Ο πόλεμος της μνήμης δεν τελειώνει ποτέ

Παντελής Μπουκάλας

Νιώθω εξαιρετικά αμήχανος που μιλάω για την αντίσταση και το τεράστιο κόστος του έρωτα για την ελευθερία μπροστά σε ανθρώπους που δαπάνησαν για μας τη ζωή τους και την ψυχή τους – χωρίς να τους το αναγνωρίσει, στον πρέποντα καιρό ή αργότερα, και στις περισσότερες περιπτώσεις, ο γείτονας, ο ψιλικατζής τους, ο εργοδότης τους (όταν έβρισκαν), κάμποσοι από τους φίλους ή και τους συγγενείς τους, και μάλλον πολλοί από τους συναδέλφους τους. Σίγουρα δεν έπραξαν ό,τι έπραξαν και δεν δαπάνησαν ό,τι πολύτιμο δαπάνησαν επιζητώντας αυτήν την αναγνώριση. Δεν ήταν αυτός ο τρόπος τους, το ήθος τους.

«Προτροπή των Γραικών», Απρίλιος 1821

Παντελής Μπουκάλας

Με την 25η Μαρτίου μπροστά μας και με το 2021 να αναφέρεται όλο και συχνότερα, και πάντα σε προτρεπτικό τόνο («να βγούμε επιτέλους από την κρίση στα διακόσια χρόνια από την Επανάσταση»), μάλλον λογικό είναι να διεκδικήσει μερίδιο στη μνήμη η «Προτροπή Γραικών». Μιλώ για ένα μανιφέστο, ένα πολεμιστήριο σάλπισμα, που τυπώθηκε στη Σπάρτη, «κατά μήνα Απρίλιον» του 1821, όπως διαβάζουμε στο εξώφυλλό του.