Υπήρξε εαμική βία και στρατόπεδα συγκέντρωσης «αντιδραστικών»;

Ο αγαπητός Νίκος Σαραντάκος ξεκινάει την πολύ ενδιαφέρουσα, από λεξικογραφική άποψη, ανάρτησή του για την Ορθοκωστά του Βαλτινού, με την ακόλουθη φράση: 

Το μυθιστόρημα «Ορθοκωστά» του Θανάση Βαλτινού δεν το είχα διαβάσει, ήξερα όμως ότι έχει ως θέμα του την τρομοκρατία που υποτίθεται ότι άσκησε το ΕΑΜ στην Πελοπόννησο το 1943 και το 1944. Η Ορθοκωστά είναι ένα μοναστήρι στην Κυνουρία στο οποίο υποτίθεται ότι λειτουργούσε επί Κατοχής στρατόπεδο συγκέντρωσης «αντιδραστικών».

https://sarantakos.wordpress.com/2017/05/04/orthokosta/

Εύλογα τίθενται δύο ερωτήματα, στον αναγνώστη που δεν έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με τον Εμφύλιο της δεκαετίας του 1940:

α. Άσκησε τρομοκρατία το ΕΑΜ το 1943 -44 στην Πελοπόννησο (και αλλού) ή πρόκειται για αναπόδεικτες παραδοξολογίες των αντιεαμικών;

β. Λειτούργησαν επί Κατοχής στρατόπεδα συγκεντρώσεως των «αντιδραστικών», στην Πελοπόννησο (και αλλού);

Ας προσπαθήσουμε να απαντήσουμε.

1. Η Μαρία Φιλοσόφου έχει εκπονήσει διδακτορική διατριβή με θέμα Τα ανταρτοδικεία και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του ΕΑΜ στην Αχαΐα, στην οποία μπορεί να βρει κανείς λεπτομερή και τεκμηριωμένα στοιχεία:  https://greekcivilwar.wordpress.com/2017/02/15/gcw-928/
2. Σε μια δική μου ανάρτηση με τίτλο Θεόδωρος Ζέγκος, ο Έλληνας Νικολάι Γιεζόφ, παρουσιάζεται η κόκκινη τρομοκρατία σε Αργολίδα – Κορινθία κατά τη διάρκεια του 1944 με ποικίλα στοιχεία και μαρτυρίες, κυρίως όμως με το απολογητικό υπόμνημα του ίδιου του Θ. Ζέγκου προς το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ:   https://greekcivilwar.wordpress.com/2016/08/08/gcw-426/ Στο μοναδικό αυτό ντοκουμέντο, που φυλάσσεται στα ΑΣΚΙ, δίνονται από πρώτο χέρι οι λεπτομέρειες του μηχανισμού που είχε στηθεί στην περιοχή, σε υλοποίηση αποφάσεων της καθοδήγησης του ΚΚΕ (οι οποίες όμως αφορούσαν το ΕΑΜ, τον ΕΛΑΣ και τις άλλες οργανώσεις της Εαμικής αντίστασης)
3. Σε άλλη ανάρτηση των «σημειώσεων» τεκμηριώνεται με ντοκουμέντα συνδιασκέψεων του ΕΑΜ και αρθρογραφία εαμικών εφημερίδων, ότι αυτό που φαίνεται αδιανόητο σήμερα σε κάποιους είχε επισημανθεί και στηλιτευτεί από το ίδιο το ΕΑΜ, ως σημαντικότατο πολιτικό πρόβλημα:  https://greekcivilwar.wordpress.com/2016/11/17/gcw-616/
4. Πλήθος στελέχη του ΚΚΕ επί Κατοχής έχουν αφήσει σχετικές μαρτυρίες και εκτιμήσεις για το θέμα που συζητάμε. Ενδεικτική είναι η αφήγηση του Βασίλη Μπαρτζιώτα για την ΟΠΛΑ και τη δράση της:  https://greekcivilwar.wordpress.com/2017/02/09/%CE%BF-%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BB%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CF%80%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%B6%CE%B9%CF%8E%CF%84%CE%B1%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BF%CF%80%CE%BB%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9/

Θα μπορούσα πολύ εύκολα να παραθέσω περισσότερες αναφορές για τη Ρούμελη, τη Μακεδονία, τον Έβρο ή άλλες περιοχές, στις οποίες τα δύο ερωτήματα που διατυπώθηκαν στην αρχή απαντώνται θετικά: ναι, το ΕΑΜ άσκησε τρομοκρατία (και πραγματοποίησε πολλές αδικαιολόγητες δολοφονίες) και λειτούργησε πλήθος στρατόπεδα συγκέντρωσης κρατουμένων επί Κατοχής. Όχι περιστασιακά, όχι τυχαία, όχι αυθόρμητα – ανοργάνωτα, αλλά με οργανωμένο, «θεσμικό» τρόπο, στη βάση αποφάσεων και εντολών της καθοδήγησης του ΚΚΕ, με αξιοθαύμαστη για τα δεδομένα της εποχής επιμονή, πειθαρχία και αποτελεσματικότητα. Σήμερα είναι γνωστά τα πάντα: οι τόποι, οι άνθρωποι (θύτες και θύματα), οι ακριβείς ημερομηνίες, οι παρεμπίπτουσες τοπικές βεντέτες που εντάχθηκαν στον κύκλο του αίματος με πολιτικό προσωπείο, οι αμέτρητες περιπτώσεις ανθρώπων και οργανώσεων (του ΕΑΜ) που αντέδρασαν στην εμφύλια βία, με άλλοτε άλλο βαθμό αποτελεσματικότητας. Παράλληλα έχει τεκμηριωθεί επαρκώς (αν και δεν είναι «κοινός τόπος») ότι η ρωμαλέα και θαυμαστή Αντίσταση της Κατοχής ήταν ταυτόχρονα και κοινωνική Επανάσταση, που εκρηγνυόταν  ή ηρεμούσε κατά διαστήματα και κατά τόπους, ανάλογα με τους σχεδιασμούς και τις πολιτικές προτεραιότητες της ηγεσίας του ΚΚΕ – χωρίς να σημαίνει ότι η ηγεσία αυτή είχε σε όλες τις περιπτώσεις τον απόλυτο έλεγχο.

Ελπίζω το παρόν να είναι χρήσιμο ερέθισμα σε όσους αναγνώστες ενδιαφέρονται περισσότερο να κατανοήσουν τι συνέβη πραγματικά στη φοβερή δεκαετία του ’40 και λιγότερο να επιβεβαιώσουν την α ή τη β παγιωμένη παραδοσιακή αφήγηση.

*

Το σκίτσο είναι του Φωκίωνα Δημητριάδη.