Κρήτη, Κεφαλλονιά, Λευκάδα και Εύβοια

(Από τον «Ερμή»)

«Η Κρήτη είχε το δικό της μερτικό στον Εμφύλιο. Ωστόσο, η συμμετοχή της ήταν αναλογικά μικρή. Και χρονικά ο Εμφύλιος στην Κρήτη ήταν περιορισμένος, όλα άρχισαν τον Μάιο του ’47 και είχαν τελειώσει τον Οκτώβριο του ’48. Ωστόσο στο μεγάλο νησί  δεν έλειψαν οι θάνατοι, ούτε οι αγριότητες με τα κομμένα  κεφάλια και την έκθεση των πτωμάτων. Η Κρήτη όμως δεν γνώρισε έναν γενικευμένο ανελέητο εμφύλιο, όπως η Πελοπόννησος ή η Μακεδονία»

Το χρονικό των κομμένων κεφαλών

(απόσπασμα. Στην ανάρτηση της πηγής παρατίθενται 123 παρόμοια περιστατικά και πολλές φωτογραφίες)

95) Το παρακάτω αποτελεί απόσπασμα του αυτοβιογραφικού έργου του Μίκη Θεοδωράκη Δρόμοι του Αρχάγγελου. 

(Βρισκόμαστε στην Κρήτη των τελών του 1949, ο Μίκης Θεοδωράκης έχει επιστρέψει στο πατρικό του από την Μακρόνησο. Πρακτικά ο Εμφύλιος έχει λήξει)

Όταν πλησιάζαμε στην γέφυρα του Κλαδισού, για να μπεις στα Χανιά ένας χωροφύλακας μας έκανε σήμα να σταματήσουμε και να παρκάρουμε πίσω από την ουρά παρκαρισμένων λεωφορείων και αυτοκινήτων, που είχαν στηθεί στη δεξιά πλευρά του δρόμου. Μας διέταξε να βγούμε έξω. Ο θείος του είπε «Τμηματάρχης της Γενικής Διοικήσεως». Όμως ο χωροφύλακας χωρίς να εντυπωσιαστεί από το αξίωμα, θα έλεγα ζοχαδιασμένος, του λέει «Κι ο Παπάγος να σουνα το ίδιο μου κάνει. Θα βγείτε όλοι για να δείτε όλοι.» Μια ουρά από χωριάτες και χωριάτισσες κάπου διακόσια μέτρα μάκρος, είχε σχηματιστεί και βάδιζε αργά προς τον Κλαδισό. Εκεί είχαν κρεμάσει τον καπετάν Γιώργη, τον φόβο και τον τρόμο της Χωροφυλακής και γενικότερα των «εθνικών δυνάμεων» της περιοχής. Είχαν φτιάξει ένα είδος κρεμάστρας, με χοντρά κλαδιά από δέντρα κι από εκεί κρέμονταν σαν σφαχτάρια οι σκοτωμένοι αντάρτες και αντάρτισσες. Τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, όλοι όσοι έμπαιναν κι όσοι έβγαιναν από τα Χανιά και που θα περνούσαν υποχρεωτικά τη γέφυρα, θα έπρεπε να παρελάσουν μπροστά στους κρεμασμένους για «να δουν».

Η Κρήτη στον Εμφύλιο

Η Κρήτη είχε το δικό της μερτικό στον Εμφύλιο. Ωστόσο, η συμμετοχή της ήταν αναλογικά μικρή. Ακόμα και χρονικά ο Εμφύλιος στην Κρήτη ήταν περιορισμένος – όλα άρχισαν τον Μάιο του ’47 και είχαν τελειώσει τον Οκτώβριο του ’48. Ωστόσο στο μεγάλο νησί  δεν έλειψαν οι θάνατοι, αλλά και οι αγριότητες.

Ήταν λόγοι πολιτικής παράδοσης, τοπικών συνθηκών στην Κατοχή και γεωγραφίας που η Κρήτη  δεν γνώρισε έναν γενικευμένο ανελέητο εμφύλιο, όπως η Πελοπόννησος ή η Μακεδονία.

Η βενιζελική παράδοση ήταν κυρίαρχη στην Κρήτη – και παρέμεινε έτσι σχεδόν ως τις μέρες μας. Αυτό είχε ως συνέπεια την αποφυγή των διχασμών πριν την Κατοχή, οι οποίοι σε άλλες περιοχές προϋπήρχαν και φούντωσαν.