Ο Θανάσης Χατζής περιγράφει την πρώτη (και τελευταία) σύνοδο του Εθνικού Συμβουλίου στις Κορυσχάδες, 14-27 Μαΐου 1944

Στις Κορυσχάδες.

Αντιπρόσωποι τού λαού απ’ όλη την Ελλάδα πήραν τα βουνά και πορεύονταν προς το άγνωστο μέχρι τότε χωριαδάκι τής Ευρυτανίας ΚΟΡΥΣΧΑΔΕΣ, που θα μείνει στην Ιστορία τής νεώτερης Ελλάδα σαν την Επίδαυρο της Εθνικής Επανάστασης του 1821. Μορφές αγωνιστικές, οι περισσότεροι μπαρουτοκαπνισμένοι, πολλοί με διάτρητα τα κορμιά τους από φασιστικές σφαίρες, άλλοι σακατεμένοι από τα βασανιστήρια στα μπουντρούμια, τις φυλακές, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τα ξερονήσια της εξορίας, άντρες και γυναίκες, οδοιπορούσαν νύκτα και μέρα, περνούσαν μέσα από κλοιούς και ενέδρες τις εχθρικές γραμμές, για να φτάσουν έγκαιρα στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της νέας Ελεύθερης, Ανεξάρτητης και Λαοκρατικής Ελλάδας.

Ο ΕΛΑΣ στη Ρούμελη

Οι μάχες με τους Ιταλούς ξεκίνησαν το 1942 σε Ρεκκά, Κρίκελλο, Γοργοπόταμο, Οβριακή, Χρύσω και Μικρό Χωριό, στην Ευρυτανία και συνεχίστηκαν το ’43 με εισβολή στη Λιβαδειά και απελευθέρωση κρατουμένων την άνοιξη και μάχες σε Παύλιανη, Αγία Ευθυμία Φωκίδας, Γραβιά και, κυρίως, με την απελευθέρωση του Καρπενησίου, στις 28 Απριλίου.

Οι τουρκόφωνοι πρόσφυγες και οι συγκρούσεις με τον ΕΛΑΣ

Η προσφυγική προέλευση είχε σημασία. Οι δωσίλογοι ήταν κυρίως Μπαφραλήδες, δηλαδή τουρκόφωνοι. Ούτε ήθελαν ν’ ακούσουν για τους κομμουνιστές. Από την άλλη, οι Καρσλήδες είχαν έρθει σχεδόν μπολσεβίκοι και ήταν επόμενο να βρεθούν στον ΕΛΑΣ.

Ποτέ δεν πρέπει να υποτιμάμε τη ροπή που έχουν οι άνθρωποι να σφάζονται μεταξύ τους για ιδεολογικούς λόγους. Από την άλλη, πρέπει κανείς να απαλλαγεί από το σύνδρομο να αναζητά οπωσδήποτε πίσω από κάθε σύγκρουση τις κοινωνικές ή τις ταξικές αντιθέσεις. Δεν πρέπει να υποτιμούνται, αλλά είναι λάθος να προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τα πάντα  μέσα απ’ αυτές.

Η μάχη της σοδειάς των Θεσσαλών, 1944

Η Θεσσαλία είχε τον μεγαλύτερο αριθμό ανταρτών στον ΕΛΑΣ, ανάλογα με τον πληθυσμό της. Πολλές φορές οι Θεσσαλοί πέρασαν σε Ήπειρο και Ρούμελη, για να βοηθήσουν. Μάχες με τους Ιταλούς δόθηκαν στη Μερίτσα της Καλαμπάκας και στην Πύλη Τρικάλων. Κατάφεραν να μείνει η Καρδίτσα ελεύθερη πόλη για πολλούς μήνες στα 1943. Έφτιαξαν αντάρτικο αεροδρόμιο στη Νευρόπολη, κοντά στην Καρδίτσα, που λειτούργησε ως το τέλος χωρίς να το ανακαλύψουν οι Γερμανοί. Έκαναν σκληρά σαμποτάζ στη σιδηροδρομική γραμμή, με κορυφαία την ανατίναξη ενός τραίνου με εκατοντάδες θύματα, το Φλεβάρη του ’44. Αλλά, η εμβληματική μάχη και νίκη του ΕΛΑΣ της Θεσσαλίας ήταν η μάχη της σοδειάς, το τελευταίο καλοκαίρι της Κατοχής ([1]) Ολόκληρος ο θεσσαλικός κάμπος σπαρμένος και έτοιμος για θέρισμα. Χιλιάδες και χιλιάδες στρέμματα. Οι Γερμανοί περίμεναν πως και πως τη συγκομιδή, για να την αρπάξουν.

Οι άνθρωποι του ΕΛΑΣ

Η ένταξη στον ΕΛΑΣ ή την ΠΕΑΝ ή τον ΕΔΕΣ ήταν μια κατεξοχήν πολιτική πράξη, έστω κι αν γινόταν αυθόρμητα ή ανεπίγνωστα. Άλλαζε η ζωή σου, αποκτούσε άλλο νόημα. Αναλάμβανες ευθύνες, γινόσουν μέρος μιας συλλογικής προσπάθειας που άλλοτε σε γέμιζε περηφάνια και άλλοτε σε έβαζε μπροστά σε σκληρά διλήμματα πολιτικής ή ανθρωπιάς. Στα οποία έπρεπε να απαντήσεις γρήγορα και να συνεχίσεις, καθώς οι εξελίξεις ήταν καταιγιστικές και δεν υπήρχε χρονική άνεση για αναστοχασμό και ανάλυση σε βάθος. Άλλαζες εσύ ο ίδιος, σαν άνθρωπος. Εκδήλωνες πλευρές του εαυτού σου που αλλιώς θα έμεναν για πάντα αφανείς, σκοτεινές.

Η Συμφωνία της Ροβέλιστας

Ακόμα δεν είχαν χαλάσει οι σχέσεις με τον ΕΛΑΣ, αν και πάντα υπήρχαν μικροεντάσεις. Μάλιστα το Δεκέμβρη του 1942 υπογράφτηκε  στη μονή Ροβέλιστας στην Άρτα ένα  σύμφωνο συνεργασίας ανάμεσα στον ΕΛΑΣ που εκπροσωπούσαν ο Άρης Βελουχιώτης και ο Τάσος Λευτεριάς  και στον ΕΔΕΣ που εκπροσωπούσαν ο Ναπολέων Ζέρβας και ο Κομνηνός Πυρομάγλου, παρουσία του Γουντχάουζ. Ήταν μία συμφωνία τόσο καλή, που δεν θα μπορούσε να είναι αληθινή.

Η Αντίσταση και η αποχώρηση των Γερμανών

Τα τελευταία χρόνια η Αντίσταση (ουσιαστικά ο ΕΛΑΣ) κατηγορείται ότι άφησε τους Γερμανούς να αποχωρήσουν ανενόχλητοι από τη χώρα, ενώ θα μπορούσε να τους προκαλέσει μεγάλες καταστροφές. Για το θέμα αυτό γράφει ο Αλέξανδρος Ζαούσης (2015, σ.650):

Πως χάθηκε το αρχείο του ΕΛΑΣ

Η κάθοδος της ηγεσίας της Αριστεράς στην πρωτεύουσα έγινε χωρίς επεισόδια.  Τη φάλαγγα της την προστάτευε ένοπλη βρετανική συνοδεία. Ούτε στη διαδρομή ούτε κατά την άφιξη στην Αθήνα επέτρεψαν οι Άγγλοι Να γίνει έρευνα στους διάφορους σταθμούς ελέγχου (“μπλόκα”).  έτσι έμειναν άθικτα τα αρχεία – όσα δεν αποκρύφτηκαν στα βουνά – που έφερε μαζί της η ηγεσία. Χάθηκε όμως το ιστορικό αρχείο του ΕΛΑΣ με πολύτιμο υλικό που περιλάμβανε μεταξύ άλλων ημερολόγια των πρωτοπόρων ανταρτών,  αλλά και άφθονα στοιχεία από επικές όσο πιο σκοτεινές σελίδες του αγώνα, του οποίου η συγκέντρωση και κατόπιν η αξιοποίηση είχαν ανατεθεί σε έναν δημοσιογράφο από την Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ.

Η δράση των Ταγμάτων – Μέρος Δεύτερο

(Από τον «Ερμή», υπό επεξεργασία)

Εύβοια

«Στην Εύβοια είχε τοποθετηθεί νομάρχης ο στρατηγός Λιάκος, ο οποίος ανασυγκρότησε την Εθνική Πολιτοφυλακή για να καταπολεμήσει το ΕΑΜ, σε συνεργασία με τους Γερμανούς. Μαγιά ήταν οι ογδόντα Ταγματασφαλίτες που έφερε μαζί του από την Αθήνα, τις τελευταίες μέρες του 1943. Μια από τις πρώτες ενέργειες του Λιάκου ήταν να συλλάβει εκατόν πενήντα ομήρους και να τους στείλει στην Αθήνα, για να χρησιμοποιηθούν ως δεξαμενή εκτελέσεων σε αντίποινα για μελλοντικές απώλειες του Τάγματος. Ως το τέλος Ιανουαρίου η δύναμή του έφτασε τους τετρακόσιους άνδρες και το καλοκαίρι ίσως είχαν ξεπεράσει τους χίλιους πεντακόσιους. Ο Λιάκος όμως είχε σκοτώθηκε σε μια σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ και από τον Μάιο του ’44 τον διαδέχτηκε ο υποστράτηγος Παπαθανασόπουλος, ιδρυτικό μέλος του ΕΔΕΣ και εξέχων στέλεχος του προδοτικού ΕΔΕΣ της Αθήνας»

4 Οκτωβρίου 1944. Η απελευθέρωση της Πάτρας

---

«Ένας λαός σύσσωμος εδονήθη χθές από ένα σπασμόν. Σαν από μίαν ψυχήν, από μίαν φωνήν, από ένα στόμα σκορπίσθηκε, με τα πρώτας ακτίνας του ήλιου, το άγγελμα της νίκης και μαζί με τους ήχους των κωδώνων των εκκλησιών, πλημμύρισε την γλυκείαν ατμόσφαιραν του φθινοπωρινού πρωϊνού και ανέβηκε υψηλά, πολύ υψηλά, ωσάν παιάν, ωσάν θούριον, ωσάν ευχαριστία προς τον ουρανόν. «Ελεύθεροι, ελεύθεροι!»

Με αυτή την γλαφυρή περιγραφή αναγγέλλεται από την εφημερίδα «Νεολόγος Πατρών» η χαρμόσυνη είδηση της απελευθέρωσης της Πάτρας από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής.