Το ακατανόητο 1821

 

Όσοι απορούν πως είναι δυνατόν να μη μπορεί να καταστρώσει κάποιος μια κοινά αποδεκτή αφήγηση για τον Εμφύλιο της δεκαετίας του 1940, σχεδόν 70 χρόνια από τη λήξη του, ας το ξανασκεφτεί: κοντεύουν 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 και γι’ αυτήν εξακολουθεί να γίνεται κομφούζιο!

H Λύρα της Γενεύης, οι Ωδές των Παρισίων

Στη Γενεύη

Από την πρώτη στιγμή της εξορίας του, ο Κάλβος προσπαθεί, καταθέτοντας σχετική αίτηση, να επιστρέψει στη Φλωρεντία, διακηρύσσοντας πως δεν έχει καμιά σχέση με την καρβοναρία, αλλά το οικείον αστυνομικό τμήμα,  της Santa Maria Novella, είναι ξεκάθαρο:

Νόστιμον ήμαρ

Ανδρέας Λουριώτης

Ο Ανδρέας Λουριώτης γεννήθηκε στα 1789, ήταν δηλαδή τρία χρόνια μεγαλύτερος από τον Ανδρέα Κάλβο. Οι δυο τους γνωρίστηκαν στο Λιβόρνο, στα 1808 – όταν ήταν 19 και 16 ετών αντίστοιχα.

Αντρέι Πόπα, ο Ρουμάνος παπάς – εκατόνταρχος του Υψηλάντη στο Δραγατσάνι

Ο φίλος Ανίκητος ανάρτησε το τραγούδι των Phoenix στο φέισμπουκ, με τα εξής συνοδευτικά:

Ο Αντρέι Πόπα ( Παπά-Ανδρέας), ρουμανος παπάς, κλέφτης και αρματωλος στην περιοχη Μπακάου, ηταν ο νουμερο ενα καταζητουμενος στην περιοχη της Μολδοβλαχιας, εμεινε ασυλληπτος για 7 χρονια, και το 1821 ενταχθηκε στο στρατο του Υψηλαντη και σκοτωθηκε πολεμωντας τους τουρκους στη μαχη του Δραγασανιου ( Dragasani) στη Βλαχία. Μεσα απο το ομωνυμο τραγουδι των Phoenix εγινε γνωστος στη συγχρονη Ρουμανια, κι οχι μονο.

Ο Παπουλάκος

Από το βιβλίο του Φωτάκου: Κάντε κλικ σε κάθε εικόνα και μάθετε την καταπληκτική ιστορία του Αγίου Πατέρα ή Παπουλάκου. Το απόσπασμα είναι εξαιρετικά διαφωτιστικό για την πραγματικότητα εκείνης της εποχής!

Σημαντικά συμπεράσματα προκύπτουν, επίσης, για τη συγκρότηση του Κολοκοτρώνη, μέσα από τις επιστολές που έστειλε με θέμα τον «παπουλάκο» στον Ζαΐμη.

Προσοχή: να μη γίνει σύγχυση ανάμεσα στον «παπουλάκο» της Επανάστασης και τον άλλον, τον πιο διάσημο, που «ήκμασε» επί Όθωνος. Πρόκειται για δύο διαφορετικά πρόσωπα.

Δεν ήταν αγνές ψυχές ήταν μεγάλες. Κι οι μεγάλες ψυχές είναι πάντα επικίνδυνες

Η φράση του τίτλου είναι του Νίκου Καζαντζάκη, από την Αναφορά στον Γκρέκο. Τη χρησιμοποιεί όταν μιλάει για τους ανθρώπους που θεμελίωσαν τη νεότερη Ελλάδα, με αφορμή την πασίγνωστη αποστροφή του Καραϊσκάκη με τις τρουμπέτες και τα τουμπερλέκια. Μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση όταν την πρωτοείδα στην Αναφορά,μαθητής ακόμα στο Γυμνάσιο. Και δεν την ξέχασα ποτέ.

Θα αναρωτηθείτε γιατί σας τα λέω αυτά, σαββατιάτικα. Χθες βράδυ τελείωσα το βιβλίο της Βάσως Ψιμούλη Σούλι και Σουλιώτες («γκουμούτσα» κατά τον Νίκο Σαραντάκο) και πέρασα το πρωινό περιδιαβαίνοντας στο διαδίκτυο: μάχη του Σέλτσου (μου διέφευγαν οι λεπτομέρειες), Καραμπελιάς, συνωστισμένες στο Ζάλογγο, εθνολαϊκισμός και εθνομηδενισμός κλπ.

Μην ανησυχείτε, δεν ακολουθεί κείμενο 4.000 λέξεων. Απλά κάνω μια ενδεικτική καταγραφή στο ηλεκτρονικό μου ημερολόγιο για το Σάββατο 27 Απριλίου, σωτηρίου έτους 2013.

Φίλε, ο καιρός παρέρχεται, και δεν προσμένει την εδικήν μου και εδικήν σου αργοπορίαν

Αδελφέ Θυμήδη (Ξάνθε),

Δεν ηξεύρω δια τι περιωρίσθης εις τον ορίζοντά σου, και άλλο δεν ηξεύρεις πλέον να συμβουλεύεις τον Δικαίον να μην ορμά κατά τη συνήθειάν του και άλλα κουραφέξαλα. Ο Δικαίος, φίλε, έκαμεν ως επροστάχθη’ τα δανείσματα (γράμματα) έγειναν προς τα σύννεφα (τους Φιλικούς) από μέρους της βροχής (της Αρχής της Φιλικής). Αυτά βιαζόμενα επολλαπλασιάσθησαν’ τι θέλεις η ευγενεία σου; Να μην ακουσθή μικρός καν δούπος; Οι φρόνιμοι πρότερον σκέπτονται ταύτα, και ύστερον αποφασίζουν, και εις τας αποφάσεις μένουν σταθεροί. Θαυμάζω πόθεν η βραδύτης του σεβαστού Καλού (Αλέξανδρου Υψηλάντη) και δεν εφάνη μέχρι τούδε εις το Ν.2 (την Πελοπόννησο). Περιμενόμενος από πολλού καθώς υπεσχέθη και διέταξεν εις το Ν.104 (Ισμαήλι), εγώ εξετέλεσα τας διαταγάς αυτού και τα πρακτικά μου οπωσούν και προ ολίγων ημερών, και τώρα εν εκτάσει γενικώς προς τους κυρίους (τους αρχηγούς της Φιλικής). Το παν της πραγματείας μας επληρώθη. Οι πρόθυμοι (οι Ρωμιοί) ενταύθα και εις Ν.20 (τα Γιάννενα) και Ν.26 (Ρούμελη), ίστανται κεχηνότες, ως και οι δυστυχείς (αρχιερείς)  και οι εκδικητικοί (οι προεστοί του Μωριά) μας διέταξαν βριαρέως (στρατηγούς). Εφρόντισαν και ικανά υποδήματα (χρήματα), εδάνεισαν (έγραψαν) και προς ους έδει, ως προέγραψα, στείλαντες τζιράκια (αποστόλους) εις ευταξίαν των πραγμάτων, και συντόμως ειπείν, έχουν τα ώτα αναπεπταμένα προς την ηχώ αυτού. Αλλά τι δυστυχία εις τους αθλίους προθύμους! Εν ω ελπίζομεν να ίδωμεν ενταύθα τον Καλόν (Αλέξανδρο Υψηλάντη), όσον τάχιστα, και εβιαζόμεθα, μανθάνομεν ότι έτι χρονοτριβεί εις το νούμερόν του (την κάθοδό του). 

Ελληνική απογοήτευση

Η μελαγχολία και η απογοήτευση για την Ελλάδα  ως σύγχρονο κράτος χρονολογούνται από τις πρώτες στιγμές της ύπαρξης της. Πόσοι και πόσοι αγωνιστές ή παράγοντες του 1821 (ακόμα και ο Μακρυγιάννης) έχουν γράψει πικρά λόγια γι’ αυτό που προέκυψε από την Επανάσταση του 1821… Αλλά, αυτή είναι η μια όψη του νομίσματος, υπάρχει και η άλλη. Μας τη δείχνει ένα γράμμα σταλμένο από το Γαλάτσι της Ρουμανίας, στα 1836. Αποστολέας είναι ο παλιός της Φιλικής Εταιρείας Αθανάσιος Ξόδιλος (1780-1846) και παραλήπτης ο εκ των ιδρυτών της Φιλικής Εμμανουήλ Ξάνθος (1772-1852).

Α! Άριστέ μοι και ακριβέ’ ας μη μελαγχολώμεν, ας μη βαρυγνωμώμεν, και ουδόλως ας μην ασχάλλωμεν. Ελληνική σημεία κυματεί εις όλον τον κόσμον, Ελλάς ήρχησε να υπάρχει εν μέσω των δεδοξασμένων λαών. Πρέσβεις της εις όλας τας μεγάλας του κόσμου πόλεις. Πρόξενοι και υποπρόξενοι και εις τους παραμικρότερους του εχθρού λιμένας…

Αυτό.

(Το απόσπασμα της επιστολής από το βιβλίο του Κωστή Παπαγιώργη για τον Εμμανουήλ Ξάνθο. Η μαθητική φωτογραφία, λίγο μετά την Κατοχή, στην Πύλο) 

…ανέλαβε την στολήν αυτού, πενιχροτέραν και της των δασονόμων της αντιβασιλείας

Ο σημαντικότερος ηγέτης της Επανάστασης του 1821, πλάι στον Θοδωράκη Κολοκοτρώνη και απολύτως απαραίτητο συμπλήρωμά του, ήταν ο Ιωάννης Καποδίστριας. Λέω της Επανάστασης, γιατί όταν έφτασε στην Ελλάδα ο Κυβερνήτης, στις 6 Ιανουαρίου 1828, αυτή συνεχιζόταν, με αμείωτη ένταση, και κάθε άλλο παρά είχε κριθεί. Όσοι νομίζουν ότι τα πάντα τελείωσαν με τη ναυμαχία του Ναυαρίνου (Αύγουστος 1827) κάνουν πολύ μεγάλο λάθος. Πρώτον, γιατί οι σκληρές μάχες συνεχίστηκαν τουλάχιστον για ένα χρόνο ακόμα στην Πελοπόννησο, έως την άφιξη του Γαλλικού εκστρατευτικού σώματος και την αποχώρηση του Ιμπραήμ και, ακόμα σκληρότερες σε ολόκληρη τη Ρούμελη, έως το Φθινόπωρο του 1829 (μάχη της Πέτρας, 12 Σεπτεμβρίου). Δεύτερον, γιατί η συμπερίληψη της Στερεάς Ελλάδας στο υπό ίδρυση κρατίδιο δεν ήταν δεδομένη. Έπρεπε να υπάρξει ένας επίμονος και ακούραστος συνδυασμός αιματηρών πολεμικών επιχειρήσεων στο εσωτερικό και διπλωματίας σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, έως ότου αναγνωριστεί, χωρίς περικοπές, το maximum της έκτασης του νεοελληνικού κρατιδίου, που διεκδικούσε τότε η Επανάσταση. Όπως κι έγινε, υπό την εξαιρετική καθοδήγηση του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια. 

Μια πόλη της Ευρώπης

(κλικ!)

Τι είναι αυτό που οδηγεί πολλούς ανθρώπους μαζί στην απόφαση / επιλογή του θανάτου, την ώρα που μπορεί να επιλέξουν την υποταγή / επιβίωση;  Πολύ δύσκολα μπορούμε να το αντιληφθούμε αυτό.

Στο Μεσολόγγι, συνέβη κάτι ακόμα πιο ανεξήγητο: αυτοί που έκαναν αυτή την επιλογή δεν ήταν μονάχα ντόπιοι. Οι περισσότεροι ήταν πολεμιστές από άλλα μέρη, ελευθερωμένα ή όχι – υπήρχαν και πέντε Κύπριοι ανάμεσα στους υπερασπιστές της πόλης.

Αλλά το περισσότερο εντυπωσιακό ήταν η παρουσία εκεί 400 ευρωπαίων, που ήρθαν από τη Γαλλία, τη Σουηδία, τη Φινλανδία, τη Ρωσία, τη Γερμανία, την Πολωνία, την Ιταλία  κλπ  και έπαιξαν τη ζωή τους κορώνα γράμματα, για την επίτευξη ενός πολιτικού στόχου που δεν αφορούσε ούτε άμεσα ούτε έμμεσα τους ίδιους, τις οικογένειες ή τις πατρίδες τους.