Νοεμβριανά 1916: οι απαρχές του Εθνικού Διχασμού

Τον Νοέμβριο του 1916 η Ελλάδα είναι ξανά μια εθνικά  διχασμένη χώρα. Υπάρχουν δυο αντίπαλες  κυβερνήσεις, μία στη Θεσσαλονίκη με  τον Ελευθέριο Βενιζέλο και μία στην Αθήνα κάτω από την επήρεια  του βασιλιά Κωνσταντίνου. Η πολιτική διένεξη αφορά είσοδο ή μη της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα κύρια γεγονότα της διένεξης αφορούν διαδοχικά την παραίτηση του Βενιζέλου, τη δημιουργία ξεχωριστού κράτους με πρωτοβουλία του στην Βόρεια Ελλάδα με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη και την εκδίωξη του Κωνσταντίνου από την Ελλάδα μετά από στρατιωτική παρέμβαση των δυνάμεων της Αντάντ.

Εθνικός Διχασμός: συνοπτική αφήγηση

1.

Τον Οκτώβριο του 1915, ο Ελευθέριος Βενιζέλος αγορεύοντας στη Βουλή απαρίθμησε αναλυτικά όλα τα εδαφικά κέρδη που θα είχε η Ελλάδα αν έμπαινε στον πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ:

• Κύπρος
• Δυτική Θράκη (την κατείχε τότε η Βουλγαρία)
• Περιοχή Δοϊράνης – Γευγελής (από τη Σερβία)
• (τουλάχιστον) το βιλαέτι Αϊδινίου στη Μικρά Ασία.

Η κυβέρνηση Ζαϊμη, η οποία αποτελείτο από φερέφωνα του Βασιλιά Κωνσταντίνου Β’, απέρριψε τις προτάσεις αυτές της Αγγλίας, ευνοώντας όχι μόνο τη Γερμανία αλλά και τους «κληρονομικούς» (κατά την έκφραση του Βενιζέλου) αντιπάλους της Ελλάδας, δηλαδή τη Βουλγαρία και την Τουρκία. 

Η Εκκλησία και οι αφορισμοί του Βενιζέλου

Το Σεπτέμβριο του 1916 ο Βενιζέλος μεταβαίνει στα Χανιά,  και σχηματίζει προσωρινή κυβέρνηση με βασικά μέλη το ναύαρχο Κουντουριώτη και τον στρατηγό Δαγκλή. Η  κυβέρνηση αυτή μεταβαίνει από εκεί  στη Θεσσαλονίκη και κηρύττει τον πόλεμο στην «κυβέρνηση των Αθηνών» διακηρύσσοντας όμως πως   «δεν στρεφόμαστε εναντίον του Βασιλιά, αλλά εναντίον των Βουλγάρων».

Όταν η Βουλγαρία τον Σεπτέμβριο 1915 κήρυξε επιστράτευση και προσχώρησε στις Κεντρικές Δυνάμεις επιστράτευση έκανε και η Ελλάδα.

Όμως προέκυψε διχογνωμία μεταξύ Κωνσταντίνου – Βενιζέλου όσον αφορούσε στις υποχρεώσεις της χώρας μας απέναντι στη Σερβία εκ της συνθήκης που είχαν υπογράψει οι δύο χώρες το 1913, με την οποία η Ελλάδα είχε υποσχεθεί να προστρέξει σε βοήθεια της Σερβίας σε περίπτωση που δεχόταν επίθεση, με τελικό αποτέλεσμα την παραίτηση του Βενιζέλου.