Ο υποστράτηγος Δ. Ζαφειρόπουλος για τη Μακρόνησο

Η στρατολογία δια την ανασυγκρότησιν του Στρατού μέχρι του θέρους του 1946 δεν ήτο καθολική, αλλά μερική, δι’ επιστρατεύσεως των ακραιφνών εθνικοφρόνων στρατευσίμων.

Τούτο είχε προκαλέσει δυσφορίαν εις την εθνικόφρονα παράταξιν, διότι αύτη μόνον προσέφερε θυσίας εις αίμα, καθ’ ον χρόνον οι κομμουνισταί παρέμενον εις τας εστίας των, ασχολούμενοι αφ’ ενός μεν εις τας εργασίας των, αφ’ ετέρου δε εις την διαστρέβλωσιν των φρονημάτων του λαού και την ενίσχυσιν του ΚΚΕ.

Δια την άρσιν του παραπόνου τούτου απεφασίσθη από του φθινοπώρου του 1946 η καθολική επιστράτευσις. Τούτο όμως είχε ως συνέπειαν την μη εξασφάλισιν της ενότητος του Στρατού, λόγω της εκ των έσω διαβρώσεώς του.

Οι απώλειες της τελευταίας φάσης του Εμφυλίου

Έχω μπροστά μου ένα πίνακα με τίτλο  «Πίνακας απωλειών αντισυμμοριακού αγώνα» ο οποίος  έχει γίνει με βάση τα επίσημα στοιχεία του ΓΕΣ. Περιέχεται στο βιβλίο του Δημ. Ζαφειρόπουλου «Ο αντισυμμοριακός αγώνας 1945-1949», ΒΗΜΑ μαρτυρίες, Γ’ τόμος, σελ. 375-6.

Ο πίνακας καταγράφει τις απώλειες των «εθνικών δυνάμεων» (νεκροί, τραυματίες, αγνοούμενοι) και των «συμμοριτών» (νεκροί, αιχμάλωτοι, παραδοθέντες). Για τις «εθνικές δυνάμεις» υπάρχει η διάκριση μεταξύ αξιωματικών και οπλιτών, για τους «συμμορίτες» όχι.

Ας δούμε τους αριθμούς.

Κατά το 1946 οι απώλειες των «ε.δ» ήταν 19 αξιωματικοί και 493 οπλίτες, ενώ των «σ» 1.336 (836 νεκροί, κανένας αιχμάλωτος ή παραδοθείς)

Κατά το 1947 οι απώλειες των «ε.δ.» ήταν 306 αξιωματικοί και 4.733 οπλίτες (σχεδόν οι μισοί νεκροί ή αγνοούμενοι). Οι «σ» είχαν 16.038 απώλειες, εκ των οποίων 7.629 νεκροί, 4.617 αιχμάλωτοι και 3.792 παραδοθέντες.

Κατά το 1948, οι απώλειες των «ε.δ.» ήταν 1.238 αξιωματικοί και 20.645 οπλίτες. Από αυτούς, νεκροί 330+3.909 και αγνοούμενοι 66+2.262. Για τους «σ» καταγράφονται 33.210 απώλειες, εκ των οποίων οι μισοί (16.382) νεκροί, 8.065 αιχμάλωτοι και 8.763 παραδοθέντες.

Κατά το 1949, οι απώλειες των «ε.δ.» ήταν 937 αξιωματικοί και 14.361 οπλίτες, εκ των οποίων νεκροί 190+2.579 και αγνοούμενοι 83+1.837. Οι «σ» είχαν 32.552 απώλειες, εκ των οποίων 13.373 νεκροί, 10.771 αιχμάλωτοι και 8.418 παραδοθέντες.

Υπάρχει όμως και το 1950 – εν πολλοίς άγνωστο ως «χρόνος Εμφυλίου». Εκείνη τη χρονιά οι «ε.δ.» είχαν απώλειες 53 αξιωματικούς και 605 οπλίτες, εκ των οποίων νεκροί 14+177. Καταγράφονται επίσης 15 οπλίτες αγνοούμενοι. Οι «σ» είχαν 779 απώλειες, εκ των οποίων 201 νεκρούς, 299 αιχμαλώτους και 279 παραδοθέντες.

Το γενικό σύνολο των απωλειών ήταν, για τις «ε.δ.»:

Νεκροί 651 αξιωματικοί και 7.789 οπλίτες.

Τραυματίες 1.708 αξιωματικοί και 27.788 οπλίτες.

Αγνοούμενοι (δηλαδή νεκροί) 186 αξιωματικοί και 5.260 οπλίτες. Το σύνολο νεκρών και αγνοουμένων είναι 651+7.789+186+5.260= 13.886

Το γενικό σύνολο των απωλειών ήταν, για τους «σ» 83.925, εκ των οποίων:

Νεκροί 38.421

Αιχμάλωτοι 23.960

Παραδοθέντες 21.544

*

Παρατηρήσεις:

• Αν στους 83.925 του ΔΣΕ προσθέσουμε και εκείνους που διέφυγαν στις «σοσιαλιστικές δημοκρατίες» και οι οποίοι ήταν μερικές δεκάδες χιλιάδες (περίπου 25.000, χωρίς τους σλαβομακεδόνες, αλλά δεν είμαι σίγουρος) τότε βλέπουμε πως το ΚΚΕ κατάφερε να «βγάλει στο βουνό» έναν πραγματικά εντυπωσιακό αριθμό ενόπλων, ανδρών αλλά και γυναικών. Όσοι κι αν ήταν οι «βιαίως στρατολογηθέντες».  Θυμίζω ότι οι βασικοί στρατολόγοι του ΔΣΕ υπήρξαν το εκδικητικό μετακατοχικό αντι-εαμικό κράτος και οι πολυάριθμες παρακρατικές συμμορίες, που τρομοκρατούσαν την ύπαιθρο και έστελναν τον κόσμο στα βουνά.
• Ο αριθμός των μαχητών που εντάχτηκαν στο ΔΣΕ ήταν εντυπωσιακός, αλλά ήταν προφανώς μη επαρκής για την υλοποίηση των στόχων που είχαν τεθεί. Κι αυτό γιατί ήταν γεωγραφικά διασπαρμένος σε ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα και γιατί ήδη από το 1946 άρχισε η «αιμορραγία» με απώλειες που δεν ήταν δυνατόν να αναπληρωθούν με τη βίαιη στρατολογία. Το φαινόμενο των απωλειών εντάθηκε στα 1947 και πήρε δραματικές διαστάσεις στα 1948. Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι πολλές δεκάδες χιλιάδες μέλη και οπαδοί του ΚΚΕ βρισκόντουσαν στις φυλακές ή στις εξορίες και δε βγήκαν ποτέ το βουνό. Μια εξήγηση είναι η επαμφοτερίζουσα πολιτική του ΚΚΕ, που προέτρεπε τους οπαδούς του να οδηγηθούν στις φυλακές αντί να περάσουν στην παρανομία, για να μη κατηγορηθεί το Κόμμα ότι υπονομεύει τις δημοκρατικές εξελίξεις. Μια δεύτερη εξήγηση, ο απίστευτος ερασιτεχνισμός της ηγεσίας. Πχ, ο Πορφυρογένης ανάγγειλε σε συνέδριο στο Στρασβούργο, στις 27/6/1947 την επίσημη έναρξη του Εμφυλίου, χωρίς το ΚΚΕ να έχει λάβει καμιά πρόνοια αποτροπής αυτού που ακολούθησε σε λίγες μέρες: Μεταξύ 9 και 14 Ιουλίου 1947 συνελήφθησαν μαζικά τα γνωστά στελέχη και μέλη του σε όλη τη χώρα (7.000 μόνο στην Αθήνα). Μια τρίτη ερμηνεία (μάλλον: υπόθεση) είναι ότι πολλά μέλη του ΚΚΕ προτίμησαν, δηλαδή επέλεξαν τα ίδια, τη φυλακή ή την εξορία από το βουνό, όντας σίγουρα, όπως και η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού, ότι το παιγνίδι της εξουσίας χάθηκε οριστικά και αμετάκλητα το Δεκέμβριο του 1944.
• Είναι χαρακτηριστικό ότι οι νεκροί του ΔΣΕ ήταν τριπλάσιοι από αυτούς του Εθνικού Στρατού. Η μόνη χρονιά που οι νεκροί ήταν σχεδόν ίσοι για τα δύο μέρη ήταν το 1950!
• Αξίζει να ασχοληθούμε ιδιαίτερα με τις εξελίξεις μετά τον Αύγουστο του 1949. Ο Εμφύλιος έληξε, αλλά όχι ακριβώς: το μαρτυρούν οι εκατοντάδες νεκροί και τραυματίες του 1950 και από τα δύο μέρη. Στην πραγματικότητα το ΚΚΕ άφησε πίσω φεύγοντας τις περίφημες «εμπροσθοφυλακές». Προσέξτε, όχι «οπισθοφυλακές» αλλά «εμπροσθοφυλακές», για τη συνέχεια του Εμφυλίου! Η πιο γνωστή από αυτές ήταν η 7^η Μεραρχία στην Ανατολική Μακεδονία – Θράκη, η οποία κατάφερε να εξοντωθεί από μόνη της, με τα γεγονότα που έχουμε ήδη αφηγηθεί στην καλύβα. Αλλά, δεν ήταν η μοναδική περίπτωση, καθώς πολλές εκατοντάδες μαχητές του ΔΣΕ συνέχιζαν να περιφέρονται στα βουνά. Αυτό και η αποστολή στελεχών από το εξωτερικό με στόχο την ανασύσταση του παράνομου κομματικού μηχανισμού στις πόλεις ήταν κυριολεκτικά βούτυρο στο ψωμί των αντιπάλων του ΚΚΕ (στην πολιτική σκηνή δεν του είχε απομείνει κανένας φίλος), οι οποίοι αντίπαλοι είχαν ήδη νικήσει και οργάνωναν το μετεμφυλιακό κράτος.

*

Το παρακάτω έγγραφο υπάρχει στον 12ο τόμο (έγγραφο 28) των Αρχείων Εμφυλίου Πολέμου του ΓΕΣ και μας δίνει μερικές χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με το πώς μετρούσε ο Εθνικός Στρατός τις απώλειες του ΔΣΕ εώς το τέλος του 1948.

ΕΞΑΙΡ.ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ
ΑΠΟΡΡΗΤΟΣ-ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ
ΓΕΣ/Α1-Α2
Αριθ.217763/4009/1
ΒΣΤ.02/14.1.49
Θέμα: Στατιστική απωλειών
Προς: Τους Διοικητάς Α΄, Β΄ και Γ΄ΣΣ
ΑΣΔΣΑ – ΑΣΔΠ
Κοιν: Α1-Α2 ΓΕΣ

1.- Το ΓΕΣ επί τη λήξει του έτους 1948 ανεσκόπησε τα κατ’αυτό λαβόντα χώραν γεγονότα ίνα συντάξη ένα συνοπτικόν απολογισμόν και εξαγάγη ωρισμένα συμπεράσματα και διδάγματα διά την περαιτέρω τακτικήν μας και τας μεθόδους ενεργείας μας διά την επίτευξιν της τελικής νίκης.
2.- Το πρώτον στοιχείον εις το οποίον ανέτρεξεν είναι η στατιστική των απωλειών των συμμοριτών.
Είναι γνωστόν ότι ο πόλεμος εις τον οποίον απεδύθημεν έχει κύριον σκοπόν να αποδιοργανώσωμεν την ωργανωμένη ανταρσία, να την φθείρωμεν στερούντες ταύτην των μαχητικών της στελεχών και να την αναγκάσωμεν να παραιτηθή των περαιτέρω προσπαθειών της. Εν εκ των ουσιαστικών μέσων επικρατήσεώς μας επί της ανταρσίας είναι η συντριβή και ουχί η εκδίωξις των συμμοριακών συγκεντρώσεων εξ’ωρισμένων εδαφικών ζωνών ελεγχομένων υπό τούτων διότι λόγω του σκοπού τον οποίον ούτοι έχουν ευχερώς επανεμφανίζονται εις άλλην ζώνην.
3.- Μία ακριβής εικών, όθεν της επιτευχθείσης και επιτευχθησομένης φθοράς πρέπει να έχη σημαντικήν έννοιαν επί του συντελεσθέντος έργου των Εθνικών δυνάμεων.
Αντιθέτως μία ανακριβής εικών μας άγει εις πεπλανημένα συμπεράσματα με όλας τας θλιβεράς συνεπείας. Το ΓΕΣ δεν είναι πλήρως πεπεισμένον ότι αι εις τα ΔΣΚ των Μονάδων αναφερόμεναι απώλειαι ΕΙΝΑΙ ΑΚΡΙΒΕΙΣ.
Μία άθροισις τούτων καθ’όλον το έτος, ο συνημμένος πίναξ, μας άγει εις αρκετά εξωγκομένους αριθμούς:
16.382 νεκρούς επί τόπου εξακριβωμένους
8.065 συλληφθέντας
8.763 παραδοθέντας
Δεν περιλαμβάνονται οι αυτοαμυνίται, οι τραυματίαι και μη εξακριβωμένοι. Η δύναμις των συμμοριτών την 1ην Ιανουαρίου 1948 εξετιμάτο εις 21.250 και την 1 Ιανουαρίου 1949 υπολογίζεται εις 23.380.
4.- Θέτοντες υπ’όψιν υμών τους αριθμούς τούτους των απωλειών του εχθρού παρακαλούμεν όπως προσωπικώς ελέγξητε τούτους και αναφέρητε ημίν, την γνώμην σας.
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΤΕΤΡΑΜΜΕΝΟΝ να αυταπατώμεθα.
5.- Παρακαλώ επί πλέον να κατανοηθή από τα Επιτελεία όλων των Μονάδων ποία ζημία προέρχεται από την μη ενδελεχή και αντικειμενικήν εργασίαν των, αφού ως είναι γνωστόν εις ένια εκ τούτων παρατηρείται ασυμφωνία παρεχομένων στοιχείων ακόμη και μεταξύ των Γραφείων του ιδίου Κλάδου (Α1 και Α2).

Αντιστράτηγος ΓΙΑΤΖΗΣ Δ.
Αρχηγός ΓΕΣ – Δκτής Στρατού

Διά την ακρίβεια
Δ/σις Α1/ΓΕΣ
Τ.Σ.Υ

*

Το θέμα είναι αν υπάρχουν αναθεωρημένα / αξιόπιστα στοιχεία. Αν όχι, πράγματι θα πρέπει να βλέπουμε αυτούς τους αριθμούς με επιφύλαξη.

*

Οι νεκροί ΜΑΥ-ΜΑΔ (συν οι «αντιδραστικοί»/ δοσίλογοι κλπ που εκτελούσε ο ΔΣΕ) ήταν περίπου 4.000.

Τόσοι (περίπου) ήταν και οι εκτελεσμένοι από τα στρατοδικεία – είτε ως αιχμάλωτοι του ΔΣΕ, είτε ως καταδικασμένοι για άλλους (πολιτικούς, πάντοτε) λόγους.

Δε νομίζω ότι αυτά τα στοιχεία αλλοιώνουν σημαντικά την εικόνα που δίνει ο πίνακας, αν και έχω την εντύπωση ότι δεν περιλαμβάνονται, όπως δεν περιλαμβάνονται και οι απώλειες της Χωροφυλακής (ή Εθνοφυλακής) τον πρώτο καιρό. Οπωσδήποτε χρειάζεται διευκρίνιση.

Αντίθετα, έχει μεγάλο ενδιαφέρον να μάθουμε το ποσοστό των «βιαίως στρατολογηθέντων» μεταξύ των απωλειών του ΔΣΕ.

Πχ, μετά την κατάληψη της Καρδίτσας, ο Γούσιας αναχώρησε για το Γράμμο οδηγώντας μια μεγάλη φάλαγγα 1200+ νεαρών παιδιών, που είχαν στρατολογηθεί στο ΔΣΕ. Από αυτούς ελάχιστοι έφτασαν στον τελικό τους προορισμό, καθώς τους σακάτεψε καθ’ οδόν η αεροπορία.

Άλλη κατηγορία μαζικών απωλειών, που δεν γνωρίζουμε πως καταγράφονται, ήταν οι άοπλοι οπαδοί του ΔΣΕ που προσπαθούσαν να διαφύγουν. Κορυφαίο παράδειγμα η τραγωδία της Νιάλας, όπου χάθηκαν στο χιόνι εκατοντάδες άοπλοι – αλλά υπάρχουν (σε μικρογραφία) εκατοντάδες -ίσως- παρόμοια περιστατικά.

*

Γιώργος Μαργαρίτης:

«Αν λάβουμε υπόψη ότι στη διάρκεια του Εμφυλίου παρατάχθηκαν στα αντίπαλα στρατόπεδα περισσότεροι από πεντακόσιες χιλιάδες πολεμιστές (εκατό στον ΔΣΕ και τετρακόσιες χιλιάδες στην κυβερνητική πλευρά)· ότι ακόμα, αν εξαιρέσουμε τις μεγάλες πόλεις, το μέτωπο του πολέμου εκτεινόταν, στην ουσία, σε όλη την ελληνική επικράτεια· ότι, σε έναν πληθυσμό μόλις 7.000.000 κατοίκων, περισσότεροι από 1.000.000 άμαχοι μετακινήθηκαν από τις εστίες τους και προσφυγοποιήθηκαν διά της βίας· ότι επίσης, στο μεν κυβερνητικό στρατό οι συνολικές απώλειες έφτασαν τους 44.000 (εξ ων 14.000 νεκροί), ενώ στον ΔΣΕ ο ένας στους τέσσερις σκοτώθηκε στη μάχη (νεκροί 25.000, θύματα στους παραστρατιωτικούς μηχανισμούς και τους αμάχους: ανυπολόγιστα)· ότι ακόμα, σε σύγκριση με τους Βαλκανικούς Πολέμους (σύνολο 8.000 νεκροί), τη Μικρασιατική Εκστρατεία (σύνολο 37.000 νεκροί και εξαφανισθέντες) ή τον πόλεμο του 1940-41 (σύνολο 15.000 νεκροί και αγνοούμενοι), ο Εμφύλιος προκάλεσε το μεγαλύτερο φόρο αίματος στην ελληνική κοινωνία από την ίδρυση του ελληνικού κράτους στα 1830· αν σημειώσουμε, τέλος, ότι ο πόλεμος αυτός δεν αφορούσε μόνο το μισό εκατομμύριο εμπολέμους αλλά ολόκληρη την ελληνική κοινωνία -κι ότι, γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, κατ’ ουσίαν δεν τέλειωσε παρά σχεδόν τριάντα χρόνια μετά, στη Μεταπολίτευση του 1974… τότε, θα πρέπει να συλλογιστούμε ότι το τραύμα αυτό υπήρξε απίστευτα βαθύ και άκρως επώδυνο.»

http://archive.enet.gr/online/online_issues?pid=51&dt=07/09/2001

*

(d-t)

Ας δούμε την πλευρά των εθνικών δυνάμεων. Το ΓΕΣ κατά και καιρούς έχει παρουσιάσει διαφορετικούς αριθμούς παρόλο που ήταν καλύτερα οργανωμένο. Έτσι, το 1956 ο Ζαφειρόπουλος, που είχε πρόσβαση στα αρχεία του ΓΕΣ, καταγράφει 8.440 νεκρούς και 29.496 τραυματίες αξιωματικούς και οπλίτες των «Εθνικών Δυνάμεων» (σελ. 670) . Όταν ο Ζαφειρόπουλος κάνει περιγραφή των δυνάμεων της κυβέρνησης των Αθηνών (σελ. 79-137) με τον όρο Εθνικές Δυνάμεις θεωρεί τον τακτικό στρατό, την εθνοφρουρά, τις ΜΑΥ, τις ΜΑΔ, την χωροφυλακή, το ναυτικό και την αεροπορία. Όμως, επειδή οι ΜΑΥ, ΜΑΔ και η χωροφυλακή δεν υπάγονταν στο ΓΕΣ πιθανολογώ ότι δεν συμπεριλαμβάνονται στον πίνακα του Ζαφειρόπουλου. Αν στους στρατιώτες που έχασαν την ζωή τους προσθέσουμε και τους αγνοούμενους( 5.446) -όπως σωστά κάνει ο Πάνος- τότε ο αριθμός τους είναι 13.886. Πάντως οι αριθμοί του Ζαφειρόπουλου υιοθετούνται από πολλούς μελετητές του Εμφυλίου όπως είναι ο Κλόουζ, ο Μαργαρίτης και ο Σόλων Γρηγοριάδης.

Το 1970 κυκλοφορεί από το Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων του ΓΕΕΘΑ το δίτομο βιβλίο » Έκθεσις της Πολεμικής Ιστορίας των Ελλήνων». Στην σελ. 699 γράφει » Αι απώλειαι εις στρατιωτικούς ανήλθον εις 15.969 νεκρούς … εις 37.557 τραυματίες και 2001 εξαφανισθέντας». Επίσης κάνει λόγο για 3.050 αιχμάλωτους στρατιωτικούς που μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα της Αλβανίας και της Γιουγκοσλαβίας.

Τρία χρόνια μετά το 1973 κυκλοφορεί το βιβλίο «Φωτιά και Τσεκούρι». Ο συγγραφέας του Ευάγγελος Αβέρωφ, ο οποίος είχε πρόσβαση στα κρατικά αρχεία, αναφέρει » Φονευθέντες αξιωματικοί και άνδρες του στρατού 12.777, Τραυματισθέντες .. 37.732 , Φονευθέντες αξιωματικοί και άνδρες του στρατού 37. 732.. Τραυματισθέντες …2.329, Εκτελεσθέντες πολίτες 4.123, εκτελεσθέντες ιερείς 165, Πολίτες φονευθέντες από νάρκες 931″.

Το 1997 κυκλοφορεί από την Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού ο τόμος «Ιστορία του Ελληνικού Στρατού 1821-1997» όπου στη σελ. 273 γράφει «Οι νεκροί αξιωματικοί και οπλίτες έφτασαν τους 12.238 και οι αιχμάλωτοι του 3.050. Επιπλέον , φονεύθηκαν πάνω από 108.000 πολίτες».

Έτσι καταλήγουμε σε ένα αριθμό μεταξύ 13.000 με 16.000 στρατιωτών και αξιωματικών φονευθέντων. Αν σε αυτούς προσθέσουμε τους φονευθέντες της χωροφυλακής, περίπου 2.200, και τους άνδρες των ΜΑΥ και ΜΑΔ, περίπου 2.000 με 3.000, τότε το σύνολο των απωλειών των εθνικών δυνάμεων κυμαίνεται μεταξύ 17.000 και 21.000.

Σημ. Για τις απώλειες της Χωροφυλακής χρησιμοποίησα την «Ιστορία Ελληνικής Χωροφυλακής 1936-1950» του Απόστολου Δασκαλάκη τόμος Β΄ σελ. 1085 και το «Δράσης της Χωροφυλακής κατά την περίοδο 1941-1950» του Αρχηγείου Βασιλικής Χωροφυλακής, σελ. 6.
Για τις απώλειες των ΜΑΥ και ΜΑΔ υπολογίζω ένα 10% με 15% φονευθέντων επί του συνόλου 20.000 ανδρών αυτών των σωμάτων.

*

(d-t)

Μια άγνωστη πτυχή του Εμφυλίου είναι οι αιχμάλωτοι στρατιώτες του Εθνικού Στρατού που πήρε μαζί του στην Αλβανία ο Δημοκρατικός Στρατός μετά την ήττα του στα τέλη Αυγούστου 1949.

Όπως ήταν φυσικό κανένα κράτος του ανατολικού μπλοκ δεν δέχτηκε να παραλάβει αυτούς τους αιχμαλώτους καθώς φοβόταν τις διπλωματικές περιπλοκές του ζητήματος. Έτσι βρέθηκαν στην Αλβανία, σε μια χώρα που δεν επιθυμούσε να ανοίξει συζήτηση για το πώς βρέθηκαν αυτοί οι αιχμάλωτοι στο έδαφός της. Όμως και το ελληνικό κράτος τους γύρισε την πλάτη, γιατί, αφενός, δεν ήθελε να δώσει υπόσταση σε ένα κράτος με του οποίου αμφισβητούσε την εδαφική του υπόσταση και με το οποίο ήταν ακόμη σε «εμπόλεμη κατάσταση», αφετέρου, φοβόταν οτι μαζί με τους αιχμαλώτους θα γύριζαν στην Ελλάδα «πράκτορες του εχθρού».

Οι ξεχασμένοι αιχμάλωτοι του Εμφυλίου κατανεμήθηκαν σε διάφορα στρατόπεδα εργασίας, όπως το Vallias, Σούχτ, Ζαγκρίμα και Λίγκουρι, όπου το βασικό χαρακτηριστικό της κράτησής τους ήταν η σκληρή, πολύωρη, καθημερινή εργασία. Μια ζωντανή εικόνα δίνουν οι περιγραφές μερικών αιχμαλώτων : «Από την πρώτη μέρα της αιχμαλωσίας μου άρχισε η σκληρή δουλειά. Εργαζόμεθα επί 16 ώρες το 24ωρον σκάβοντας διάφορα τούνελ με μόνη τροφή 100 δράμια μαύρο ψωμί αθλίας ποιότητος και με ένα πιάτο ζουμί από διάφορα άγνωστα χόρτα.Αρκετές φορές οι Αλβανοί, για να φανούν φιλεύσπλαχνοι, μας έδιναν να φάμε, αντί κρέας, χελώνες» αφηγείται ο στρατιώτης Δημ.Λάμπος. Ο υπολοχαγός Αλ. Δέγλης, που αιχμαλωτίστηκε τον Ιούλιο του 1948, θυμάται : «Εργαζόμεθα όλοι σκληρά, ξυπόλητοι και ρακένδυτοι και το σπουδαιότερο χωρίς επαρκή τροφή. Το πώς κρατήσαμε στα πόδια μας, μόνο ο Θεός το γνωρίζει»

Ύστερα από σχεδόν 7 χρόνια, τον Αύγουστο του 1956, βρέθηκε επιτέλους η λύση για τον επαναπατρισμό τους. Έγινε δεκτό ότι «εισήλθαν παράνομα στο έδαφος της Αλβανίας» και ότι η τελευταία μπορούσε να τους απελάσει στην Ελλάδα. Η ελληνική κυβέρνηση, όμως, δέχτηκε να παραλάβει 217 άτομα, λιγότερο από τους μισούς που βρίσκονταν τότε στην Αλβανία. Οι υπόλοιποι παρέμεναν «ύποπτοι».

Πηγές: Γιώργος Μαργαρίτης ΟΙ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΕΜΦΥΛΙΑΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗΣ 1946-1949 ΤΑ «ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ» ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ. στον τόμο «Εμφύλιος Πόλεμος. 60 χρόνια απο τη λήξη του», σελ.92-96, εκδ. Ελευθεροτυπία.
Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 25/8/1956 σελ. 1 και 5.

*

Γεωργία Π. Κόκκορη

Αιχμάλωτοι αξιωματικοί και οπλίτες του Κυβερνητικού στρατού στην Τασκένδη της ΕΣΣΔ, 1949-1956

http://pandemos.panteion.gr/index.php?lang=el&op=record&type=cid&q=isMemberOf-cid:14,isMemberOfCollection-cid:9&page=1&pid=iid:8912

 

Πηγή: Οι απώλειες της τελευταίας φάσης του Εμφυλίου | Η καλύβα ψηλά στο βουνό