Ο Δεκέμβρης στο ημερολόγιο του Παναγιώτη Κανελλόπουλου

Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ήταν  από τους πλέον δραστήριους πολιτικούς στην περίοδο της Κατοχής.  Κρατούσε ημερολόγιο, το οποίο ενημέρωνε μεθοδικά και συστηματικά από τις 31 Μαρτίου 1942 έως τις 4 Ιανουαρίου 1945. Το γεγονός ότι ο Κανελλόπουλος είχε ενεργό (και κάποιες στιγμές πρωταγωνιστικό) ρόλο, ως υπουργός ή ως πολύ κοντινός παρατηρητής των εξελίξεων, προσδίδει στο προσωπικό του ημερολόγιο ξεχωριστό ενδιαφέρον (1).  Εδώ θα ασχοληθούμε με την παρουσίαση και τον σχολιασμό ορισμένων από τις εγγραφές που έγιναν κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών. Ο Κανελλόπουλος ήταν τότε υπουργός της κυβέρνησης Παπανδρέου. Τα κείμενα που παρατίθενται είναι αποσπάσματα, με δείκτες τις ημερομηνίες. Συνήθως περιγράφονται τα γεγονότα της προηγούμενης μέρας ή των προηγούμενων λίγων ημερών.

27 Νοεμβρίου

Μ’ όλη την καλή πίστη και ειλικρινέστατη διάθεση που έδειξε ο Παπανδρέου στους κομμουνιστές, οι τελευταίοι δημιουργούν κάθε λίγο και λιγάκι νέα ζητήματα και θέτουν νέους όρους, παρατείνοντας την εκκρεμότητα και αναβάλλοντας την οριστική συμφωνία τους για την αποστράτευση του ΕΛΑΣ (2).

…είχαμε μία σύσκεψη στο σπίτι του Παπανδρέου. Ήμασταν οι εξής: ο Παπανδρέου, ο Σβώλος, ο Ζεύγος, ο Τσιριμώκος, ο Ασκούτσης, ο Αγγελόπουλος κι εγώ (3). Ανάμεσα στους τέσσερις εαμικούς μόνον ο Ζεύγος είχε πρωτοβουλία. Οι άλλοι ήταν σε δύσκολη θέση. Δε φαίνονταν να συμφωνούν απόλυτα μαζί του. Φαίνονταν στεναχωρημένοι.

Ο Ζεύγος αρνήθηκε να υπογράψει και χθες το πρωτόκολλο κι επιφυλάχθηκε για σήμερα, θέτοντας νέους όρους. Ως προχθές έπρεπε να συμφωνήσουν οι κομμουνιστές στα ονόματα των διοικητών των ταγμάτων της εθνοφυλακής. Από προχθές ζήτησαν να συμφωνήσουν και στα ονόματα των διακοσίων πενήντα αξιωματικών. Τους πιο πολλούς τους έβγαλαν φασίστες. Από χθες ζητούν να μπάσουμε στα στελέχη της εθνοφυλακής κι ένα σεβαστό ποσοστό αξιωματικών του ΕΛΑΣ. Το μεσημέρι είπαμε να ‘ναι μόνιμοι οι αξιωματικοί αυτοί. Το βράδυ μου τηλεφωνεί ο Ζεύγος ότι πρέπει να ‘ναι προπάντων έφεδροι.

29 Νοεμβρίου

Χθες τ’ απόγευμα επισκέφθηκαν τον Παπανδρέου ο Σβώλος, ο Ζεύγος και ο Τσιριμώκος και του παρέδωσαν το κείμενο που, σύμφωνα με τις διαπραγματεύσεις των τελευταίων ημερών, θα μπορούσε να υπογραφεί ως απόφαση του υπουργικού συμβουλίου πάνω στο στρατιωτικό και σε άλλα θέματα. Η πρώτη φράση λέει ότι στις 10 Δεκεμβρίου αποστρατεύονται ο ΕΛΑΣ και ο Ζέρβας και ότι θα σχηματισθεί μια ταξιαρχία του ΕΛΑΣ ισάριθμη με το άθροισμα της Ορεινής μας Ταξιαρχίας, του Ιερού Λόχου και ενός τμήματος του Ζέρβα που θα διατηρηθούν. Ο Παπανδρέου συμφώνησε αμέσως με το κείμενο και το έδωσε και στα συνεργαζόμενα κόμματα για ν’ αποφανθούν. Χθες, φιλελεύθεροι, λαϊκοί και όλοι μας συμφωνήσαμε. Ωστόσο, ενώ είχε ορισθεί για χθες τ’ απόγευμα το υπουργικό συμβούλιο για να υπογραφεί η απόφαση, ο Ζεύγος τηλεφωνεί παρακαλώντας ξαφνικά ν’ αναβληθεί η συνεδρίαση. Στις έξι τ’ απόγευμα ήρθε στο σπίτι του Παπανδρέου, αποσυρθήκαμε ο Παπανδρέου, ο Ζεύγος κι εγώ σ’ ένα δωμάτιο, και ο Ζεύγος άρχισε με το ήρεμο και φλεγματικό του ύφος, να μας διαβάζει ένα κείμενο που τροποποιεί το κείμενο που είχε παραδώσει προχθές. Το νέο κείμενο ορίζει στη πρώτη φράση ότι θα διαλυθούν, εκτός από τον ΕΛΑΣ και τον Ζέρβα, η ταξιαρχία και ο Ιερός Λόχος.  Ο Παπανδρέου ετόνισε αμέσως   ότι κάθε νέα τροποποίηση είναι πια απαράδεχτη και μπήκα στη μέση εγώ, λέγοντας με τόνο φιλικό αλλά κατηγορηματικό, ότι άσχετα κι από την ουσία του νέου κειμένου, που κι αυτήν βέβαια δεν μπορώ να υιοθετήσω, δεν είμαι διατεθειμένος ν’ ανεχθώ πια την τακτική των συνεχών υπαναχωρήσεων. Μιλήσαμε μια ώρα μ’ αυτό το πνεύμα, κι ύστερα ο Ζεύγος έφυγε. Τα μεσάνυχτα μου τηλεφώνησε ο Παπανδρέου ότι οι Σβώλος και Τσιριμώκος διεφώνησαν κι αυτοί με τους κομμουνιστές και αποφάσισαν μάλιστα να παραιτηθούν. Νέα λοιπόν σοβαρή κρίση.

30 Νοεμβρίου

Η κρίση έφτασε σε μεγάλη οξύτητα. Χθες το μεσημέρι σύσκεψη στο υπουργείο Εξωτερικών μεταξύ πρωθυπουργού, Σιάντου, Ζεύγου, Αγγελόπουλου κι εμού. Οι κομμουνιστές ανένδοτοι, αλλά κι εμείς το ίδιο. Ο Σβώλος και οι λοιποί συντάσσονται ξανά με τους κομμουνιστές (4). Άγνωστο τι θα γίνει. Οι ελπίδες μου μειώθηκαν.

2 Δεκεμβρίου

Χθες έπρεπε – σύμφωνα με απόφαση που είχε πάρει η κυβέρνηση – να παραδώσει η εαμική πολιτοφυλακή στα τμήματα της εθνοφυλακής που σχηματίστηκαν (όπου σχηματίστηκαν). Η πολιτοφυλακή αρνήθηκε να παραδώσει. Έτσι η κρίση οξύνθηκε. Χθες τ’ απόγευμα κάλεσε ο Παπανδρέου σε σύσκεψη όλους τους υπουργούς που δεν ανήκουν στην εαμική παράταξη. Πήγα βέβαια κι εγώ. Ήρθε και ο στρατηγός Σαρηγιάννης, που αποφάσισε να μείνει μαζί μας (5). Υπογράψαμε μιαν απόφαση του υπουργικού συμβουλίου που διατάσσει την πολιτοφυλακή να παραδώσει απειλώντας κυρώσεις. Στείλαμε τον Λαμπριανίδη  να βρει τους έξι εαμικούς υπουργούς για να τους προτείνει να υπογράψουν κι αυτοί, λέγοντά ς τους ότι το ζήτημα είναι ζήτημα εμπιστοσύνης. Δεν ξέρω τι έγινε. Τώρα είναι έξι, κι ακόμα δεν ξημέρωσε. Ακούω τους εφημεριδοπώλες και φωνάζουν: «Παραίτηση όλων των υπουργών της αριστεράς» (6). Φαίνεται ότι μπαίνουμε σε αγώνα.

3 Δεκεμβρίου

Στο μεταξύ μας πληροφόρησαν ότι το ΕΑΜ αποφάσισε: α) συλλαλητήριο για σήμερα, β) γενική απεργία γι’ αύριο, και γ) την αναβίωση της πολιτικής επιτροπής του ΕΛΑΣ. Έναρξη επαναστατικής ενέργειας. Απαγορεύσαμε το συλλαλητήριο. Πήραμε και διάφορες άλλες αποφάσεις.

5 Δεκεμβρίου

Χθες και προχθές δυο μέρες επαναστατικής αναρχίας. Η Ελλάδα μας ραγίζει. Όλα τα είχε πάθει, αλλά έμενε ακέραιο το γυαλί της ηθικής ακεραιότητάς της. Είχε γίνει μάλιστα κρύσταλλο το γυαλί αυτό. Τώρα ραγίζει και τούτο. Δε λέω ποιος είναι υπεύθυνος. Όταν η μοίρα φτάνει σε τέτοια τραγικότητα, δεν ρωτάς πια για ευθύνες.

Προχθές, Κυριακή, έγινε – παρ’ όλη την απαγόρευση- το συλλαλητήριο των αριστερών. Ο Σκόμπι είχε πει ότι θα πάρει αυτός τα μέτρα που είναι απαραίτητα για να μη γίνει. Δυστυχώς ο Παπανδρέου αρκέστηκε (όπως είναι η συνήθειά του) στη διαβεβαίωση των Άγγλων, χωρίς να ζητήσει να ελέγξει και το σχέδιο και τα μέτρα που θα λαμβάνονταν. Εγώ πήγα στις εννέα το πρωί σπίτι του, αλλά κοιμόταν (7). (…) Τα αγγλικά θωρακισμένα αυτοκίνητα παρακολουθούσαν τους διαδηλωτές, χωρίς να τους εμποδίζουν να προχωρούν. Αν τους εμπόδιζαν, όταν ήταν λίγοι, οι κίνδυνοι των συγκρούσεων θα ήταν πολύ μικρότεροι., σχεδόν μηδαμινοί (8). Επίσης παρακολούθησα, στο μεγάλο κτήριο της οδού Κοραή, όπου είναι το κέντρο του ΕΑΜ, τις πολεμικές προετοιμασίες. Τη νύχτα ανοίχτηκαν τρύπες για πολυβόλα και ίσως για όλμους. (…) Ύστερ’ από πολλές δυσκολίες φτάνουμε στο Ζάππειο κι από κει στην οδό Ηρώδου του Αττικού. Στη γωνιά Ηρώδου και λεωφόρου Κηφισίας βλέπω ομάδες αγριεμένες. Κάνουμε δεξιά στο δρόμο, που είναι ο πυροσβεστικός λόχος, και βγαίνουμε στην πλατεία Ρηγίλλης. Εκεί σταματήσαμε για μια στιγμή, γιατί είδαμε πανικό στο σπίτι του Παπανδρέου και κάποιον ξαπλωμένο χάμου αιμόφυρτο στο πεζοδρόμιο μπρος στην πόρτα του (…) Τι είχε συμβεί; Λίγα δευτερόλεπτα πριν φτάσω, μια ομάδα επαναστατών έριξε (έτσι μου είπαν) δυο χειροβομβίδες μροστά στην πόρτα, προσπάθησε ν’ αφοπλίσει τη φρουρά με σκοπό την κατάληψη του σπιτιού και τη δολοφονία ή πάντως την αχρήστευση του πρωθυπουργού, αλλά την έπαθε, γιατί οι αστυνόμοι και αστυφύλακες έδειξαν μεγάλο θάρρος και αμύνθηκαν αποτελεσματικά. Ο επικεφαλής του επαναστατικού  (ή μάλλον δολοφονικού) αποσπάσματος πιάστηκε. Ονομάζεται (αν θυμάμαι καλά) Καραβοκύρης και είναι ο διοικητής του ΕΛΑΣ περιχώρων (9). (…) Ο Παπανδρέου είχε αποσυρθεί μόνος του στο δωμάτιό του. Άσχημα είχε κάμει που αποσύρθηκε. Έπρεπε να είναι πλάι στους άλλους. Κι έπρεπε να είχε αναλάβει από την προηγούμενη βραδιά πρωτουβουλία ενεργό, χωρίς να κοιμηθεί τη νύχτα καθόλου. Όταν σε μισή ώρα παρουσιάστηκε, τον είδα σαστισμένο, νευρικό και χωρίς διάθεση να πάρε αποφάσεις. Θεώρησα αναγκαίο να φύγω (…) Στο υπουργείο έκαμα μια σύσκεψη (…) και ύστερα γύρισα στο ξενοδοχείο, όπου είχε στο μεταξύ εγκατασταθεί και ο Παπανδρέου. Είχε όμως εγκατασταθεί να κάμει τι; Τα τρία δωμάτιά τυ είχαν μεταβληθεί σε καφενέ. Κουβεντολόι, κανένα σύστημα, τίποτα το θετικό. Ο ίδιος ο Παπανδρέου απογοητευμένος, σε πολύ κακή ψυχική κατάσταση. Το βράδυ φάγαμε μαζί και οι κουβέντες του δεν ήταν πια οι γνώριμες, οι ζωηρές και πνευματώδεις, που χαρακτηρίζουν το πνεύμα και το λόγο του. Στις δέκα το βράδυ τον επισκέφτηκε ο στρατηγός Σκόμπι, και – ύστερ’ από μισή ώρα συνεργασία μαζί του- εξαφανίστηκε. Έπεσε και κοιμήθηκε, ενώ όλοι μας μείναμε χωρίς οδηγίες. Μαζί με τον Παπανδρέου κοιμήθηκε και το κράτος.

(…) Στις εννιά πήγα με τον Μανουηλίδη στο διαμέρισμα του Παπανδρέου. Ανοίξαμε την κρεβατοκάμαρα και τον ξυπνήσαμε. Δυστυχώς βρήκα τον Παπανδρέου πάλι χωρίς διάθεση να πάρει αποφάσεις (…) Στις έξι τ΄ απόγευμα πήγα στην αγγλική πρεσβεία, όπου είχα κανονίσει συνάντηση με τον πρεσβευτή Λήπερ. Έμεινα μαζί του μια ώρα. Κατάλαβα ότι έχει εγκαταλειφθεί ο Παπανδρέου. Ο Πήπερ, χωίς να μου το πει καθαρά, ευνοεί λύση Σοφούλη (…) Στις εφτάμισι γύρισα στο ξενοδοχείο. Πηγαίνω στον Παπανδρέου και μαθαίνω ότι έχει παραιτηθεί (…) Τώρα είναι πρωί, πλησιάζει εννιά και ο Παπανδρέου δεν έχει ακόμα ξυπνήσει (10).

6 Δεκεμβρίου

Η κυβέρνησή μας δεν έπεσε χθες. Ο Παπανδρέου δεν παραιτήθηκε. Ανέλαβε μάλιστα και ψυχικές δυνάμεις, κι έτσι ξαναγύρισε στον εαυτό του (11).

9 Δεκεμβρίου

Συνεχίζεται η μάχη μέσα στην Αθήνα. Γίνεται συστηματική η εκκαθάριση. Προχθές το πρωί σηκώθηκα, όπως πάντα, πολύ νωρίς, πριν ξημερώσει. Κι έμαθα ότι το σατανικό σχέδιο των στασιαστών να μαζέψουν τα γυναικόπαιδα και να τα βάλουν μπροστά από την παράταξή τους δεν είχε πετύχει. Ο Σκόμπι, ύστερ’ από τη συζήτηση που είχα μαζί του, έλαβε όλα τ’ αναγκαία μέτρα. Με φωτοβολίδες παρακολουθούσε όλη νύχτα τις κινήσεις τους και με αδιάκοπο κανονίδι αντιπερισπούσε τις προσπάθειες τους (12).

Χθες το πρωί με ξύπνησε ένα τηλεφώνημα της Ειδικής Ασφαλείας. Ο διοικητής, λέγοντάς μου ότι μόνο σε μένα βρίσκει έναν υπουργό που δείχνει ενδιαφέρον για την τύχη των ανδρών της Ειδικής Ασφαλείας, μου ζήτησε βοήθεια σε πυρομαχικά (…) Σε δύο ώρες είχαν σταλεί ενισχύσεις. Στο μεταξύ ο αρμόδιος υπουργός (των Εσωτερικών) δεν είχε βγει ακόμα από το δωμάτιό του (13).

Χθες τ’ απόγευμα κλείστηκα δυόμισι ώρες στο γραφείο μου στο υπουργείο και έγραψα μια έκθεση των γεγονότων (είκοσι πέντε μεγάλες σελίδες). Υποστήριξα με στοιχεία και επιχειρήματα  τρεις θέσεις: α) ότι η δημοκρατική παράταξη έκαμε όλες τις δυνατές υποχωρήσεις απέναντι τα άκρας αριστεράς, β) ότι πρώτοι επιτεθήκανε εναντίον μας οι άκροι αριστεροί, και γ) ότι ο αγώνας μας είν αι αγώνας του δημοκρατικού μετώπου κατά του φασισμού της αρισρεάς. Διαπίστωσα ότι ήταν τόσο φτωχά όσα γράφτηκαν ως τώρα, ώστε βάλθηκα με πείσμα να γράψω κάτι το ακεραιότερο. Την έκθεσή μου τη διάβασα το βράδυ στον Παπανδρέου, στον Δραγούμη, στον Γαρουφαλιά και στον Θεμ. Τσάτσο. Έμειναν πολύ ικανοποιημένοι, κι αποφασίστηκε να σταλεί σ’ όλες τις πρεσβείες αμέσως σαν η επίσημη κυβερνητική άποψη, με εντολή ευρύτατης δημοσιότητας (14)

10 Δεκεμβρίου

Χθες το μεσημέρι με επισκέφθηκε ο ναύαρχος Τερλ. Μου είπε ότι κι αυτός και το στρατηγείο θεωρούν αναγκαίο να επιχειρήσουμε και πολιτικές λύσεις, δηλαδή όχι λύσεις συμβιβασμού με τους στασιαστές, αλλά διάσπαση του ΕΑΜ. Από προχθές είχα δει τον Κοκορέλλη και μου είπε ότι τα πιο πολλά μέλη του διοικητικού συμβουλίου της ΕΑΔ (15) αποκηρύσσουν τη στάση  και θα ήθελαν να τους επιτραπεί να συνεδριάσουν για να πάρουν αποφάσεις υπεύθυνες. Ύστερ’ από τη συζήτηση με τον Τερλ, επικοινώνησα με τον Δημήτριο Λαμπράκη και με τον Ασκούτση. Πήγα στο σπίτι του Λαμπράκη, όπου μένει κι ο Ασκούτσης. Βρήκα εκεί και τον στρατηγό Μερεντίτη. Μιλήσαμε δυο ώρες. Το αποτέλεσμα δεν ήταν πολύ θετικό. Ωστόσο, κάτι μπορεί να γίνει. Στο βραδινό υπουργιοκό συμβούλιο έθιξα τα ζητήματα αυτά, και μ’ αποπήραν, βγάζοντας άναρθρες κραυγές, ο Αβραάμ, ο Πέτρος Ράλλης και ο Λόντος. Ευτυχώς οι άλλοι – φυσικά και ο Παπανδρέου – ήταν σύμφωνοι μαζί μου. Αναγκάστηκα να μιλήσω απότομα σ’ εκείνους που νομίζουν ότι στον αγώνα που κάνει ο Τσώρτσιλ για τη υποστήριξή μας φτάνει να ‘χει στα χέρια του ως «διεθνές» ατού το γεγονός ότι στην κυβέρνηση, που υποστηρίζει, συμμετέχουν, οι κύριοι Αβραάμ, Λόντος και Πέτρος Ράλλης. Είμαι πολύ απογοητευμένος από τη σύνθεση του υπουργικού συμβουλίου. Θα επιμείνω στον Παπανδρέου να μπουν πρόσωπα νέα (16).

11 Δεκεμβρίου

Η χθεσινή μέρα, όπως μας ανακοίνωσε χθες το βράδυ στο υπουργικό συμβούλιο ο Σπαής, είχε μια ευνοϊκή εξέλιξη για μας. Στου Μακρυγιάννη αποκρούστηκαν οι ελασίτες. Η ελληνική ταξιαρχία είχε πολλές επιτυχίες στον τομέα της. Στην οδό Πατησίων και στην οδό Πειραιώς σημειώθηκε πρόοδος (…)

Χθες μας έριξαν όλμους από τα Τουρκοβούνια μέσα στο κέντρο των Αθηνών. Έπεσαν, συγκεκριμένα, όλμοι γύρω από το υπουργείο των Ναυτικών, στην Τηλεφωνική Εταιρεία και στην οδό Αμερικής.

Τρεις το απόγευμα. Όλμοι και οβίδες πέφτουν στο κέντρο των Αθηνών. Συμπλοκές γίνονται στη γωνία Θεμιστοκλέους – Σόλωνος, στην οδό Σκουφά και αλλού.

(…) Ο Παπανδρέου κάθεται κλεισμένος σε δυο δωμάτια του ξενοδοχείου κι όλο συζητάει. Ούτ’ έξω βγήκε, εδώ και μια βδομάδα, ούτε το στρατηγό Σκόμπι βλέπει. Το κέφι του ευτυχώς το ‘χει ανακτήσει, κι αυτό βέβαια είναι κάτι, αλλά το «κάτι» δεν φτάνει, όταν χρειάζεται το «παν».

12 Δεκεμβρίου

Χθες το απόγευμα έγινε κάτι το πολύ σημαντικό. Έφτασαν στην Αθήνα ο στρατάρχης Αλεξάντερ και ο Μακ Μίλλαν (Mac Millan). Πήγε στο στρατηγείο και είχε σύσκεψη ο Αλεξάντερ ως αργά το βράδυ. Η είδηση γέμισε όλους μας εμπιστοσύνη. Ο Παπανδρέου δεν τον είδε χθες. Είναι κλεισμένος στο δωμάτιό του και δεν παίρνει την πρωτοβουλία για την επαφή.

Απόγευμα, στις τεσσεράμισι. Αυτή τη στιγμή ένα τανξ, έξω από το υπουργείο μας, ρίχνει κανονιές προς την κατεύθυνση της οδού Αθηνάς. Επίσης αεροπλάνα πολυβολούν επίμονα προς την κατεύθυνση των Εξαρχείων ή πιο πέρα. Ταυτόχρονα πέφτουν οβίδες και όλμοι ελασιτών πάνω στο κέντρο των Αθηνών (17).

13 Δεκεμβρίου

Αυτή τη στιγμή ήρθα τα υπουργείο από το ξενοδοχείο. Η ώρα είναι οχτώμιση. Η νύχτα ολόκληρη ήταν γεμάτη φρίκη και κρότους φοβερούς. Οι ελασίτες έριξαν μπενζίνες και πυρπόλησαν σπίτια όχι μόνο στις συνοικίες αλλά και στο κέντρο. Έβαλαν φωτιάς ε πολυκατοικίες και σε ξενοδοχεία. Πυρπόλησαν και το σπίτι του στρατηγού Μαζαράκη στην οδόν Αρδηττού. Από τις τρεις το πρωί άρχισαν να πέφτουν οβίδες ή όλμοι κοντά στο ξενοδοχείο μας. Και τα πολυβόλα δρούσαν αδιάκοπα. Νύχτα φοβερή. Τώρα ο ήλιος λάμπει. Ο Ουρανός είναι ολοκάθαρος. Αττικό θαύμα.

14 Δεκεμβρίου

Η χθεσινή μέρα σημείωσε εξελίξεις ευνοϊκές. Η μάχη που έγινε χθες το πρωί, γύρω στα Παραπήγματα, είχε ως αποτέλεσμα την κατατρόπωση των ελασιτών. Απάντησα το μεσημέρι τον στρατηγό Σκόμπι που ήταν ικανοποιημένος. (…)

Από χθες έγινα και υπουργός των Οικονομικών. Βαριά η αποστολή, αλλά πιστελυω ότι θα τα βγάλω πέρα. (…)

Στις δέκα και μισή το πρωί πήγα στην Τράπεζα της Ελλάδος με τον Εξαρχάκη, τον γενικό διευθυντή του Γενικού Λογιστηρίου. Είχαμε συνεδρίαση της επιτροπής συντονισμού. (…) Συσκεφθήκαμε μιάμιση ώρα πάνω στο πρόβλημα της προσωρινής στέγης. Ύστερα συνεργάστηκα με τον Ζολώτα και τον Εξαρχάκη (18)

16 Δεκεμβρίου

Συνεχίστηκαν και χθες οι επιχειρήσεις, όπως και τις προηγούμενες μέρες, χωρίς ουσιώδη και απτά αποτελέσματα. Ωστόσο το γεγονός ότι έφτασαν βρετανικές ενισχύσεις αρχίζει κιόλας να φαίνεται. Χθες το μεσημέρι απάντησα στο ξενοδοχείο τον στρατηγό Σκόμπι. «Καλά πηγαίνουμε», του λέω. «Αύριο», προσθέτει εκείνος «θα είμαστε ακόμα καλύτερα».

Στις τεσερεσήμισι, ενώ ο Χιού- Τζόουνς (19) και οι άλλοι με παρακαλούσαν νε περιμένω ακόμα, γιατί έπεφταν αδιάκοπα όλμοι, αναγκάστηκα να βγω για να πάω στην οδόν Ερμού (που είναι λιγάκι Noman’s Land) στον οδοντοϊατρό Μιχαηλίδη. Ενώ μου ‘φτιαχνε ο  Μιχαηλίδης τα δόντια μου έπεσε ένας όλμος στο σπίτι που ήταν μπρος από το παράθυρο. Σε λίγο έφυγα από κει, ενώ εξακιολουθούσαν ναπέφτουν όλμοι, και πήγα στο υπουργείο Ναυτικών (20).

Στις εφτά το βράδυ στο ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας είχαμε ένα κρίσιμο υπουργικό συμβούλιο. Ο Παπανδρέου μας ανήγγειλε ότι ο Μάκ Μίλλαν, ο Σκόμπι και ο Λήπερ, διερμηνεύοντας τις απόψεις του Λονδίνου, επιμένουν να ιδρύσουμε την αντιβασιλεία. Δυο ώρες συζήτηση πάνω στο θέμα αυτό. Καταλήξαμε να θεωρήσουμε αναγκαία την εγκαθίδρυση αντιβασιλείας. Άλλωστε, εμείς είχαμε πάντοτε τη γνώμη αυτή και ακριβώς οι εαμίτες υπουργοί είχαν στο Κάιρο και στην Ιταλία, όσες φορές συζητήθηκε το θάμα, αντίρρηση. Το ζήτημα είναι ότι δεν θα έπρεπε αυτή τη στιγμή να κάνουμε το βήμα, που χθες θα ήταν φυσικό, αλλά που σήμερα θα θεωρηθεί σαν μια υποχώρηση. Ωστόσο, αφού χρειάζεται η βρετανική κυβέρνηση το πολιτικό ατού, που θα της δώσει η εγκαθίδρυση της αντιβασιλείας, είμαστε υποχρεωμένοι να της δώσουμε το ατού αυτό (21).

Αυτή τη στιγμή είμαι στο υπουργείο των Ναυτικών. Είναι απόγευμα, τρεισήμισι. Από το πρωί πέφτουν αδιάκοπα όλμοι ή οβίδες. Εδώ και δυο λεφτά σφύριξε ένας όλμος πάνω από το κεφάλι μου. Κι αυτή τη στιγμή, που γράφω, έσκασε ένας άλλος, απόξω. Κατεβαίνοντας από το ξενοδοχείο για να ‘ρθω εδώ, είδα ποτάμι αίματα στο πεζοδρόμιο της οδού Σταδίου που είναι απέναντι από το Μετοχικό. Τρεις αστυφύλακες είχαν σκοτωθεί. Το πρωί στις δέκα έπεσε όλμος πάνω στο υπουργείο των Οικονομικών, στον όροφο που είναι το γραφείο μου. Στο μεταξύ έπρεπε να δουλεύω αδιάκοπα.

Το πρωί στις εννιάμισι μου είχε ορίσει συνάντηση, στην αγγλική πρεσβεία, ο Μακ Μίλλαν. Πήγα και έμεινα τρία τέταρτα μαζί του. Άνθρωπος πολύ ευγενικός, σοαβρός και καλός γνώστης των ευρωπαϊκών πραγμάτων. Η συζήτηση είχε, ωστόσο, έναν τόνο τραγικότητας. Μου είπε ότι κλονίζεται ο Τσώρτσιλ και ότι, αν εξαιτίας μας πέσει, μπορεί να χαθεί ο πόλεμος. Μου είπε ότι είναι ανάγκη να βοηθήσουμε για να μπορέσει και ο Τσώρτσιλ να μας βοηθήσει. Ο Μακ Μίλλαν θεωρεί απαραίτητες, σε συνδυασμό με τις επιχειρήσεις στην Αθήνα, εξελίξεις πολιτικές. Μου είπε ότι οι αγγλικές δυνάμεις που έρχονται εδώ εξασθενίζουν τόσο το ιταλικό μέτωπο, που μπορεί οι Γερμανοί να ανακαταλάβουν τη Φλωρεντία. Επίσης μου μίλησε για τη συγκεχυμένη κατάσταση των πνευμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και στην Αγγλία. Μου τα είπε όλα αυτά με τόση ειλικρίνεια, που μου έκανε εντύπωση η διπλωματική πρωτοτυπία αυτής της ειλικρίνειας (22) (…) Ωστόσο ανέπτυξα τους λόγους που επιβάλλουν να τηρηθεί ως το τέλος η γραμμή της δημοκρατικής αλήθειας και να μη  ξαναγίνει ένα Μόναχο σε σχέση με τη φασιστική αριστερά, όπως άλλοτε έγινε σε σχέση με τη φασιστική δεξιά. (…) Ο Μακ Μίλλαν με διαβεβαίωσε ότι κατανοεί απόλυτα όσα του λέω, αλλά ότι η κοινή γνώμη στην Αμερική αιι ένα μεγάλο μέρος της κοινής  γνώμης στην Αγγλία δεν τα κατανοούν. Μέσα στην ατμόσφαιρα αυτή της κρίσιμης και σχεδόν τραγικής εγκαρδιότητας υποσχέθηκα στον Μακ Μίλλαν ότι θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να ευκολύνουμε τη θέση του Τσώρτσιλ και ότι συγκεκριμένα θα λύσουμε το ζήτημα της αντιβασιλείας. (…)

Ο Πειραιάς έχει σχεδόν ολόκληρος ελευθερωθεί, εκτός από την Κοκκινιά και τις άλλες προς τη Δραπετσώνα συνοικίες. Η Καστέλλα ελευθερώθηκε προχθές. Ο λαός ενθουσιασμένος. Χθες γέμισαν οι εκκλησίες. Οργανώθηκαν συσσίτια. Όλα αυτά με πρωτοβουλία του στόλου μας. Επίσης, η Σύρος ελεύθερη, καθώς και τ’ άλλα νησιά των Κυκλάδων.

18 Δεκεμβρίου

Χθες το βράδυ είδα επίσης τον Ρώσο συνταγματάρχη Ποπώφ μαζί με τον αντισυνταγματάρχη Βασίλιεφ και μ’ έναν άλλο Ρώσο ταγματάρχη. Μιλήσαμε πολύ ανοιχτά. Τους εξήγησα την κατάσταση. Παραδέχτηκαν πολλά απ’ όσα τους είπα. Μια φράση του Ποπώφ ήταν χαρακτηριστική: «Άλλο πράγμα το σοβιετικό κράτος και άλλο πράγμα τα κομμουνιστικά κόμματα. Το σοβιετικό κράτος δεν είναι κόμμα» (23).

19 Δεκεμβρίου

Αφού έχασαν το παιχνίδι τους με τα όπλα, πάνε  οι κομμουνιστές να το κερδίσουν με την πολιτική ίντριγκα (24). Και το κακό είναι ότι συνένοχοι μαζί τους στην ίντριγκα αυτή είναι και μερικοί πολιτικοί ή παράγοντες της πολιτικής που κάνουν τον δημοκρατικό και τον πατριωτη ή και που είναι τέτοιοι, αλλά που το πάθος κατά του Παπανδρέου τους τυφλώνει στην πιο κρίσιμη ώρα της εθνικής μας ζωής. Η άποοψη η δική μου σ’ αυτή τη νέα καμπή των πολιτικών μας εξελίξεων θα ‘ναι η εξής: προθυμία για οποιεσδήποτε υποχωρήσεις στη σφαίρα του ανθρωπισμού, άρνηση όμως οποιουδήποτε συμβιβασμού στην πολιτική σφαίρα.

20 Δεκεμβρίου

Ο Πλαστήρας αποδείχτηκε βράχος. Δεν κάμφθηκε από τις κολακείες και δεν έπεσε στην παγίδα που του στήθηκε.  Τον είδα χθες το μεσημέρι. Τον πήρε, όπως μου ‘πε, δυο φορές στο τηλέφωνο ο Πορφυρογένης. Ο Πλαστήρας απάντησε: «Αν δέχεστε τους στρατιωτικούς όρους του Σκόμπι, πηγαίνετε να το πείτε στον Σκόμπι. Πολιτικούς όρους μην ανακατεύετε στη μέση. Πολιτικά ζητήματα δεν θα συζητηθούν μαζί σας» (25)

23 Δεκεμβρίου

Η στρατιωτική κατάσταση τις τελευταίες δυο μέρες βελτιώθηκε πολύ. Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις προχωρούν. Ο Πειραιάς ξεκαθαρίστηκε σχεδόν ολόκληρος. Αντίσταση προβάλλεται μόνο στο σταθμό και στην Κοκκινιά. Καλιθέα και Κουκάκι ελευθερώθηκαν. Παντού ο ενθουσιασμός του λαού μεγάλος (…) Στο μεταξύ οι στασιαστές εξακολουθούν να πυρπολούν σπίτια και επεκτείνουν τη σύλληψη ομήρων και μάλιστα πολλών γυναικών.

26 Δεκεμβρίου

Στις δέκα το βράδυ πληροφορήθηκα ότι χθες έφτασαν από το Λονδίνο στην Αθήνα ο Τσώρτσιλ και ο Ήντεν. Το πιο όμορφο χριστουγεννιάτικο δώρο που μπορούσαμε να επιθυμήσουμε.

27 Δεκεμβρίου

Από κει και πέρα (26) το καθαρά ελληνικό συνέδριο άρχισε τις εργασίες του χωρίς ουσιαστικά κανένα αντικείμενο. Ο Παπανδρέου δέχτηκε τις επιθέσεις όχι μόνο των ελασιτών αλλά και του Καφαντάρη, που η αρνητικότητά του τον έκαμε να πει ότι υπεύθυνη για τον εμφύλιο πόλεμο είναι η κυβέρνηση που δεν δέχτηκε τη διάλυση της ταξιαρχίας. Ο Πλαστήρας στάθηκε αλληλέγγυος με την κυβέρνηση. Πάντως το αποτέλεσμα χθες ήταν μηδέν (27). Ίσως επαναληφθεί η σύσκεψη. Στο μεταξύ βαράνε τα κανόνια, σκοτώνεται κόσμος, χιλιάδες αθώοι, γυναίκες και γέροι σέρνονται από τους ελασίτες σε αιχμαλωσία και ομηρία, σπίτια πυρπολούνται και άλλα λεηλατούνται.

28 Δεκεμβρίου

Μετά την άφιξη των τριών ελασιτών (28), ο αρχιεπίσκοπος (…) έδωσε τον λόγο στον Σιάντο. Του ζήτησε να πει με ποιόν τρόπο δέχεται ο ΕΛΑΣ να καταθέσει τα όπλα. Ο Σιάντος σηκώθηκε και μίλησε υβριστικά, λέγοντας ότι δεν δίνει το δικαίωμα στον πολιτικό κόσμο να συζητήσει μαζί του την κατάθεση των όπλων, γιατί ο πόλεμος που διεξάγεται «είναι πόλεμος μεταξύ του ελληνικού λαού και της Βρετανίας» (29). (…) Νευρίασα τότε, με κυρίεψε μια βαθιά αγανάκτηση και σηκώθηκα φωνάζοντας στον αρχιεπίσκοπο ότι δεν μπορώ να δεχτώ να διευθύνει ασύδοτα ο Σιάντος τη συνεδρίαση. Ύψωσα τη φωνή μου όσο περισσότερο μπορούσα και άρχισα ένα φιλιππικό. Κατάγγειλα εντονότατα τις πράξεις και τα εγκλήματα του ΕΛΑΣ, αναφέρθηκα στη διάβασή μου από την Πελοπόννησο και, αφού εμνημόνευσα τα τραγικά πράγματα που είχαν συμβεί εκεί πριν από την άφιξή μου, ετόνισα ότι τότε «είπα την αλήθεια, αλλ’ όχι όλη την αλήθεια, γιατί ήθελα να σώσω τη ζωή εκείνων που δεν είχαν σφαγεί και ήθελα, επίσης, για την τιμή της Ελλάδος να δώσω σ’ εσάς τους ίδιους» (αυτό το έλεγα κοιτάζοντας στα μάτια τους τρεις κομμουνιστές) «την ευκαιρία της διεξόδου από το χάος των εγκλημάτων σας». Αποκάλυψα τα φασιστικά συστήματα που εγκαινίασε το ΕΑΜ παντού όπου επικρατούσε. Ολόκληρη η ομιλία μου ήταν δραματική. Μίλησα για τα συστήματα της «ομηρίας» και των «στρατοπέδων συγκεντρώσεως» που το ΕΑΜ, μολύνοντας την ελληνική ιστορία, υιοθέτησε από τους Γερμανούς, δηλαδή από κείνους που ως χθες είχαν το προνόμιο της βαρβαρότητας αυτής, μίλησα για την άτιμη αιφνιδιαστική επίθεση κατά των γενναίων μας ναυτών και σε μια στιγμή είπα του Σιάντου: «Θα μείνει εκκρεμές και αναπάντητο στην ελληνική ιστορία το τραγικό ερώτημα που την απάντηση σ’ αυτό αν και την ξέρουν όλοι οι Έλληνες, κανένας δεν θα θελήσει από σεβασμό στο όνομα της Ελλάδος να διατυπώσει. Το ερώτημα είναι: Όλα αυτά τα πολεμοφόδια, όλοι αυτοί οι όλμοι και τα κανόνια που χρησιμοποιεί σήμερα ο ΕΛΑΣ κατά των Άγγλων και του ελληνικού κράτους, πως συμβαίνει να έχουν φυλαχθεί ανέπαφα και να μην έχουν χρησιμοποιηθεί κατά των Γερμανών;» Και πολλά ακόμη είπα – όλα βασισμένα στην αλήθεια και όλα βγαλμένα από την πονεμένη μου καρδιά – και στο τέλος φώναξα: «Σεις κύριε Σιάντο λέτε πως δεν έχουμε το δικαίωμα να συζητήσουμε μαζί σας την κατάθεση των όπλων σας. Κι εγώ σας λέω ότι μόνον αυτό μπορείτε να συζητήσετε μαζί μας και τίποτε περισσότερο» (30, 31).

3 Ιανουαρίου

Ο αρχιεπίσκοπος έδωσε χθες στον Πλαστήρα την εντολή να σχηματίσει τη νέα κυβέρνηση. Φαίνεται ότι έχει τεθεί ως αρχή να μην μπει στη νέα κυβέρνηση κανένας από εμάς που απαρτίζαμε την παλιά (…). Και εμείς, που οχτώ μήνες τώρα παλεύουμε (εγώ μάλιστα πολλά χρόνια, παίρνοντας επάνω μου τόσες ευθύνες), θα παραχωρήσουμε τη θέση μας στον όμιλο εκείνων των πολιτικών που συστηματικά απέφυγαν ως τώρα κάθε ευθύνη και που τίποτε άλλο δεν έκαναν παρά να είναι αρνητικοί. Ας βγει αυτό σε καλό του τόπου και ας είναι πικρό το ποτήρι που πρόκειται να πιούμε (32).

 

 

 

Σημειώσεις – σχόλια

1.

Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Ημερολόγιο Κατοχής, Εκδ. βιβλιοπωλείον της Εστίας, 3^η εκδοση, Νοέμβριος 2003.

2.

Για τον κομβικό ρόλο του Παπανδρέου στα Δεκεμβριανά έχει μιλήσει ο ίδιος, με επιστολή του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή», στις 2 Μαρτίου 1948. Από την επιστολή αυτή προκύπτει ότι όχι μόνον δεν υπήρχε «καλή πίστη και ειλικρινέστατη διάθεση» εκ μέρους του, αλλά τότε κορυφωνόταν το σχέδιο πολιτικής εμπλοκής και εξουδετέρωσης του ΕΑΜ, σχέδιο στο οποίο είχε ο ίδιος πρωταγωνιστικό ρόλο. Γράφει ο Παπανδρέου:Το συμπέρασμα είναι ότι ο Δεκέμβριος ημπορεί να θεωρηθή «δώρον του υψίστου». Αλλά, δια να υπάρξη ο Δεκέμβριος, έπρεπε προηγουμένως να είχωμεν έλθει εις την Ελλάδα. Και τούτο ήτο δυνατόν μόνο με την συμμετοχήν και του ΚΚΕ εις την κυβέρνησιν, δηλαδή με τον Λίβανον. Και δια να ευρεθούν εδώ οι Βρετανοί, οι οποίοι ήσαν απαραίτητοι δια την Νίκην, έπρεπε προηγουμένως να είχεν υπογραφή το Σύμφωνον της Καζέρτας. Και δια να γίνη η Στάσις – «το δώρον του Υψίστου» – έπρεπε προηγουμένως να επιμείνω εις την άμεσον αποστράτευσιν του ΕΛΑΣ και να θέσω το ΚΚΕ ενώπιον του διλήμματος ή να αποδεχθή ειρηνικώς τον αφοπλισμόν του ή να επιχειρήση την Στάσιν, υπό συνθήκας όμως πλέον, αι οποίαι ωδήγουν εις την συντριβήν του. Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια.

Ολόκληρη η επιστολή Παπανδρέου, εδώ:

https://greekcivilwar.wordpress.com/2016/02/03/gcw-17/

3.

Ήταν παρόντες δηλαδή οι πέντε από τους επτά υπουργούς του ΕΑΜ. Απουσίαζαν ο  Μιλτιάδης Πορφυρογένης (υπουργός Εργασίας) και ο υφυπουργός Στρατιωτικών Πτολεμαίος Σαρηγιάννης. Οι παρόντες είχαν τα εξής υπουργεία: Αλέξανδρος Σβώλος,  Οικονομικών, Νικόλαος Ασκούτσης, Δημοσίων Έργων, Ηλίας Τσιριμώκος, Εθνικής Οικονομίας, Ιωάννης Ζέβγος, Γεωργίας, Άγγελος Αγγελόπουλος (Οικονομικών). Από την αφήγηση του Κανελλόπουλου προκύπτει ότι το πολιτικά ισχυρό πρόσωπο ανάμεσά τους ήταν ο Ζεύγος, μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ.

4.

Αξίζει να σημειωθεί η μεταστροφή των εαμικών υπουργών, που δεν ήταν μέλη του ΚΚΕ και η απόλυτη συμπαράταξή τους με τη γραμμή Σιάντου – Ζεύγου, την κρίσιμη στιγμή, η οποία ολοκληρώθηκε με την ομαδική παραίτησή τους από την κυβέρνηση τις επόμενες μέρες. Τους ήταν άραγε ξεκάθαρο ότι αυτή η ενέργεια σήμαινε την έναρξη εμφυλίου πολέμου; Ακολούθησαν το Σιάντο έχοντας πειστεί ότι η απέναντι πλευρά θα υποχωρήσει (υπό το βάρος της δύναμης του ΕΛΑΣ) και θα μεγιστοποιηθούν τα οφέλη για την εαμική παράταξη, η οποία θα κέρδιζε ηγεμονική παρουσία και στην κυβέρνηση; Έπαιξε ρόλο η πιθανολόγηση μιας ανάμειξης των Σοβιετικών, υπέρ του ΕΑΜ, η οποία θα άλλαζε άρδην τα δεδομένα;

5.

Ο Σαρηγιάννης παραιτήθηκε από την κυβέρνηση, ακολουθώντας τους άλλους εαμικούς υπουργούς με δυο μέρες καθυστέρηση, στις 4 Δεκεμβρίου. Για τον Σαρηγιάννη, τελευταίο εναπομείναντα, ο Κ. αναφέρει στην εγγραφή της 9^ης Δεκεμβρίου: Ο Σαρηγιάννης παραιτήθηκε ύστερα από την απειλή ότι θα σκοτώσουν τη γυναίκα του και το κορίτσι του. Ο αντικαταστάτης του, Λεωνίδας Σπαής, ήταν αυτός που υλοποίησε την εισήγηση των Άγγλων για χρησιμοποίηση των κρατούμενων μελών των ΤΑ στη μάχη της Αθήνας. Εξόπλισε και χρησιμοποίησε 12.000 άνδρες των ΤΑ, από τους συνολικά 27.000, σύμφωνα με δική του αφήγηση:http://www.komep.gr/arxeio/2004/147-2004-6/541-1944  (Στο σύνδεσμο υπάρχει η «επίσημη» πλήρης αριστερή εκδοχή [του ΚΚΕ] για τα Δεκεμβριανά).

6.

Μοιάζει εξωπραγματικό ότι ο κορυφαίος υπουργός και συνεργάτης του Παπανδρέου έμαθε για την παραίτηση των εαμικών υπουργών από τις φωνές των εφημεριδοπωλών, το ξημέρωμα της Κυριακής 2 Δεκεμβρίου. Το βράδυ του Σαββάτου είχαν παραιτηθεί οι Σβώλος, Τσιριμώκος, Αγγελόπουλος και Ασκούτσης, ενώ τα δύο στελέχη του ΚΚΕ, Ζεύγος και Πορφυρογέννης, παραιτήθηκαν την Κυριακή.

7.

Είναι η πρώτη από τις εγγραφές  σχετικά με την ανεξήγητη νωθρότητα την απάθεια και την χαμηλή ψυχολογία του Παπανδρέου στις πρώτες κρίσιμες μέρες του Δεκέμβρη, κατάσταση η οποία έφερνε σε απόγνωση τον υπερδραστήριο Κανελλόπουλο.

8.

Υπάρχει βέβαια και η εκδοχή η τακτική των Άγγλων να οφειλόταν στην ειλημμένη απόφαση για σύγκρουση με το ΕΑΜ και εξόντωσή του. Ο Κανελλόπουλος δεν αφήνει να εννοηθεί κάτι τέτοιο, ότι δηλαδή οι Άγγλοι είχαν τη δική τους στρατηγική απέναντι στο ΕΑΜ,  σε κανένα σημείο του ημερολογίου του.

9.

Τα γεγονότα που περιγράφει στη συνέχεια ο Κ.  εκτυλίχτηκαν το μεσημέρι της Κυριακής. Η παράθεσή τους ξεκαθαρίζει αν το πρώτο συλλαλητήριο του Δεκεμβρίου ήταν ειρηνικό και άοπλο, από τη πλευρά του ΕΑΜ, ή όχι. Τον Κ. επιβεβαιώνει, από την άλλη πλευρά, η μαρτυρία του Λεωνίδα Τζεφρώνη, ο οποίος ήταν τότε γραμματέας της φοιτητικής ΕΠΟΝ και μέλος του ΚΚΕ: «…Δεν προλάβαμε να διώξουμε τους Γερμανούς και φτάσαμε στο Δεκέμβρη. Χωρίς να ξέρουμε στην ουσία τι γινόταν. Ο Δεκέμβρης ξεκίνησε με το μεγάλο συλλαλητήριο στην Αθήνα, μετά την παραίτηση των τεσσάρων πρώτων υπουργών του ΚΚΕ. Ήμουν τότε δεύτερος γραμματέας των φοιτητών. Η εντολή που είχαμε στο συλλαλητήριο αυτό ήταν ότι, οι φοιτητές που ήταν ενταγμένοι στο ΕΛΑΣ, κάπου 30-50 άτομα, έπρεπε να ήσαν ένοπλοι. Και ότι θα έδιναν εντολή οι επικεφαλής τους για το που θα κτυπήσουν τα τανκς, που σημαίνει ότι ήταν αποφασισμένη η σύγκρουση. Διότι δεν κάνεις ένα συλλαλητήριο με ενόπλους όταν δεν θέλεις να γενικευτεί η σύγκρουση…»Από το βιβλίο του Στέλιου Κούλογλου, «Μαρτυρίες για τον εμφύλιο και την Ελληνική αριστερά» σελ. 546-7.

10.

Προξενεί κατάπληξη το γεγονός ότι ο υπεύθυνος πολιτικός κόσμος της χώρας, με επικεφαλής τον πρωθυπουργό, εκείνο το τραγικό Σαββατοκύριακο περιόρισε τη δραστηριότητά του σε ανούσιες συζητήσεις για αντικατάσταση του Παπανδρέου με τον Σοφούλη!

11.

Διάγγελμα του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου (6-12-1944)

http://el.wikisource.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%AC%CE%B3%CE%B3%CE%B5%CE%BB%CE%BC%CE%B1_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CF%80%CF%81%CF%89%CE%B8%CF%85%CF%80%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B3%CE%BF%CF%8D_%CE%93%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%BF%CF%85_%CE%A0%CE%B1%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%AD%CE%BF%CF%85_%286-12-1944%29

12.

Δεν έχω δει αλλού κάποια αναφορά για την περιγραφόμενη από τον Κ. επιχείρηση του ΕΛΑΣ, για τέτοια χρησιμοποίηση του άμαχου πληθυσμού.

13.

Ο Φίλιππος Μανουηλίδης, προπολεμικά βουλευτής Έβρου.

14.

Δεν μπόρεσα να εντοπίσω την έκθεση αυτή στο διαδίκτυο – αγνοώ αν έχει περιληφθεί σε κάποιο βιβλίο.

15.

Προφανώς εννοεί την ΕΛΔ (Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας) του Ηλία Τσιριμώκου, στην οποία συμμετείχε και ο Αλέξανδρος Σβώλος. Η ΕΛΔ, το ΣΚΕ και το ΑΚΕ ήταν, μαζί με το ΚΚΕ, ιδρυτικά κόμματα του ΕΑΜ.

16.

Η εγγραφή αυτή, που επισημαίνει το ενδιαφέρον των Άγγλων για πολιτική διέξοδο (ενδιαφέρον το οποίο συμμερίστηκαν ο Παπανδρέου και ο Κανελλόπουλος) δείχνει σε πόσο δύσκολη θέση βρισκόταν η αγγλική πλευρά, αλλά και η ελληνική κυβέρνηση, λίγες μέρες μετά την έναρξη των μαχών. Στο διάστημα που ακολούθησε και μέχρις ότου διαφανεί ως προοπτική η πλήρης  επικράτηση των Άγγλων στη μάχη της Αθήνας έναντι του ΕΑΜ (όχι όμως και έξω από την Αθήνα) υπήρξαν ακόμα περισσότεροι  προβληματισμοί, όπως θα δούμε στη συνέχεια.

17.

Η κατάσταση στις 12 Δεκεμβρίου παρέμενε κρίσιμη για τους Άγγλους, σε δύο επίπεδα: εκείνο των διεθνών σχέσεων (και ειδικά με τις ΗΠΑ) αλλά και των αντιδράσεων της κοινής γνώμης στη Δύση (και στη Βρετανία) και εκείνο στην ίδια την εξέλιξη των επιχειρήσεων στην Αθήνα. Διαβάζουμε, από φιλοεαμική πηγή:

Για όλες αυτές τις δολοφονικές ενέργειες των Αγγλων υπήρξε μεγάλη αντίδραση από όλο τον προοδευτικό κόσμο στην Ευρώπη, αλλά και στις ΗΠΑ. Μάλιστα η αγανάκτηση που προκάλεσε στην αμερικανική κοινή γνώμη η βρετανική επέμβαση στην Αθήνα ήταν η αιτία που απέτρεψε τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ρούσβελτ να στείλει στρατιωτική βοήθεια στους Αγγλους, αν και του ζητήθηκε. Πολύ χαρακτηριστικά σε τηλεγράφημά του προς τον Τσόρτσιλ αναφέρει: “Παρ’ όλον ότι ο διακαής πόθος μου είναι να σας παράσχω την μεγαλυτέραν δυνατή βοήθεια κατά την παρούσαν δυσχερήν περίστασιν, υπάρχουν εν τούτοις ορισμένοι περιορισμοί, επιβαλλόμενοι εν μέρει από την πατροπαράδοτον πολιτικήν των Ηνωμένων Πολιτειών και εν μέρει από την επικρατούσαν εις την χώραν μας προκατάληψιν της κοινής γνώμης επί του ζητήματος. Εκ των λόγων αυτών δεν κατέστη δυνατόν διά την Κυβέρνησίν μας να σας συμπαρασταθεί κατά τρόπον πανηγυρικόν εις τας παρούσας εν Ελλάδι ανωμάλους συνθήκας” (“Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1940-1945”, σελ. 375).
Η αλήθεια βέβαια είναι πως οι ΗΠΑ βοήθησαν τους Αγγλους χορηγώντας τους μεταγωγικά αεροπλάνα για μεταφορά ενισχύσεων από την Ιταλία στην Αθήνα. Ο ανερχόμενος αμερικανικός ιμπεριαλισμός ενδιαφερόταν εξίσου με τον βρετανικό για το μεταπολεμικό σκηνικό στην Ελλάδα και βασική επιδίωξη των ΗΠΑ ήταν η συντριβή του προοδευτικού λαϊκού κινήματος.
Η κατάσταση όμως για τους Αγγλους έγινε ακόμα πιο δύσκολη. Ο Σκόμπι ήταν έτοιμος να διατάξει την αποχώρηση των βρετανικών στρατευμάτων από την Αθήνα και την εγκατάστασή τους στο αεροδρόμιο Χασάνι (σημερινά Σπάτα) για να αποφύγει τη μαζική αιχμαλωσία βρετανών στρατιωτών. Μόνο μετά από ένα έξυπνο πολιτικό ελιγμό (ζήτησε συνάντηση με την ηγεσία του ΕΑΜ, δήθεν για διαπραγματεύσεις) κατάφερε να κερδίσει χρόνο και να αποφύγει αυτήν την εξέλιξη. Ετσι στις 12 Δεκέμβρη έγινε ανεπίσημη συνάντηση του Σκόμπι με τον εκπρόσωπο του ΕΑΜ Μιλτιάδη Πορφυρογένη. Φυσικά οι όροι του Σκόμπι για να σταματήσουν οι εχθροπραξίες ήταν ο αφοπλισμός μόνο του ΕΛΑΣ, χωρίς όμως καμιά δέσμευση για την άλλη πλευρά. Οι συζητήσεις, όπως ήταν φυσικό, ναυάγησαν, όμως ο Σκόμπι ακύρωσε την αποχώρηση των Αγγλων, αφού στο διάστημα των διαπραγματεύσεων μεταφέρθηκαν βρετανικές ενισχύσεις από την Ιταλία και πραγματοποίησαν αποβατικές επιχειρήσεις στην Αττική.

http://www.kkeml.gr/history/mikra/1944e.htm

18.

Από τις 14 Δεκεμβρίου και μετά ο Κανελλόπουλος εργάζεται σχεδόν κανονικά στα υπουργεία που κατέχει (Οικονομικών και Ναυτικών) πάνω σε θέματα της αρμοδιότητάς του, ενώ οι μάχες εξακολουθούν να μαίνονται στην Αθήνα. Η τακτική αυτή συνεχίστηκε μέχρι το τέλος της κυβερνητικής θητείας της κυβέρνησης Παπανδρέου, τις πρώτες μέρες του Ιανουαρίου 1945.

19.

Ο Χιού- Τζόουνς ήταν Άγγλος οικονομικός σύμβουλος.

20.

Ο Κανελλόπουλος ήταν τέρας ψυχραιμίας (αν και πολλές φορές στο ημερολόγιό του καταγράφει αισθήματα φόβου και αγωνίας, τα οποία ωστόσο δεν άφηνε να τον κυριεύσουν). Τι να πει όμως κανείς για τον οδοντοϊατρό Μιχαηλίδη, της οδού Ερμού!

21.

Το θέμα της αντιβασιλείας θα μπορούσε να έχει ρυθμιστεί πολύ νωρίτερα από τον Δεκέμβριο, αλλά όπως όλες οι σημαντικές πολιτικές επιλογές ήταν αποκλειστική δικαιοδοσία των Άγγλων, οι οποίοι επέμεναν πεισματικά στην υποστήριξη του βασιλιά Γεωργίου. Το ζήτημα της βασιλείας και της στάσης των Άγγλων πάνω σ’ αυτό, ήταν ένα από τα χρόνια σημεία αντιπαράθεσης τόσο μεταξύ των «αστικών» πολιτικών δυνάμεων, όσο και μεταξύ της κυβέρνησης του Καΐρου και του ΕΑΜ. Τότε, η βασιλεία και ο Γεώργιος είχαν ελάχιστη απήχηση ανάμεσα στον πολιτικό κόσμο και στο λαό, λόγω της ταύτισής τους με το καθεστώς της 4^ης Αυγούστου. Τα πράγματα άρχιζαν να αλλάζουν σταδιακά μετά το Δεκέμβριο, όταν ο ανεπιθύμητος ως τότε βασιλιάς άρχισε να μετατρέπεται σε απαραίτητο σύμβολο ενότητας του κατακερματισμένου αστικού πολιτικού κόσμου.

22.

Είναι προφανές  ότι ο Τσώρτσιλ αντιμετώπισε μεγάλη πίεση με τη μάχη της Αθήνας. Είναι αξιοσημείωτο ότι, την ώρα που είχε αντιδράσεις στην Αγγλία αλλά και από τις ΗΠΑ, εκείνος που κράτησε άψογη στάση και δεν τον ενόχλησε στο παραμικρό ήταν ο Στάλιν και η Σοβιετική Ένωση – με των οποίων την προσδοκία πολεμούσαν οι μαχητές του ΕΛΑΣ.

23. 

Πολλές δυσκολίες θα είχαν αποφευχθεί αν αυτή η κυνική δήλωση του Ρώσου αξιωματικού είχε γίνει σε μια ανοιχτή συγκέντρωση του ΕΑΜ.

24.

Ο Κ. σχολιάζει έτσι τις επαφές του ΕΛΑΣ με το Σκόμπι και (κυρίως) του Πορφυρογένη με το Πλαστήρα, όπου ο πρώτος υποσχέθηκε αποχώρηση από την Αττική αν «εγγυόταν» ο δεύτερος.

25.

Ο Αλεξάντερ είχε ήδη τονίσει στον Τσώρτσιλ ότι ακόμα και αν οι Άγγλοι επικρατούσαν πλήρως στην Αθήνα, έξω από την Αττική ήταν πρακτικά αδύνατον να αντιμετωπίσουν τον ΕΛΑΣ. Τούτο δοθέντος, ο Τσώρτσιλ συνέχισε να ενισχύει τις αγγλικές δυνάμεις, δεν απέκλειε όμως παράλληλα και έναν λογικό συμβιβασμό με το ΕΑΜ. Από την άλλη, καθώς είχε ήδη διαφανεί η ήττα του ΕΛΑΣ, στελέχη όπως ο Πορφυρογένης, προφανώς με τις ευλογίες του Σιάντου, αναζητούσαν επαφή και συνεννόηση με πολιτικά πρόσωπα όπως ο Πλαστήρας, ο οποίος ήταν ο πιθανότερος  διάδοχος του Παπανδρέου, που παρέμενε κόκκινο πανί για τα στελέχη του ΚΚΕ. Ωστόσο, στην κρίσιμη στιγμή, λίγες μέρες αργότερα, με την παρουσία του Τσώρτσιλ στην Αθήνα, και ενώ ο ΕΛΑΣ είχε ήδη ουσιαστικά νικηθεί, ο Σιάντος πρόβαλε τόσο εξωφρενικά εξωπραγματικές απαιτήσεις για ένα συμβιβασμό, που η απόλυτη στρατιωτική συντριβή του ΕΛΑΣ και η πολιτική συντριβή του ΕΑΜ έγιναν αναπόφευκτες.

26.

Δηλαδή μετά την αποχώρηση του Τσώρτσιλ και των δικών του, του πρεσβευτή ων ΗΠΑ Μακ Βέυ και του Ρώσου συνταγματάρχη Ποπώφ. Ο Κ. δεν ήταν παρών. Αξιοσημείωτη είναι και η ακόλουθη αναφορά, που έχει σχέση με τον Τσώρτσιλ: Παράλληλα συνέβη ακόμη ένα περιστατικό που αν ολοκληρωνόταν ίσως να άλλαζε ακόμα και τη ροή των γεγονότων. Λίγες ώρες πριν έρθει ο Τσόρτσιλ στην Ελλάδα, δυνάμεις του ΕΛΑΣ Αθήνας μεταφέρουν μέσα από τους υπόνομους μεγάλη ποσότητα εκρηκτικών και την τοποθετούν κάτω από το ξενοδοχείο “Μεγάλη Βρεταννία”. Η ανατίναξη του αρχηγείου των Αγγλων και της κυβέρνησης Παπανδρέου απετράπη την τελευταία στιγμή μετά από εντολή του αρχηγού της επιχείρησης, Σπύρου Καλοδίκη, γιατί μαθεύτηκε ότι στο ξενοδοχείο είχε φτάσει ο Τσόρτσιλ.http://www.kkeml.gr/history/mikra/1944e.htm

27.

Η σύσκεψη με τον Τσόρτσιλ στην Αθήνα, όπως την περιέγραψε η εφημερίδα «Ελεύθερη Ελλάδα» (όργανο της ΚΕ του ΕΑΜ) – βασισμένη προφανώς στη μαρτυρία του Σιάντου.

«ΕΛΑΤΕ ΝΑ ΤΑ ΠΑΡΕΤΕ»

Σε συνέχεια ο συν. Σιάντος, επειδή κανείς δεν έπαιρνε το λόγο, ρώτησε τον Πρόεδρο για το αντικείμενο της σύσκεψης. Ο Μακαριότατος απάντησε: «Για να παραδώσετε τα όπλα».

ΣΙΑΝΤΟΣ: «Αν μας καλέσατε γι’ αυτό, ελάτε να τα πάρετε. Νέο Λίβανο δεν πρόκειται να ‘χουμε. Αν νομίσατε ότι ήρθαμε εδώ για να μας βρίσετε, να μας το πήτε, γιατί τότε θα είμαστε υποχρεωμένοι να αποχωρήσουμε. Αλλά στην περίπτωση αυτή θα φέρετε ακέραια την ευθύνη της ματαίωσης της σύσκεψης». Μετά τη δήλωση του συν. Σιάντου οι παριστάμενοι είπαν αν πρέπει να προχωρήσει η συζήτηση.

Η ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΙΑ

Ο κ. Καφαντάρης είπε ότι για να βρεθεί λύση πρέπει να λυθεί το πρώτο ζήτημα, της αντιβασιλείας και ρώτησε αν σ’ αυτό συμφωνούν οι παριστάμενοι. Ο συν. Σιάντος δήλωσε αμέσως ότι η παράταξη που αντιπροσωπεύει είναι σύμφωνη με την εγκαθίδρυση αντιβασιλείας. Ο Σοφούλης αρνήθηκε να πει τη γνώμη του, γιατί δεν μπορεί να αποφασίζει μόνος. Ο Μάξιμος μετά από πολλές επιφυλάξεις δέχτηκε σαν «αναγκαίον κακόν», τελικά το ζήτημα αυτό έμεινε εκκρεμές.

ΤΟ «ΚΑΤΗΓΟΡΩ» ΤΟΥ κ. ΚΑΦΑΝΤΑΡΗ

Ο Παπανδρέου προσπάθησε έπειτα να δικαιολογήσει την εγκληματική πολιτική του. Ο κ. Καφαντάρης κατηγόρησε με δριμύτατες εκφράσεις τον Παπανδρέου, τον χαρακτήρισε ανάξιο πολιτικό και κυρίως υπεύθυνο για τη δραματική σημερινή κατάσταση και τόνισε ότι για 2.000 πραιτοριανούς της Ορεινής Ταξιαρχίας ματοκύλισε τον τόπο. Υπογράμμισε τελικά ότι τα εκκρεμή ζητήματα θα τα λύσει ο πολιτικός κόσμος της χώρας και όχι οι Αγγλοι. Βασιλεία για την Ελλάδα, είπε, είναι 4η Αυγούστου και φασισμός.

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΚΑΙ Η ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ

Πρέπει να συμπληρώσουμε ότι ο Σοφούλης και ο Παπανδρέου αποχωρήσανε ενώ συνεχιζόταν η συζήτηση. Ο Παπανδρέου όμως ξαναγύρισε στην αίθουσα ύστερα από υπόδειξη των Άγγλων. Ο Πλαστήρας κατηγόρησε το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ, γιατί με την «ασήμαντη» δράση τους κατά την Κατοχή γίνανε αιτία καταστροφών στη χώρα.

Ο συν. Σιάντος τον διέκοψε σε ζωηρό τόνο και του τόνισε ότι όταν ο Πλαστήρας παραθέριζε στη Νίκαια, ο Ελληνικός Λαός πολεμούσε τους καταχτητές και η δράση του ΕΛΑΣ έχει αναγνωριστεί από τους Συμμάχους σαν πολύτιμη συμβολή στον κοινό αγώνα.

ΜΙΛΑ Ο ΣΥΝΑΓ. ΣΙΑΝΤΟΣ

Μίλησε κατόπιν ο συν. Σιάντος. Ανέφερε τις θυσίες και υποχωρήσεις που έκαναν το ΕΑΜ και το ΚΚΕ για να εξασφαλιστεί ομαλή δημοκρατική εξέλιξη και σημείωσε ότι τίποτε δεν πραγματοποιήθηκε απ’ όσα είχαν συμφωνηθεί. Ο κρατικός μηχανισμός έμεινε όπως ήταν επί Κατοχής, κανείς δωσίλογος δε δικάστηκε, ζήτησαν να αφοπλιστεί ο ΕΛΑΣ, ενώ νύχτα μέρα μετέφεραν όπλα και εξόπλιζαν την 5η φάλαγγα. Απηύθυνε δριμύτατο κατηγορητήριο εναντίον του Παπανδρέου, που είναι υπεύθυνος όχι μόνο γιατί έβαψε τα χέρια του στο αίμα του ελληνικού λαού, αλλά και γιατί παρέσυρε τους Άγγλους σ’ έναν πόλεμο εναντίον της Ελλάδας. Για τον Παπανδρέου, είπε, δεν μπορεί να γίνεται συζήτηση να συμμετάσχει σε Κυβέρνηση ούτε και σαν απλός υφυπουργός.

Καυτηρίασε την επέμβαση των Άγγλων και τις ωμότητες που διαπράττουν. Εμείς πιστεύουμε, είπε, ότι ο αγώνας μας είναι απόλυτα δίκαιος. Δεν προκαλέσαμε τη σημερινή κατάσταση που είναι πραγματικά άσκημη. Αμυνόμαστε για τα δικαιώματα του λαού. Όμως δε συζητάμε το ζήτημα των ευθυνών. Ούτε σεις μπορείτε να δικάσετε εμάς, ούτε εμείς εσάς. Κριτής είναι ο Λαός. Γι’ αυτό και ζητούμε να γίνουν το ταχύτερο εκλογές.

Νομίζουμε ότι πρέπει να δοθεί λύση στη σημερινή κατάσταση, αρκεί να έχουμε τη διάθεση γι’ αυτό.

Δυο είναι τα σημεία που πρέπει ν’ αποτελέσουν τη βάση της συμφωνίας: Δημοκρατία και Ανεξαρτησία. Η διαλλακτικότητα αυτή δεν πρέπει να νομιστεί αδυναμία. Είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε τον αγώνα για τη Δημοκρατία και την Ανεξαρτησία και έχουμε όλη την Ελλάδα μαζί μας. Σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται να υποταχθούμε.

«ΤΑ ΤΡΙΑΝΤΑ ΤΑΓΜΑΤΑ»

Στο τέλος του λόγου του ρώτησε ο Πλαστήρας πώς μπορεί να λυθεί το στρατιωτικό. Ο συν. Σιάντος του υπενθύμισε τη γνωστή θέση μας – γενική αποστράτευση, δημιουργία εθνικού στρατού κλπ. Στο σημείο αυτό ο Πλαστήρας ρώτησε ανήσυχος:

– Και τότε τι θα γίνουν τα 30 τάγματα του που επιστρατεύθηκαν;

Σιάντος: Έχετε 30 τάγματα; Και δεν τα στέλνετε να μας διαλύσετε αντί να στέλνετε Άγγλους;

Τελικά αποφασίστηκε να γίνει σήμερα στις 11 π.μ. ευρύτερη σύσκεψη των κομμάτων. Θα συζητηθούν το ζήτημα της αντιβασιλείας και το όλο πολιτικό ζήτημα και θα παρθούν αποφάσεις.

http://www.politikokafeneio.com/dse/dse8.htm

28.

Σιάντος, Παρτσαλίδης και Σιγανός. Ο τελευταίος αναφέρεται από τον Κ, όχι όμως και από την «Ελεύθερη Ελλάδα».

29.

Η δεύτερη μέρα της διάσκεψης, όπως περιγράφεται από την εφημερίδα «Ελεύθερη Ελλάδα» του ΕΑΜ:

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΣΥΣΚΕΨΗΣ

Χθες το μεσημέρι επαναλήφθηκε η σύσκεψη για τον τερματισμό της σύγκρουσης και τη λύση της πολιτικής κρίσης. Πήραν μέρος υπό την προεδρεία του Αρχιεπισκόπου, οι κ. κ. Καφαντάρης, Σοφούλης, Σοφιανόπουλος, Πλαστήρας, Μάξιμος, Μυλωνάς, Δραγούμης, Κ. Τσαλδάρης, Αλεξανδρής, Στεφανόπουλος, Πέτρος Ράλλης, Σπ. Θεοτόκης, Κανελλόπουλος, Γονατάς και Παπανδρέου. Από το ΕΑΜ πήραν μέρος οι συν. Σιάντος και Παρτσαλίδης. Είχαν οριστεί επίσης οι συναγ. Γεωργαλάς και Γαβριηλίδης, καθώς και ο συναγ. Σβώλος, αλλά δεν μπόρεσαν να μετάσχουν, γιατί οι προσκλήσεις δόθηκαν αργά και οι Αγγλοι δεν ανελάμβαναν την ευθύνη να τους εξασφαλίσουν τη μετάβαση, λόγω των διεξαγομένων εκείνη τη στιγμή επιχειρήσεων.

Όταν πήγαν οι συναγ. Σιάντος και Παρτσαλίδης, αντί για σύσκεψη βρήκαν παρακοινοβούλιο. Όταν ξανάρχισε η σύσκεψη, απάντησε ο κ. Καφαντάρης σε επίθεση που του είχε γίνει για όσα είπε προχθές.

ΜΙΛΑ Ο κ. ΚΑΦΑΝΤΑΡΗΣ

ΚΑΦΑΝΤΑΡΗΣ: Δεν είμαι συνήγορος της Αριστεράς. Τα όσα είπα για την Ορεινή Ταξιαρχία, δεν τα είπα για να υποστηρίξω την Αριστερά, αλλά για να καταδείξω, ότι ήταν λάθος να οδηγήσει ο κ. Παπανδρέου στη σύρραξη, χάρη της Ορεινής Ταξιαρχίας. Αν ο κ. Παπανδρέου νόμιζε ότι έπρεπε να οδηγηθούμε σε σύρραξη, θα όφειλε να διαλέξει άλλες αφορμές και όχι το ζήτημα της διατήρησης των 2.000 πραιτοριανών, όταν μάλιστα είχε δεχτεί τη διάλυσή τους και κατόπιν υπαναχώρησε. Ο κ. Παπανδρέου ήρθε στην Αθήνα, αλλά δεν έκρινε αναγκαίο να καλέσει μια σύσκεψη των κομμάτων και να εξηγήσει τι έγινε στην Αίγυπτο. Με εντολή τίνος ήρθε πρωθυπουργός, αυτό δε μας το εξήγησε. Αυτός δεν είναι δημοκρατικός τρόπος διακυβέρνησης. Σήμερα μας φέρνει την παραίτησή του. Δε με ενδιαφέρει τι θα κάνει. Το ζήτημα δε λύνεται με την παραίτηση Παπανδρέου, αλλά με την Αντιβασιλεία.

ΟΠΛΑ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

– ΜΑΚΑΡΙΟΤΑΤΟΣ: Η Αριστερά δήλωσε χτες ότι στη νέα Κυβέρνηση θα καταθέσουν τα όπλα. Μπορεί η Αριστερά να μας πει, τι εννοεί νέα Κυβέρνηση και με ποιους όρους θα καταθέσει τα όπλα;

– ΣΙΑΝΤΟΣ: Εμείς για τα όπλα, δεν έχουμε να σας πούμε τίποτε, προτού λυθούν τα βασικά ζητήματα. Τα όπλα είναι δική μας και των Άγγλων υπόθεση. Το ζήτημα είναι: Ο πολιτικός κόσμος είναι διατεθειμένος να συγκροτήσει Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, ναι ή όχι;

Αν ναι, τότε να συζητήσουμε πάνω σ’ αυτό το ζήτημα. Συμφωνώ με τον κ. Καφαντάρη, ότι πρώτο βήμα για τη λύση του Ελληνικού ζητήματος είναι η Αντιβασιλεία, που θα οδηγήσει στη λύση του Κυβερνητικού ζητήματος. Δεν μπορούμε να παραδώσουμε τα όπλα στη λεγόμενη κυβέρνηση Παπανδρέου, γιατί μαζί της βρισκόμαστε σε εμπόλεμο κατάσταση, εκτός αν νομίζετε, ότι ο Παπανδρέου αποτελεί Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας.

– ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: Δεν είπα, ότι υπάρχει Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας.

Η ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΙΑ

– ΠΑΡΤΣΑΛΙΔΗΣ: Χθες τέθηκε για λύση το ζήτημα της Αντιβασιλείας. Βλέπω ότι το ζήτημα αυτό παρακάμπτεται. Είναι κοινή συνείδηση, ότι αν υπήρχε Αντιβασιλεία, μπορούσε να αποφευχθεί η σύγκρουση, γιατί όταν στις 4 του Δεκέμβρη παραιτήθηκε ο Παπανδρέου και προσκλήθηκε ο κ. Σοφούλης, ήρθε δε σε επαφή μαζί του το ΕΑΜ και το ΚΚΕ, θα ήταν δυνατό να σχηματιστεί Κυβέρνηση. Συνεπώς, πρωταρχική προϋπόθεση του τερματισμού της κρίσης είναι η Αντιβασιλεία.

Ο Κανελλόπουλος κάνει εμπαθή επίθεση κατά του ΕΑΜ.

– ΣΙΑΝΤΟΣ: Το καθήκον μας είναι, όχι να συζητάμε, αλλά να βρούμε μια λύση, που θα μας βγάλει από τη σημερινή κατάσταση. Επαναλαμβάνω την άποψη: Πρέπει να γίνει νέα Κυβέρνηση κοινής εμπιστοσύνης στην οποία θα παραδώσει ο στρατός του ΕΛΑΣ.

Μπροστά στην επιμονή των ΕΑΜικών αντιπροσώπων, ο Μακαριότατος ανακοινώνει ότι υπέρ της αντιβασιλείας εκηρύχτηκαν οι: Καφαντάρης, Σοφούλης, Σιάντος, Παρτσαλίδης, Μυλωνάς, Σοφιανόπουλος, Πλαστήρας, Μάξιμος, Γονατάς και Κανελλόπουλος. Για την αναβολή οι Θεοτόκης, Ράλλης, Τσαλδάρης, Στεφανόπουλος και Παπανδρέου. Με την ψηφοφορία αυτή θεωρήθηκε ότι λύθηκε το ζήτημα του θεσμού της Αντιβασιλείας και καλείται ο συν. Σιάντος να εκθέσει τις απόψεις του ΕΑΜ για τον τρόπο συγκρότησης της Κυβέρνησης και το πρόγραμμά της.

ΜΙΛΑ Ο ΣΥΝΑΓ. ΣΙΑΝΤΟΣ

ΣΙΑΝΤΟΣ: Η κυβέρνηση που θα σχηματιστεί, πρέπει να είναι κυβέρνηση πραγματικής εθνικής ενότητας. Το πρόγραμμά της πρέπει να είναι:

1. Τιμωρία των δωσιλόγων. Απαίτηση του λαού είναι να δώσει λόγο όποιος βαρύνεται για προδοτικές πράξεις.

2. Εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού. Όπως είναι συγκροτημένος σήμερα ο κρατικός μηχανισμός, με υπεύθυνους λειτουργούς στυλοβάτες της 4ης Αυγούστου και δωσιλόγους, δεν μπορεί να γίνει διοίκηση Κράτους ελεύθερου και δημοκρατικού.

3. Διάλυση της Χωροφυλακής. Με το Σώμα αυτό ο Μανιαδάκης και οι καταχτητές οργίασαν σε βάρος του λαού. Όσα στοιχεία της Χωροφυλακής είναι υγιή, να παραμείνουν αφού κριθούν από συμβούλιο.

Η Αστυνομία Πόλεων, αφού περάσουν από Συμβούλιο τα στελέχη της, να παραμείνει για την τάξη στην Αθήνα. Στην ύπαιθρο, θα αναλάβει η Εθνοφυλακή. 4. Δημιουργία Εθνικού Στρατού, με την αποστράτευση όλων των εθελοντικών σχηματισμών. Να κληθούν 2 έως 3 ηλικίες. Τα στελέχη του στρατού να περάσουν από Συμβούλια. Ετσι θα φτάσουμε στον τερματισμό της κρίσης. Ως προς τη σύνθεση της Κυβέρνησης, ζητούμε: Πρωθυπουργός, πρόσωπο κοινής εμπιστοσύνης. Ποσοστό συμμετοχής μας: 40 – 50%. Τα υπουργεία Εσωτερικών και Δικαιοσύνης και τα υφυπουργεία Στρατιωτικών και Εξωτερικών. Στο σημείο αυτό εξηγεί με ακαταμάχητα επιχειρήματα, γιατί πρέπει να δοθούν στην Αριστερά τα πιο πάνω υπουργεία.

Τελικά ο Σιάντος πρότεινε να γίνουν το δημοψήφισμα την πρώτη Κυριακή του Φεβρουαρίου και οι εκλογές τον Απρίλη.

ΟΙ ΕΥΕΡΕΘΙΣΤΟΙ

Οι κ. κ. Π. Ράλλης, Θεοτόκης και Τσαλδάρης, αποχωρούν με τη δήλωση του πρώτου, ότι οι προτάσεις σημαίνουν κομμουνιστικοποίηση του κράτους.

Ο Πλαστήρας δήλωσε, ότι αν γίνουν δεκτές οι προτάσεις θα… φύγει από την Ελλάδα.

ΣΙΑΝΤΟΣ: Αυτό είναι ζήτημα δικό σας. Αλλά νομίζω ότι το κακό δε είναι μεγάλο.

Ο κ. Μάξιμος προτείνει να γίνει συζήτηση για τις προτάσεις, αλλά ο κ. Σοφούλης διαμαρτύρεται. Ο σ. Σιάντος παρακαλεί να διευκρινισθεί, στο τέλος, εάν η σύσκεψη οδηγήται σε ναυάγιο ή όχι. Ο κ. Σοφούλης και ο Μακαριότατος δηλώνουν, ότι η συζήτηση θα επαναληφθεί αφού ανταλλαχθούν οι απόψεις των άλλων κομμάτων επί των προτάσεων της Αριστεράς. Τελικά αποφασίζεται να συνεχιστεί η σύσκεψη σε ημέρα που θα καθοριστεί.

Ο σ. Σιάντος δήλωσε στο Μακαριότατο, ότι αν στη νέα σύσκεψη θα κληθεί και ο Γονατάς, η Αριστερά δεν μπορεί να μετάσχει και αν δεν αποχώρησε και κατά τη σύσκεψη αυτή, αυτό προήλθε από την ειλικρινή επιθυμία της να μη ναυαγήσει η σύσκεψη».

30.

Απ’ ότι φαίνεται, ο εντυπωσιακός αυτός φιλιππικός του Κανελλόπουλου δεν πτόησε ούτε στο ελάχιστο τον Σιάντο, ο οποίος στη συνέχεια διατύπωσε με περισσή αυτοπεποίθηση τους όρους που έθετε ο ΕΛΑΣ για την ειρήνευση και τους οποίους είδαμε ήδη. Εδώ αξίζει να επισημανθεί η παρρησία και η μαχητικότητα του καπνεργάτη Σιάντου σε μια σύσκεψη που συμμετείχε όλος ο αστικός πολιτικός κόσμος της χώρας, ενώ αυτός σήκωσε μόνος το βάρος της εκπροσώπησης του ΕΑΜ, καθώς ο Παρτσαλίδης δεν άνοιξε το στόμα του και οι υπόλοιποι ηγέτες του ΕΑΜ δεν παρέστησαν. Βέβαια, με τον μαξιμαλισμό των προτάσεών του χαντάκωσε οριστικά όποια πιθανότητα συνδιαλλαγής υπήρχε σε εκείνο το χρονικό σημείο και οδήγησε τον ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ στην αναπόφευκτη  στρατιωτική και πολιτική συντριβή.

31.

Η αντιπαράθεση του Κ. με τον Σιάντο  είχε και μιαν άλλη πτυχή, τους ομήρους:

Όταν το ζήτημα μπήκε για πρώτη φορά από τον Παναγιώτη Κανελλόπουλοστη συνδιάσκεψη των κομμάτων στις 28 Δεκεμβρίου 1944 ο Γιώργης Σιάντος, σύμφωνα με τα πρακτικά που δημοσιεύουν οι δεξιές εφημερίδες, απαντά: “Ναι κάνουμε συλλήψεις γιατί θέλουμε να εξασφαλίσουμε τους δικούς μας. Αποτελείτε ένα Κράτος από το Σύνταγμα ως την Ομόνοια και κάνετε και σεις συλλήψεις”.

http://www.sevenart.gr/news-detail.php?catid=15&id=2523

32.

Η κυβέρνηση Πλαστήρα δεν φτούρηξε και ο Κ. συνέχισε να είναι ενεργός πολιτικός και σε κυβερνητικές θέσεις, για πολλά χρόνια. Δυο φορές μάλιστα έγινε πρωθυπουργός (το 1945 και το 1967) αλλά για σύντομο χρονικό διάστημα. Όταν φαινόταν πως πραγματικά «ήρθε η ώρα του», μετά το θάνατο του Παπάγου και μετά την πτώση της χούντας να αναλάβει την πρωθυπουργία, ως ηγέτης της δεξιάς, είδε και τις δυο φορές να τον υποσκελίζει ο ίδιος άνθρωπος, ο Κ. Καραμανλής. Εδώ, μια συνοπτική παρουσίαση της πολιτικής δραστηριότητας του Παναγιώτη Κανελλόπουλου:http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CF%8E%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9A%CE%B1%CE%BD%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%82#.CE.A0.CE.BF.CE.BB.CE.B9.CF.84.CE.B9.CE.BA.CE.AE_.CE.B4.CF.81.CE.AC.CF.83.CE.B7_.CE.BC.CE.B5.CF.84.CE.AC_.CF.84.CE.B7.CE.BD_.CE.91.CF.80.CE.B5.CE.BB.CE.B5.CF.85.CE.B8.CE.AD.CF.81.CF.89.CF.83.CE.B7

*

Οι αναρτήσεις της καλύβας για το Δεκέμβρη του 1944

Παπανδρέου και Εμφύλιος

https://greekcivilwar.wordpress.com/2016/02/03/gcw-17/

Η γυναίκα που πέθανε δυο φορές (του Μάνου Ελευθερίου)

https://greekcivilwar.wordpress.com/2016/01/27/gcw-2/

Ποιος ευθύνεται για το Δεκέμβρη του ’44 και τον Εμφύλιο; (Τάκης Λαζαρίδης)

https://greekcivilwar.wordpress.com/2016/02/10/gcw-28/

Ο Διόνυσος (του Μίκη Θεοδωράκη)

https://greekcivilwar.wordpress.com/2016/03/29/gcw-110/

Ο Ζαμπέτας στον Εμφύλιο (της Ιωάννας Κλειάσιου)

https://greekcivilwar.wordpress.com/2016/03/10/gcw-75/

Τα σημάδια του Δεκέμβρη 1944 στην Αθήνα του 2007 (ο σκύλος της Βάλια Κάλντα)

https://panosz.wordpress.com/2009/11/22/civil_war-30/

Ο Γρηγόρης Φαράκος για τον Εμφύλιο στην Κατοχή και το Δεκέμβρη 1944

https://greekcivilwar.wordpress.com/2016/03/17/gcw-85/

Τα Δεκεμβριανά (Χατζηβασιλείου και Σφήκας)https://panosz.wordpress.com/2011/04/07/civil_war-104/

Γιατί έγινε ο Δεκέμβρης του 1944 (Μάνος Ιωαννίδης)

https://panosz.wordpress.com/2011/12/10/civil_war-122/

Η Συμφωνία της Βάρκιζας και το ΚΚΕ

https://panosz.wordpress.com/2014/05/07/civil_war-162/

Δεκέμβρης 1944: Η απόπειρα ανατίναξης του ξενοδοχείου της Μεγάλης Βρεταννίας

https://panosz.wordpress.com/2013/12/26/civil_war-155/

Πηγή: Ο Δεκέμβρης στο ημερολόγιο του Παναγιώτη Κανελλόπουλου | Η καλύβα ψηλά στο βουνό