5 Ιανουαρίου 1945. Ο ΕΛΑΣ ηττημένος εγκαταλείπει την Αθήνα

Του Σάκη Μουμτζή

Η πτώση της Καισαριανής ( 29/12/1944) υπήρξε η αφετηρία της τελικής φάσης της μάχης της Αθήνας. Μετά την εκκαθάριση των ανατολικών συνοικιών απέμεινε η εκκαθάριση του βορείου τμήματος της πόλης.

Ο αντιστράτηγος Χόκσγουορθ, ως έχων το γενικό πρόσταγμα, σχεδίασε η μεγάλη επίθεση των Ελληνοβρετανικών δυνάμεων να γίνει από δύο σημεία. Από το Γουδή με κατεύθυνση προς τα δυτικά και από το Ρουφ με κατεύθυνση προς τον βορρά, ώστε να σχηματισθούν δύο λαβίδες μέσα στις οποίες θα εγκλωβίζονταν οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ.

Πράγα, σχεδόν μισόν αιώνα πριν

Σάκης Μουμτζής

(η  εισβολή άρχισε στις 10 το βράδυ της 20ης Αυγούστου 1968).

Όταν στις 5 Ιανουαρίου 1968  ο Ντουμπτσεκ και η ομάδα του αναλάμβαναν την ηγεσία του Κ.Κ. Τσεχοσλοβακίας  μετά από έντονη εσωκομματική πάλη  με τους σκληροπυρηνικούς του Νοβοτνυ,  κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί την τραγική κατάληξη της διαδικασίας να δοθούν, στο βάρβαρο πρόσωπο του σοσιαλισμού, ανθρώπινα χαρακτηριστικά .

Ο Σάκης Μουμτζής για τη Μακρόνησο

«Για το τέλος άφησα τη Μακρόνησο. Από ποιους έχουμε μαρτυρίες τι έγινε εκεί; Από τους αριστερούς που έγραψαν τα απομνημονεύματά τους. Και ποιοι συγκεκριμένα; Αυτοί που δεν υπόγραψαν, το 2,5%. Το στρατόπεδο λειτουργούσε ως κέντρο εκπαιδεύσεως του ελληνικού στρατού. Στο διάστημα αυτό παρουσιάστηκαν 290.000 στρατιώτες από τους οποίους πήγαν στη Μακρόνησο 29.500, το 10%, από τους οποίους 400 δεν υπόγραψαν δήλωση».

ΓΡΑΜΜΟΣ – ΒΙΤΣΙ 1949, 65 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

Του Σάκη Μουμτζή

Φέτος (σημ: 2014) συμπληρώνονται 65 χρόνια από την λήξη του εμφυλίου πολέμου. Στο χώρο της ιστοριογραφίας τομή αποτελεί η πρόσβαση στα αρχεία των πρώην Σοσιαλιστικών χωρών, που αποκαλύπτει το μέγεθος της παντοειδούς βοήθειας που προσέφεραν αυτές οι χώρες στο ΚΚΕ και στον στρατό του, τον Δ.Σ.Ε., κάτι που με ιδιαίτερη και ευεξήγητη φροντίδα αποσιωπούν ή υποβαθμίζουν οι ιστοριογράφοι της αριστεράς. Το άνοιγμα των συγκεκριμένων αρχείων ενισχύει σημαντικά το ερμηνευτικό σχήμα της λεγόμενης «αναθεωρητικής σχολής», επιβεβαιώνοντας πλήρως τον ιστορικό λόγο των νικητών του εμφυλίου πολέμου.

Θα προσπαθήσω να καταγράψω την συγκρότηση του ιστορικού λόγου των νικητών και των ηττημένων, διευκρινίζοντας για ακόμη μία φορά, πως το τόξο των νικητών περιελάμβανε όλο το φάσμα των πολιτικών δυνάμεων, εκκινώντας από τις παρυφές των σοσιαλιστών και καταλήγοντας στην άκρα δεξιά, με βασικό κορμό τα δύο μεγάλα κόμματα του αστικού στρατοπέδου, τους Λαϊκούς και τους Φιλελεύθερους.

ΟΙ ΙΝΤΡΙΓΚΕΣ ΣΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ 1948 – 1949

Σάκης Μουμτζής

Όσο ο εθνικός στρατός αδυνατούσε να δώσει τέλος στον Εμφύλιο πόλεμο, τόσο ο εκνευρισμός μεγάλωνε στα ανώτερα κλιμάκιά του και η ανασφάλεια στους πολίτες. Η ανώτατη στρατιωτική ηγεσία, πίστευε, όπως αποδείχθηκε αφελώς, ότι με την επιχείρηση «Τερμινους», της άνοιξης του 1947 θα «τελείωνε με τον συμμοριτισμό». Εξίσου αφελώς πίστευε το καλοκαίρι του 1948, ότι μέσα σε 24 ώρες θα περικύκλωνε τον Δ.Σ.Ε. στο Γράμμο,με τη συνένωση δύο λαβίδων από τον Βορρά και τη Δύση, κατά μήκος των αλβανικών συνόρων. Ως γνωστόν, η πλέον εμβληματική φυσιογνωμία των εμφύλιων συγκρούσεων 1943-1949 στρατηγός Θρ. Τσακαλώτος, αυτό το σχέδιο το χαρακτήρισε ως «νηπιώδες».

Οι συλλήψεις της 9/10/1947: Τα αίτια και οι συνέπειες

Σάκης Μουμτζής

Ως γνωστό τη νύχτα της 9ης προς τη 10η Ιουλίου 1947, οι διωκτικές αρχές συνέλαβαν στην Αθήνα και στον Πειραιά περίπου 4.000 στελέχη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Τις επόμενες ημέρες συλλήψεις πραγματοποιήθηκαν και στη Θεσσαλονίκη, καθώς και σε άλλα αστικά κέντρα, έτσι ώστε τελικά ο συνολικός αριθμός των συλληφθέντων Αριστερών να προσεγγίζει τις 7.000-8.000.

Ας δούμε το πολιτικό πλαίσιο και το στρατιωτικό περιβάλλον που επικρατούσε στη χώρα, για να αντιληφθούμε καλύτερα την πολιτική λειτουργία των συλλήψεων του Ιουλίου 1947.

Στο στρατιωτικό πεδίο βρισκόταν σε εξέλιξη το σχέδιο «ΚΟΡΑΞ» (Ιούνιος-Ιούλιος 1947) στην περιοχή της Ηπείρου. Εκεί ο Εθνικός Στρατός αντιμετώπισε τις δυνάμεις του Δ.Σ.Ε., οι οποίες ελάχιστη σχέση είχαν με τις αντίστοιχες της Θεσσαλίας, τόσο ως προς την μαχητικότητα όσο και ως προς τον εξοπλισμό, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Έκθεση Πεπραγμένων Επιχειρήσεων «ΚΟΡΑΞ», που συντάχθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 1947 «οι συμμορίται του Γράμμου διέφερον των μέχρις εκείνης της ημέρας αντιμετωπισθέντων, διότι ήσαν αρτίως εξoπλισμένοι και μαχητικότεροι…..»(Γ. Μαργαρίτης, Τόμος Α’, σελ. 306).

Η περιοδολόγηση του Εμφυλίου Πολέμου (1943-1949)

του ΣΑΚΗ ΜΟΥΜΤΖΗ

Ενώ ακόμα διαρκούσε ο Εμφύλιος Πόλεμος, η πλευρά των μετέπειτα νικητών, παρουσίασε την δική της εκδοχή για τις περιόδους των εμφύλιων συγκρούσεων, που ήταν η θεωρία των «Τριών γύρων». Η άλλη πλευρά –αρκετά αργότερα- προσπάθησε να την αμφισβητήσει, τονίζοντας την πτυχή της Εθνικής Αντίστασης και της «Λευκής Τρομοκρατίας», για να αποδείξει ότι το ΚΚΕ ποτέ δεν είχε την πρόθεση κατάληψης της εξουσίας.

Πριν προχωρήσω στην ανάπτυξη του θέματος, κρίνω σκόπιμο να αναλύσω την έννοια της περιοδολόγησης, ώστε να γίνει έτσι κατανοητή η ιδεολογική της λειτουργία αλλά και η θέση της στη συγκρότηση των ερμηνευτικών σχημάτων.

Η στρατολογία του Δ.Σ.Ε.

του ΣΑΚΗ ΜΟΥΜΤΖΗ

Όταν αναφερόμαστε στο Δημοκρατικό Στρατό και στον τρόπο που πύκνωνε τις γραμμές του, χρησιμοποιούμε τις περισσότερες φορές την έκφραση «βίαιη στρατολογία». Γύρω από αυτόν τον όρο έχουν προκύψει εντάσεις, επειδή μερίδα ιστορικών τον θεωρεί ιδεολογικά φορτισμένο. Συγχρόνως, οι ίδιοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η χρήση αυτού του όρου δεν βοηθά να κατανοήσουμε τη φύση του αγώνα που διεξήγε ο Δ.Σ.Ε.

Η έννοια της «στράτευσης–στρατολογίας» περικλείει αφ’ εαυτής τη σχέση εξουσιαστή-εξουσιαζόμενου, τη σχέση αρχής προς αρχόμενο. Έτσι η στρατολογούσα αρχή-φορέας κρατική εξουσίας καλεί το στρατολογούμενο να υπηρετήσει τη θητεία του. Να εκπληρώσει μιαν υποχρέωση που έχει. Η ανυπακοή επιφέρει κύρωση, η οποία σε καιρό πολέμου είναι η ποινή του θανάτου. Συνεπώς, η στρατολόγηση, ως εξουσιαστική πράξη ,ενέχει το χαρακτήρα του καταναγκασμού, της υποχρεωτικότητας. Εάν η στρατολογούσα αρχή είναι η εθνική κυβέρνηση ή η προσωρινή κυβέρνηση αυτό αφορά όχι τη μορφή και τον τύπο της στρατολόγησης, αλλά τη μορφή και τον τύπο της κυβέρνησης που την εξαγγέλλει. Αφορά δηλαδή το νομιμοποιητικό χαρακτήρα της αρχής.

Εκλογές 31ης Μαρτίου 1946. Η ευκαιρία που χάθηκε

Του Σάκη Μουμτζή

Συγγραφέα.

Οι εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 ήταν η τρίτη ευκαιρία μέσα σε ενάμισυ χρόνο για να μπούν οι βάσεις για την δημοκρατική επανεκκίνηση της πολιτικής ζωής της Ελλάδας. Η πρώτη ήταν αμέσως μετά την Απελευθέρωση, τον Οκτώβριο του 1944, που χάθηκε πνιγμένη στο αίμα των Δεκεμβριανών. Η δεύτερη ευκαιρία άρχισε να αχνοφαίνεται με την συμφωνία της Βάρκιζας, που υπογράφηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1945 και στα άρθρα της αποτυπωνόταν η θέληση του συνόλου του πολιτικού κόσμου για ομαλές εξελίξεις. Το πάθος για εκδίκηση όλων αυτών που διώχθηκαν από τον ΕΛΑΣ την περίοδο της Κατοχής, αλλά και η απόφαση του ΚΚΕ για την απόκρυψη του καλύτερου μέρους του οπλισμού των ανταρτών, οδήγησαν σχεδόν αμέσως στην καταστρατήγηση της συμφωνίας και στην επανεμφάνιση της βίας, με αντεστραμμένους τώρα τους ρόλους. Τα θύματα από την δράση των κομμουνιστών έγιναν θύτες.

Φλώρινα, 12 Φεβρουρίου 1949

Του Σάκη Μουμτζή

Συγγραφέα.

Το Σάββατο της 12ης Φεβρουαρίου του 1949, στις 03.30, ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, εξαπέλυσε την μεγάλη επίθεση κατά της πόλης της Φλώρινας, που την σχεδίαζε από το 1948. Είχαν προηγηθεί οι επιτυχημένες επιθέσεις του κατά της Νάουσας ( 11-15 Ιανουαρίου 1949) και η κατάληψη του Καρπενησίου από τις 21Ιανουαρίου ώς τις 9 Φεβρουαρίου του ίδίου έτους. Στις 30-31 Ιανουαρίου συγκλήθηκε η περίφημη πλέον 5η Ολομέλεια του ΚΚΕ στον Γράμμο, παρουσία του Πετρώφ, που ήταν υπεύθυνος για το ελληνικό ζήτημα από την επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων της Κ.Ε του ΚΚΣΕ.Στην Ολομέλεια αυτή ελήφθη η απόφαση για την αυτοδιάθεση των Σλαβομακεδόνων « μέχρις αποχωρισμού», ενώ επιβεβαιώθηκε η απομάκρυνση του Μ.Βαφειάδη από την ηγεσία της Προσωρινής Κυβέρνησης και η ανάληψη της αρχηγίας του ΔΣΕ από τους Γούσια και Βλαντά με τους βαθμούς του αντιστράτηγου και υποστράτηγου αντίστοιχα.