ΒΑΘΙΑ, ΠΟΛΥ ΒΑΘΙΑ, ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ…

Του Σ. Α. Θεοδωρόπουλου

«Βαθύ-βαθύ το πέσιμο,

βαθύ-βαθύ το ανέβασμα…»*

Μια (πέρα για πέρα αληθινή) ιστορία, σαν παραμύθι…

Ο Αλβανός Εμίν Βέης και η γυναίκα του, η «Οθωμανίς» Φιρδεύς (που έγινε Μαρία)·

ο γιος τους ο Μπεσίμ (που έγινε Γεώργιος) ο μετέπειτα αντιστράτηγος Γεώργιος Κορτζάς·

η κόρη τού Γεωργίου, η Ελένη Κορτζά, η «Ελενίτσα», (η αθάνατη «Ραχήλ») ο απεγνωσμένος ‘γεροντικός’ έρωτας και η μούσα τού τρισμέγιστου Κωστή Παλαμά…

*****

Σε χθεσινή ανάρτηση του εκλεκτού διαδικτυακού φίλου κ. Δ. Θεοτόκη, (εγγονού τού αείμνηστου Κερκυραίου Δημητρίου Θεοτόκη, διοικητή τής περίφημης «Ανεξάρτητης Μεραρχίας», της -επικής μα τελικά ολέθριας- Μικρασιατικής Επιχείρησης), έτυχε να δω τη φωτογραφία ενός «Γ. Κορτζά», επιτελάρχη, τότε, της ως άνω τρισένδοξης Μεραρχίας.

Ο νους μου πέταξε αστραπιαία στον στρατηγό Γεώργιο Κορτζά, τον πατέρα τής σπουδαίας μα άτυχης (αλλά και -υπό το φως τής αιωνιότητος- τυχερής!) Ελένης Κορτζά, του περιβόητου -παράφορου και απεγνωσμένου- ‘γεροντικού’ Έρωτα του Κωστή Παλαμά, την οποία ο Ποιητής αθανάτισε ως «Ραχήλ».

Άφησα στην ως άνω ανάρτηση του φίλου μου ένα σχόλιο.

Διευρυμένη μορφή τού σχολίου αυτού, είναι αυτή εδώ η ανάρτησή μου.

Ο Εμίν Βέης, ήταν γόνος πλούσιας και ισχυρής αλβανικής οικογένειας από την Κορυτσά τής σημερινής νότιας Αλβανίας, (που κάποτε εμείς οι Έλληνες αποκαλούσαμε -με θέρμη και καημό- Βόρειο Ήπειρο)… Έγινε αξιωματικός τού οθωμανικού στρατού και έφθασε, νωρίς, στον βαθμό τού ταγματάρχη. Παντρεύτηκε την «Οθωμανίδα» Φιρδεύς (sic), κόρη πλούσιου και ισχυρού πασά τής Πόλης. Παρότι η σταδιοδρομία τού Εμίν στον οθωμανικό στρατό και στην οθωμανική διοίκηση προοιωνιζόταν λαμπρή, αυτός ενστερνίστηκε από νωρίς το όραμα μιας ελεύθερης Αλβανίας, και μάλιστα μιας Αλβανίας ενωμένης με την Ελλάδα, και έταξε τη ζωή του στην υπηρέτηση του Μεγάλου αυτού Οράματος.

«Τι είμεθα ημείς οι Αλβανοί;», έγραφε ο ίδιος, «δεν είμεθα τέκνα τής Μεγάλης Ελλάδος; Το αίμα ημών και οι βραχίονες ημών δεν συνετέλεσαν περιφανώς εις την ανέγερσιν του Ελληνικού Βασιλείου; Εάν μέγα μέρος ημών, μεταβαλόντες θρήσκευμα και αποπλανηθέντες υπό του φανατισμού, επελάθοντο της εαυτών καταγωγής και υπηρέτησαν τους κατακτητάς έως σήμερον, απώλεσαν άρα το ίδιον αίμα των και δεν ανήκουσιν εις την ελληνοπελασγικήν οικογένειαν;» (!!)

Σε σωζόμενο 24σέλιδο υπόμνημά του (18.7.1880) προς τον τότε πρωθυπουργό τής Ελλάδας Χαρίλαο Τρικούπη, ο Εμίν χαρακτηρίζει τους Έλληνες και τους Αλβανούς ως λαούς αδελφούς «διά του αίματος, του πνεύματος και ιστορικών παραδόσεων».

Μπροστά στον κίνδυνο να συλληφθεί, όταν οι θέσεις του και οι κινήσεις του έγιναν γνωστές στις οθωμανικές αρχές, εγκατέλειψε τα Ιωάννινα όπου τότε υπηρετούσε και κατέφυγε στην ελληνική (από το 1864) Κέρκυρα, μαζί με τη γυναίκα του και τα 4 παιδιά τους. Οι απεγνωσμένες προσπάθειές του να συνεννοηθεί και να συνεργαστεί με τις εκεί ελληνικές αρχές για την πραγματοποίηση του Ονείρου του, αρχικά τουλάχιστον, δεν ευδοκίμησαν. «Οι πάντες», γράφει, ωμίλουν περί της Αλβανίας ως περί χώρας αγνώστου, ξένης, εντελώς ασχέτου προς τα συμφέροντα του έθνους· και περί Αλβανών, ως περί αλλοφύλων εχθρών».

Τελικά, όμως, η ελληνική κυβέρνηση τον δέχθηκε ευμενώς, και τον κατέταξε με τον βαθμό του, (αυτόν τού ταγματάρχη), στον Ελληνικό Στρατό. Τον έκαμε, μάλιστα, και φρούραρχο Κερκύρας!

Εν συνεχεία ο Εμίν βρέθηκε στην Αθήνα, όπου αγωνίστηκε παντοιοτρόπως και πάση δυνάμει για την πραγματοποίηση του Μεγάλου Ονείρου του, μιας ελεύθερης, δηλαδή, Αλβανίας, ενωμένης με την Ελλάδα. Μια θανατηφόρος επιδημία, του «πήρε» 3 από τα 4 παιδιά του, αφήνοντάς του μόνο τον Μπεσίμ. Δυστυχισμένος, απογοητευμένος, και απελπισμένος, ο Εμίν Βέης αυτοκτόνησε (πνιγμός) στο Παλαιό Φάληρο, την 20.6.1887…

Η χήρα του η Φιρδεύς και ο μονάκριβός της πλέον Μπεσίμ, βρέθηκαν στο νησάκι Μαδουρή, κοντά στη Λευκάδα, φιλοξενούμενοι του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, όπου και βαπτίστηκαν χριστιανοί, με ανάδοχο τον ίδιον τον ποιητή.

«Ο Ηγούμενος της εν Λευκάδι Ιεράς Μονής Κοκκίνης Εκκλησίας και εφημέριος του εν τη νήσω Μαδουρή Ιερού Ναού τού Αγίου Ιωάννου τού Θεολόγου,

Πιστοποιεί:

Ότι προσήλθεν αυτώ η Κυρία Φιρδεύς, Οθωμανίς μετά του υιού της Μπεσίμ, η μεν ετών 22 είκοσι δύο, ο δε 3 τριών, ως εκ των παρουσιασθέντων εγγράφων αποδεικνύεται, και ητήσαντό μοι όπως κατά το έθος τής Ορθοδόξου ημών Θρησκείας βαπτίσω αυτούς. Εγώ δε […..] εξετέλεσα εις αυτούς το Μυστήριον του Ιερού Βαπτίσματος. Ανάδοχος δε τούτων παρέστη ο Ιππότης Κύριος Αριστοτέλης Βαλαωρίτης όστις και έδωκεν εις μεν την Κυρίαν το όνομα Μαρία, εις δε τον υιόν της το όνομα Γεώργιος. […….]

Εγένετο εν τη Νήσω Μαδουρή σήμερον ημέραν Δευτέραν πρώτην τού μηνός Μαΐου 1878.

Ο Ανάδοχος Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, Ο Εφημέριος Βησσαρίων Ιερομόναχος Κατοχιανός».

Ένας (σωζόμενος) χρυσός σταυρός με τα αρχικά (Α.Β.) τού αναδόχου, στόλισε τον λαιμό της όμορφης νέας πιστής…

Το 1887, η Μαρία, η οποία ‘υπέφερε υπερηφάνως και αξιοπρεπώς τη δυστυχία της’, απηύθυνε ένα συγκλονιστικό γράμμα στον τότε πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη, ζητώντας του βοήθεια και προστασία από την Πολιτεία. Με τον Νόμο ΑΧΒ΄ της 21.12.1887, η Μαρία, η χήρα τού (πολιτογραφημένου ως Έλληνα πλέον) ταγματάρχη τού Ελληνικού Στρατού Εμίν Κορτζά** πήρε μηνιαία σύνταξη 100 δραχμών και ο γιος της ο Γεώργιος μηνιαία σύνταξη 50 δραχμών μέχρι της ενηλικιώσεώς του, συν απαλλαγή από δίδακτρα, αν ο τελευταίος εγγραφόταν σε κάποιο δημόσιο σχολείο.

Ο Γεώργιος Κορτζάς, ευφυής και πιστός στις ιδέες του πατέρα του, εισήχθη στη Σχολή Ευελπίδων, από την οποία και απεφοίτησε (Ανθυπολοχαγός). Αργότερα παντρεύτηκε την Κερκυραία αρχοντοπούλα Ιφιγένεια Στεφανίτση, με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά, την Ελένη, τη Μαρία και τον Σπύρο.

Ως αξιωματικός, έλαβε μέρος στον ατυχή πόλεμο του 1897, στους Βαλκανικούς Πολέμους και στη Μικρασιατική Εκστρατεία, απ’ όπου και η φωτογραφία (συνταγματάρχης / επιτελάρχης τής [υπό τον -επίσης συνταγματάρχη- Δημήτριο Θεοτόκη]«Ανεξάρτητης Μεραρχίας»).

Σημειώνω ότι με το βενιζελικό κίνημα του 1917, ο Γεώργιος Κορτζάς είχε αποστρατευτεί, ως φανατικός φιλοβασιλικός, αλλά επανήλθε στην ενεργό υπηρεσία στα τέλη τού 1920, μετά την ήττα τού Βενιζέλου στις μοιραίες εκείνες εκλογές…

Μετά τη μικρασιατική καταστροφή αποστρατεύτηκε και πάλι, αλλά αργότερα επανήλθε στην ενεργό υπηρεσία, για να αποστρατευτεί οριστικά, φέροντας τον βαθμό τού αντιστρατήγου. Για ένα διάστημα, διετέλεσε υπουργός στην εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Εμμανουήλ Τσουδερού (1941).

Στα φρικώδη Δεκεμβριανά (1944-1945), ήταν μεταξύ των συλληφθέντων από τους κομμουνιστές χιλιάδων ομήρων, και, (αφού σ’ εκείνη τη θλιβερή και απάνθρωπη πορεία είχε υποστεί τα πάνδεινα), εκτελέστηκε -κατά πάσα πιθανότητα στις 12.1.1945- κοντά στην Αράχοβα…

Η πρωτότοκη κόρη τού Γεωργίου, η όμορφη και καλλιεργημένη / μορφωμένη -μα και φυματική- Ελένη Κορτζά, η οποία όχι μόνο είχε, ουσιαστικά, χάσει την επαφή της με την ελληνική παιδεία, αλλά και είχε ασπασθεί τον καθολικισμό, έγινε ο μεγάλος, παράφορος, απεγνωσμένος ‘γεροντικός’ πλατωνικός ( ; ) έρωτας του ήδη φτασμένου και δοξασμένου Κωστή Παλαμά, 45 ολόκληρα χρόνια μεγαλύτερού της…

Η παράξενη αυτή σχέση, που κράτησε 14 ολόκληρα χρόνια, #άνοιξε ένα τεράστιο παράθυρο να μπει ο ήλιος στο «κελί»*** και στην καρδιά του και να φωτιστεί ο εσωτερικός του κόσμος. Να εκφράσει στα «Γράμματα στη Ραχήλ», τα ανείπωτα, όσα δεν μπόρεσε ή δεν θέλησε ή δεν του δόθηκε η ευκαιρία να πει. [….] για δέκα τέσσερα ολόκληρα χρόνια υπήρξε η μοναδική του αγάπη, η μούσα, η ευτυχία και η δυστυχία, το γέλιο και το δάκρυ, η χαρά και η λύπη, η προσμονή και η αγωνία, το φως των ματιών του, το φως που φώτισε το σκοτεινό «κελί» και τα στερνά χρόνια της ζωής του:

«… Όταν η πόρτα ανοίγεται του καλυβιού και μπαίνεις

σου το είπα, το ερμοκάλυβο γίνεται δόξας ναός…

Όταν η πόρτα ανοίγεται του καλυβιού και μπαίνεις,

μπαίνει μ’ εσέ, θαμπώνοντας τη σκέψη μου, ένα φως…» #

(Δες παρακάτω link)

Κατά την ταπεινή μου γνώμη, ολόκληρος ο (ογκωδέστατος) Παλαμάς δεν αξίζει -τουλάχιστο ως προς την αυθεντικότητα και το Πάθος- όσο το παρακάτω φλογερό γράμμα του προς την Ελενίτσα του, την οποία ο ίδιος αθανάτισε ως «Ραχήλ»:

# «Επέρασα μια νύχτα, τη νύχτα της Δευτέρας προς την Τρίτη, με το λυρικό, το μεθυστικό πυρετό της ενθύμησής σου. Το δειλινό της Δευτέρας μου το εξακολούθησε και μου το συμπλήρωσε η νύχτα ίσα με τα ξημερώματα της Τρίτης, με όλη την αχαλίνωτη ελευθερία της φαντασίας, με όλη την ωραία, την ηδονόπαθη, τη λογική, τη βαθυστόχαστη, την τρομαχτική, την εντατική ασυναρτησία του ονείρου (…) Μα πως μου παρουσιάζοσουν εσύ, όνειρο του ονείρου μου, είναι αδύνατο να σου παραστήσω. Δε με βοηθά η σκέψη μου, ούτε η γλώσσα μου, ούτε η πέννα μου(…) Πώς ήθελα να πεθάνω και πώς ήθελα να αναστηθώ στη χώρα των πνευμάτων μαζί σου για να πραγματοποιηθεί μια για πάντα το όνειρο το άλλο, το όνειρο που ξέρεις από τους στίχους των τραγουδιών της Ραχήλ… (… )Έτσι τη νύχτα αυτή την τόσο αλλόκοτη, ανέκφραστη και ωραία της αϋπνίας μου έπεφτα, μια δυο τρεις δέκα φορές στα πόδια σου, φεγγόβολα, σαν όλο το κορμί σου… Συγχώρησε τον ποιητή που όσο προχωρούν τα χρόνια του, τόσο περισσότερη νύχτα έχει, μα και περισσότερο φως «.

Και τελειώνει με το αγαπημένο του:

Chere et divine Clarte****, πεθαίνω για σένα

Ασκραίος #

Αναλυτικότερα για την παράξενη αυτή, πολύ δυνατή, ερωτική και όχι μόνο σχέση, ανάμεσα στον Κωστή Παλαμά και την σπουδαία Ελένη Κορτζά, εδώ:

https://www.fractalart.gr/kostis-palamas-grammata-sti…/

Πρώτη φωτογραφία: (Από την ανάρτηση του κ. Δ. Θεοτόκη):

Στο κέντρο ο διοικητής τής περίφημης «Ανεξάρτητης Μεραρχίας», συνταγματάρχης Δημήτριος Θεοτόκης, και δεξιά (στη φωτοφραφία) ο επιτελάρχης του, (επίσης συνταγματάρχης), Γεώργιος Κορτζάς, ο πατέρας τής «Ελενίτσας» / «Ραχήλ» τού Κωστή Παλαμά.

Δεύτερη φωτογραφία: Ο Ποιητής Κωστής Παλαμάς σε προχωρημένη ηλικία.

Σημείωση:

Βάση για την ανάρτηση αυτήν είναι η εισαγωγή τού βιβλίου τού Γ. Π. Κουρνούτου, «Γράμματα στη Ραχήλ», (εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1960), και η ελληνική Ιστορία.

(*) Γιάννης Ρίτσος, «Η σονάτα τού σεληνόφωτος»

(**) Από το «Κορυτσά», τον τόπο τής καταγωγής του.

(***) Έτσι αποκαλούσε ο Παλαμάς το -πηγμένο στα βιβλία- γραφείο /ερημητήριο / εργαστήριό του.

(****) Λατρεμένη και θεία λάμψη / φεγγοβολή.

Advertisement