεύγος. Η ομιλία του βασικά στηριζόταν στο λόγο που είχε εκφωνήσει την ίδια μέρα στο Εθν. Συμβούλιο. Στο σημείο που αναφερόταν στην αντιλαϊκή δραστηριοποίηση των εθνοπροδοτών και όλων των αντίπαλων της ΠΕΕΑ, είπε πως, «εμπνευστές και καθοδηγητές της αντιεαμικής σταυροφορίας, είναι οι ίδιοι, οι αιώνιοι ξένοι αφέντες της χώρας μας, που με την αρχή του «διαιρεί και βασίλευε» κρατούν την Ελλάδα κάτω από την κυριαρχία τους, σε κατάσταση μισοανάπτυχτη και σε συνθήκες αποικιακής εξάρτησης».
Μιλώντας για το Λίβανο ό Ζεύγος είπε: «Τι συνέβη εκεί και ποιοί λόγοι ανάγκασαν την αντιπροσωπεία μας να μείνει στη διάσκεψη, όπου κατασυκοφαντούνταν και βρίζονταν το μεγαλύτερο κίνημα που γνώρισε η Ελλάδα στην νεώτερη ιστορία της, και γιατί τελικά δέχτηκαν να βάλουν τις υπογραφές τους κάτω από τον επαίσχυντο λόγο του Παπανδρέου, μας είναι ακόμα άγνωστο. Αυτό όμως δε σημαίνει πως οποιαδήποτε δικαιολογία μπορεί να αλλάξει τη σταθερή απόφαση του Εθνικού Συμβουλίου, που είναι και απόφαση όλου του αγωνιζόμενου λαού, να απορρίψει και να καταδικάσει αυτή τη «συμφωνία» και οποιαδήποτε άλλη που δε θα ανταποκρίνεται στο συμφέρον του αγώνα και τους πόθους του λαού. Αγωνιστική και ηθική υποχρέωση και δέσμευση για το κόμμα μας, το ΕΑΜ και την ΠΕΕΑ δημιουργεί η θέληση του λαού, και η απόφαση του Εθνικού Συμβουλίου αποτελεί νόμο που κανένας δεν μπορεί να παραβιάσει. Καμιά άλλη συμφωνία, από οποιονδήποτε κι αν υπογράφεται, αν δεν ανταποκρίνεται στα παραπάνω δε δεσμεύει το εθνικοαπελευθερωτικό μας κίνημα, πολύ περισσότερο όταν εκείνοι που υπόγραψαν παραβίασαν όρους, μέσα στα πλαίσια των οποίων είχαν αυστηρή εντολή να περιοριστούν. Η υπεύθυνη ηγεσία του κινήματος δε δεσμεύτηκε στο Λίβανο. Οι παραβάτες των οδηγιών μας θα υποστούν τις συνέπειες που προβλέπονται από το Λαϊκό Κράτος και το κόμμα μας θα τιμωρήσει αυστηρά και παραδειγματικά τα στελέχη του με την κατηγορία της προδοσίας και συνθηκολόγησης με τους εχθρούς του αγώνα και του λαού».
Στη συνέχεια ό Ζεύγος μίλησε για τα πρακτικά καθήκοντα.
Κλείνοντας την ομιλία του ο Ζεύγος, αφού έκανε μια γενική σύγκριση της συμφωνίας του Λιβάνου με το γράμμα και το πνεύμα του ψηφίσματος του Εθνικού Συμβουλίου, είπε πως μπροστά μας διαγράφονται σκληροί αγώνες και οι κομμουνιστές, όπως αρμόζει και όπως γίνεται μέχρι τώρα. θα πρέπει να βρίσκονται στις πρώτες γραμμές και η νίκη είναι βέβαιη.
Και τελείωσε ό Ζεύγος με τα λόγια: Στο καλό και να συναντηθούμε με την νίκη, αγαπητοί σύντροφοι!
Δεν επρόκειτο να γίνει συζήτηση. Όμως επακολούθησε βροχή από ερωτήματα. Σ’ όλα απάντησε ο Ζεύγος διαβεβαιώνοντας πως το ΚΚΕ θα κάνει το καθήκον του. Στην ερώτηση για τα μέτρα που θα πάρει απέναντι στα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ, Ρούσο και Πορφυρογένη, που παραβίασαν τις εντολές του Κόμματος, ο Ζεύγος απάντησε ότι το ΚΚΕ θα τους διαγράψει και θα τους παραπέμψει στο στρατοδικείο του ΕΛΑΣ, με την κατηγορία της «έσχατης προδοσίας».
Στο σημείο αυτό ό Ζεύγος καταχειροκροτήθηκε.
Από το ίδιο το βράδυ άρχισαν να φεύγουν οι εθνοσύμβουλοι για τις περιοχές και τα τμήματα τους. Τα μέλη της ΠΕΕΑ, οι καθοδηγήσεις των κομμάτων και οργανώσεων του ΕΑΜ, ό μηχανισμός της ΠΕΕΑ και της ΚΕ του ΕΑΜ έφυγαν την άλλη μέρα απ’ τις Κορυσχάδες για τη Βίνιανη.
Η σύγκληση και οι εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου αποτέλεσαν γεγονός εξαιρετικής σημασίας. Ήταν το πιο ιστορικό Σώμα που έγινε στην περίοδο του Μεγάλου εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του Ελληνικού Λαού, στα χρόνια 1941-1945. Οι εργασίες του στις Κορυσχάδες απόδειξαν πώς ό λαός μας έχει μέσα του τεράστιες και ανεξάντλητες δυνάμεις, ικανές να πραγματοποιήσουν τους αμέσους και μακροπρόθεσμους σκοπούς του έθνους.
Το ψήφισμα των Κορυσχάδων δεν μπορεί παρά να πάρει εξέχουσα θέση όχι μονάχα στην ιστορία της πάλης του ελληνικού λαού εναντίον των Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων φασιστών κατακτητών, αλλά και γενικότερα στην ιστορία της νεώτερης Ελλάδας.
«Το Εθνικό Συμβούλιο – όπως διαπίστωνε τότε η ΚΕ του ΕΑΜ, και διατυπώθηκε σε άρθρο Στην «Ελεύθερη Ελλάδα» στις 13.6.44 – κατοχύρωσε με το μνημειώδες του ψήφισμα τις λαϊκές καταχτήσεις, διατύπωσε οριστικά τις αρχές και τα ιδανικά του εθνικού αγώνα και θεμελίωσε με βάσεις ατράνταχτες τους νέους αυτούς θεσμούς, που είναι δημιουργήματα του αγώνα. Ξεπήδησαν μέσα απ’ αυτόν, συνυφάνθηκαν μ’ αυτόν, ενώθηκαν στη συνείδηση του λαού σ’ ένα δίπτυχο, που κυριαρχεί σήμερα στην Ελλάδα: Λευτεριά-Λαοκρατία».
Στο Εθνικό Συμβούλιο εκφράστηκε σ’ όλη την έκταση και το βάθος η αγωνιστική θέληση και το μαχητικό πνεύμα του λαού. Ταυτόχρονα μια ζηλευτή ομοφωνία λαού και ηγεσίας, να φέρουν σε νικηφόρο πέρας τον αγώνα. Στην πορεία, στη διάρκεια μιας τρομερής και βασανιστικής τριμηνίας. θα δούμε πώς αξιοποίησε η ηγεσία την τεράστια δύναμη του αγωνιζόμενου λαού και στρατού, για να ανταποκριθεί στις ιερές υποχρεώσεις της που ανέλαβε μπροστά στο Μεγάλο Εθνικό Σώμα, το Εθνικό Συμβούλιο.
Υποσημ. Χατζή: Παραθέσαμε όλο το λόγο του Ζεύγου, που δείχνει γιατί το ΚΚΕ θεωρούσε προδοσία την αποδοχή της συμφωνίας του Λιβάνου, και κάτω από ποιους όρους θα δεχόταν μια συμφωνία ενότητας. Δεν έχουν, συνεπώς, σχέση με την πραγματικότητα, αυτά που έγραψε ο Γιάννης Ιωαννίδης το Φλεβάρη του 1962 ότι δήθεν «…ή καταγγελία του Λίβανου έγινε (μόνο) γιατί η αντιπροσωπεία μας καταδίκασε το κίνημα της Μέσης Ανατολής…», η άποψή του ότι τότε το ΠΓ διαπίστωνε: «Γενικά για τη συμφωνία. Κυριώτερα λάθη: 1) Η καταδίκη του κινήματος Μέσης Ανατολής και 2) η μη επιμονή να ‘ρθει κλιμάκιο της Κυβέρνησης στο βουνό. Αυτό επέδρασε πολύ αρνητικά. Το πάρσιμο 1-2 υπουργείων περισσότερων ή λιγώτερων δεν έπαιζε αποφασιστικό ρόλο…». (Αρχεία της ΚΕ του ΚΚΕ: Στοιχεία Ιωαννίδη).
Πηγή: ΘΑΝΑΣΗ ΧΑΤΖΗ, Η ΝΙΚΗΦΟΡΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΕ. ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ, Ο ΛΑΟΣ ΠΡΟΧΩΡΕΙ – Η ΗΓΕΣΙΑ ΚΛΟΝΙΖΕΤΑΙ. Δύο γραμμές στο Λαϊκό επαναστατικό κίνημα.
Γ’ ’Έκδοση, Δωρικός, ΑΘΗΝΑ 1983, σελ. 184-224
Σημειώσεις για τον Εμφύλιο 