Η μελαγχολία και η απογοήτευση για την Ελλάδα ως σύγχρονο κράτος χρονολογούνται από τις πρώτες στιγμές της ύπαρξης της. Πόσοι και πόσοι αγωνιστές ή παράγοντες του 1821 (ακόμα και ο Μακρυγιάννης) έχουν γράψει πικρά λόγια γι’ αυτό που προέκυψε από την Επανάσταση του 1821… Αλλά, αυτή είναι η μια όψη του νομίσματος, υπάρχει και η άλλη. Μας τη δείχνει ένα γράμμα σταλμένο από το Γαλάτσι της Ρουμανίας, στα 1836. Αποστολέας είναι ο παλιός της Φιλικής Εταιρείας Αθανάσιος Ξόδιλος (1780-1846) και παραλήπτης ο εκ των ιδρυτών της Φιλικής Εμμανουήλ Ξάνθος (1772-1852).
Α! Άριστέ μοι και ακριβέ’ ας μη μελαγχολώμεν, ας μη βαρυγνωμώμεν, και ουδόλως ας μην ασχάλλωμεν. Ελληνική σημεία κυματεί εις όλον τον κόσμον, Ελλάς ήρχησε να υπάρχει εν μέσω των δεδοξασμένων λαών. Πρέσβεις της εις όλας τας μεγάλας του κόσμου πόλεις. Πρόξενοι και υποπρόξενοι και εις τους παραμικρότερους του εχθρού λιμένας…
Αυτό.
(Το απόσπασμα της επιστολής από το βιβλίο του Κωστή Παπαγιώργη για τον Εμμανουήλ Ξάνθο. Η μαθητική φωτογραφία, λίγο μετά την Κατοχή, στην Πύλο)
Σημειώσεις για τον Εμφύλιο 